Арендер. Бензол Тлеуова Г.М.

Бензолдың электрондық құрылысын, физикалық және химиялық қасиеттерін қарастыру

Есеп шы ғ арамыз Сутегі бойынша ты ғ ызды ғ ы 39- ғ а те ң к ө мірсутекті ң формуласын аны қ та.Затты ң құ рамында ғ ы к ө міртекті ң массалы қ ү лесі- 92,3%

Майкл Фарадей ( ) А ғ ылшын физигі ж ә не химигі, Лондон король қ о ғ амы м ү шесі ж. ал ғ аш рет с ұ йы қ хлор, к ү кіртсутек, к ө міртегі (IV) оксидін, аммиак, азот(IV) оксидін алды ж. бензолды ашты, оны ң физикалы қ ж ә не кейбір химиялы қ қ асиеттерін ашты. Каучукті зерттеуді ң бастамасын салды жж. электролизді ң санды қ за ң ыны ң негізін ашты.

Фридрих Август Кекуле Неміс химигі-органигі. Бензол молекуласыны ң құ рылымды қ формуласын ұ сынды. Бензол молекуласында ғ ы сутегіні ң 6 атомыны ң толы ққ андылы ғ ы болжамын тексеру ма қ сатында оны ң галоген-, нитро-, амино-, ж ә не карбокситуындыларын алды

Арендер – бұл молекуласында бір немесе бірнеше бензол сақиналары бар ароматты көмірсутектер Хош иісті заттарды ң к ө бі таби ғ атта кездеседі, мысалы хош иісті ө сімдіктер оларды ң құ рамында бензол са қ иналары кездеседі. Сол себепті ароматты деп аталып кеткен.Мысалы: ванилин- ваниль ө сімдіктеріндегі хош иісті қ осылыс.

Бензол молекуласында ғ ы σ - байланыстарды ң т ү зілуі Бензол молекуласында ғ ы к ө міртегі атомдары екінші валенттік к ү йде (sp 2 ) болады. Ә рбір к ө міртегі атомы екі к ө міртегі атомымен ж ә не бір жазы қ ты қ та жатыр ғ ан бір сутегі атомымен байланыс т ү зеді. Ү ш байланыс арасында ғ ы валенттік б ұ рыш 120°.

Бензол молекуласында ғ ы π- байланысты ң т ү зілуі К ө міртегіні ң ә р атомы бір гибридті емес р-орбиталін т ү зеді. Алты осындай орбиталь ө зара перпендикулярлы байланыс жазы қ ты қ та ж ә не бір-біріне параллельді орналасады. Барлы қ 6 р-электрон ө зара ә рекеттесіп, бірдей электронды қ б ұ лт т ү зеді.

Осылайша, бензол молекуласында айналмалы ж ұ птасу ж ү зеге асады. Ана ғұ рлым жо ғ ары электронды қ ты ғ ызды қ осы ж ұ птасу ж ү йесінде са қ ина жазы қ ты ғ ыны ң асты мен ү стінде орналасады.

С ө здік Ароматты к ө мірсутектер (арендер) – б ұ л жалпы формуласы С n H 2n-6 к ө мірсутектер, оны ң молекуласында бір бензол са қ инасы болады.

Ароматты к ө мірсутектер т ү рлері

Бензол гомологтары

Бензол гомологтарының тривиалдық атаулары Атауы Формуласы Бензол C 6 H 6 Метилбензол (Толуол) С 6 Н 5 СH 3 Этилбензол С 6 Н 5 С 2 H 5 Диметилбензол (Ксилол) С 6 Н 4 (СH 3 ) 2 Пропилбензол С 6 Н 5 (CH 2 ) 2 CH 3 Изопропилбензол (Кумол ) C 6 H 5 CH(CH 3 ) 2 Винилбензол (Стирол ) С 6 Н 5 CH=СН 2

Арендер номенклатурасы

Аренді ата ң ыз?

1,4 – дибромбензол

Физикалы қ қ асиеттері Бензол – т ү ссіз, ұ ш қ ыш, жа ғ ымсыз иісті, жан ғ ыш с ұ йы қ ты қ. Ол суан же ң іл, ( =0,88 г/см3) ж ә не сумен араласпайды, біра қ орг еріткіштерде ериді ж ә не ө зі к ө птеген заттар ғ а еріткіш. Бензол 80,1 С қ айнайды, суыт қ анда а қ т ү сті кристалды масса ғ а айналады. Бензол ж ә не оны ң буы улы. Оны ң буын ү немі иіскеу анемия мен лейкемия ғ а ә келеді.

Химиялы қ қ асиеттері Тоты ғ у реакциялары Жану

Химиялы қ қ асиеттері Тоты ғ у реакциялары Ж ұ мса қ тоты ғ у Ж ұ мса қ Бензол калий перманганаты ерітіндісін т ү ссіздендірмейді

Химиялы қ қ асиеттері Қ осылу реакциялары Гидрлеу

Химиялы қ қ асиеттері Қ осылу реакциялары Хлорлау

Химиялы қ қ асиеттері Орын басу Галогендену реакциялары

Химиялы қ қ асиеттері Орын басу Нитрлену реакциялары

Аренді ата ң ыз?

1,2 – дибромбензол

Аренді ата ң ыз?

1,3,5 – трихлорбензол

Аренді ата ң ыз?

1,3 – дихлорбензол

Аренді атаңыз?

1,3 – диметилбензол

Аренді ата ң ыз?

Метилбензол

Рефлексия Қ андай м ә лімет таныс болды? Қ андай м ә лімет жа ң а болды, біра қ қ арастыру кезінде қ иыншылы қ тудыр ғ ан жо қ ? Қ андай м ә лімет жа ң а, сонымен қ атар ө те қ иын болды? Қ айталауды қ ажет етеді

Ү й тапсырмасы Химия 11 сынып, §16., бет