Sharq atamasining paydo bolishi, uning geografiyasi va ozgarish tarixi. Allomalar kimlar, Sharq allomalari deganda asosiy kimlar nazarda tutiladi. Islom sivilizatsiyasining vujudga kelish tarixi. Bayt al hikma ning yaratilish tarixi. Movarounnahr va Xurosonlik allomalar va ularning islom sivilizatsiyasiga qoshgan xissalari.

Sharq tushunchasi Yevropada antik davrda vujudga kelgan tushunchadir. Aynan qadimgi davrlarda yunonlar Sharq va Garb tushunchalarini izohlaganlar. Garb deganda ular demokratiya mavjud bolgan polislarni nazarda tutishgan. Sharq esa Ahamoniylar davlatiga nisbatan ishlatilgan. Shu bilan birgalikda despotik davlatlarga nisbatan ham ishlatilgan. Despotik sozining manosi shafqatsiz, qonunga rioya qilinmaydigan davlat hisoblanadi. Sharq atamasi

ALLOMA (arab.) ilm egasi, bir yoki bir necha fan sohasini mukammal egallagan, yangi yo ʻ nalishlar, kashfiyotlar yaratgan olim.ilmfan Ubaydulla Uvatov bergan malumotga kora Imom Termiziyning Ash-shamoil an-nabaviya (Payg ʻ ambarga xos siyrat va fazilatlar ) asari dunyo miqyosida eng ko ʻ p nashr etilgan asar sifatida hatto Ginnesning rekordlar kitobidan ham o ʻ rin olgan. ALLOMA kim ?

Meros marhumdan vorislarga qolgan mulk. Madaniy meros - bu jismoniy asarlar va nomoddiy xususiyatlarning merosidir. Madaniy merosga quyidagilar kiradi: moddiy madaniyat masalan, binolar, yodgorliklar, manzaralar, kitoblar, san'at asarlari va asarlar moddiy madaniyatyodgorliklar nomoddiy madaniyat folklor, urf-odatlar, til va bilim kabi)nomoddiy madaniyat tabiiy meros shu jumladan madaniy ahamiyatga ega landshaftlar va biologik xilma-xillik tabiiy merosbiologik xilma-xillik

1. Bugungi kunda yurtimizda tugilib, nisba olgan nechaga yaqin olimlar malum? Javob: 10 ming yilda qaysi planetadagi kraterlarga 2 ozbek ayolining nomi berilgan? Planeta va ayollar nomini ayting? Javob: Venera planetasi Nodira va Uvaysiy yilda Maydanak observatoriyasida aniqlangan raqamli sayyoraga qanday nom berilgan? Javob: Samarqand Allomalarga oid qiziqarli savollar:

1. Bagdod - Bayt al-hikma IX asr 2. Buxoro – Sivan al hikma X asr 3. Qohira – Dar al- hikma XI-XII asr 4. Maroga – Dar al hikma XIII asr ( ushbu akademiyada Nosir ad-Din at-Tusiy faoliyat korsatgan) 5. Xorazm – Mamun akademiyasi XI asr 6. Samarqand - Ulugbek akademiyasi XV asr Sharq akademiyalari:

Bayt al hikma ning joylashuv orni

Hozirga qadar Bayt al hikmaning qayerda joylashganligi togrisida aniq malumotlar uchramagan. Tarixchilarning taxminlariga kora u Abbosiy xalifalarining saroyida, asosan (Xorun ar Rashid davrida) joylashgan. Xalifa Mamun ( ) davriga kelib kutubxonadan yirik tarjima markazi va haqiqiy akademiyaga aylanadi. Shu asnoda uning orni Dajla daryosining sharqiy qirg'og'idagi Bag'dodning bir qismi bo'lgan al-Shammasiyya shahridagi Ar-Rusafaga ko'chirildi. Bundan tashqari, yangi ko'chirilgan kutubxonaga astronomik rasadxona qo'shildi. Bayt al hikma ning joylashuv orni

Bagdod shahri va Bayt al hikma ning grafik korinishi.

828-yilda Xalifa Mamun buyrugi bilan musulmon olamidagi ilk rasadxona quriladi. Rasadxonalar qurilishiga katta astronom Yahyo ibn Abi Mansur va kichik astronom Sanad ibn Ali al-Alyaxudiy boshchilik qilishadi. Rasadxona Maumtaxon deb nomlanadi. Keyinchalik esa Damashq yaqinidagi Kasiyun tog'ida 2- rasadxona qurildi. Ilk rasadxona

Bu esa Shammasiya shahri qala devorlarining 1945 yilda olingan surati yil 8 mayda ser Vilfred Patrik Thesiger tomonidan qo'lga kiritilgan.

Osha davr tarixchilari olimlari tomonidan turli xil nomlarda atalgan Bayt al-hikma lugaviy jihatdan deyarli bir manoni anglatgan. Ibn an Nadim Al-Fixrist asarida akademiyani donolar uy i deb ataydi. Ibn Said al-Andalusi yoki al-Kalaksandiy singari boshqa olimlar "Donolik uyi" atamasi yoki hikmatlar uyi nomiga murojaat qilishgan. Masalan, Hoji Xalifa "dar al-hikma" nomi bilan mashhur bo'lgan boshqa nomdan foydalanadi. Biroq, Hikmatlar uyining turli nomlaridagi eng qiziq narsa shundaki, ularning barchasi bir xil semantik ma'noga ega: bu yerda hamma bilim va donolikni topish mumkin.

Abu Bakr ar Roziy ( )- chechak va qizamiq kasalliklarini organgan. "Chechak va qizamiq haqida kitob" ("Kitob aljudariy valhasba") nomli asar yaratib, tibbiyot tarixida birinchi marta chechakni ta ʼ riflab berdi yilga kelib Yevropada ingliz vrachi E. Jenner chechakka qarshi emlashni taklif etdi Ali ibn Abbos (994-v) saraton kasalligiga doir Kitobi al maliki asarini yozgan yilda William Harvey tomonidan olib borilgan otopsiyalar inson anatomiyasi va fiziologiyasi haqida dastlabki hulosalarni berdi

Yevropalik olim Jek Risler : Ilm-fanda bizning tiklanishimizdagi ustozlarimiz musulmonlardir degan edi. Abul Vafo ( ) trigonometriyaga tangens, kotangens va kosinus tushunchalarini kiritgan. "Tangens" (lotincha tangens - teginish atamasini daniyalik matematik Tomas Finke "Dumaloq geometriya" kitobida (Geometria rotundi, 1583) kiritgan. Trigonometrik funktsiyalar atamasi 1770 yilda Klugel tomonidan kiritilgan.

Bayt al-hikma – Kutubxona Tarjima markazi Olimlar faoliyat korsatgan akademiya Rasadxona

765-Yilda Ray viloyatida tugilgan. 809-yilda 44 yoshida Tus shahrida vafot etgan. 5- Abbosiy xalifa Otasi: Muhammad al- Mahdiy yillarda hukmronlik qilgan 3- Abbosiy hukmdor. Onasi: Yamanlik joriyalardan bolgan Hayzuran ismli ayol edi.

Eronning Ray shahri

15 yoshidan boshlab xalifalikning bosqinchilik yurishlarida qatnasha boshlaydi. Onasi Xayzuraning ichki siyosat masalalariga aralashishi farzandlarining keyinchalik taxtni egallashlariga qol keladi. Mansur Abdulhakimning Horun ar-Rashid; tuhmatlar qilingan xalifa asarida Xalifa Mahdiy ogli Horunni ot choptirish va nayza, qilich bilan ishlashga orgatgani va unga ancha erta qomondonlikni topshirganini aytib otadi. Xususan Horun 15 yoshida Rum ga yurishga boshchilik qiladi. Galabali janglardan song unga berilgan hududlar: Misr Suriya Armaniston Ozarbayjon

yilgi Xolid al-Mahdiyning qisqa hukmronligidan song taxt vorisi Jafarni taxtdan voz kechishiga majbur qilgan Horun taxtni egallaydi. Keyinchalik 786-yilda halifalik taxtini egallaganidan davlat ishlarini quyidagicha taqsimlaydi. Oziga ar Roshud- yani togri yoldan yuruvchi – taxallusini oladi. Vaziri: Yahyo ibn Xolid Barmakiyni bosh vazir sifatida tayinlaydi. Bayt al hikma ga nasroniy tabib Masavayxni rahbar etib tayinlaydi.