Mavzu:Algoritm tushunchasi. Algoritm ishlab chiqish usullari. Algoritm sinflari Reja: 1.Algoritm haqida umumiy intuitive tarif manosidagi tushuncha. 2.Aloritmning kibernetik tarifi.Yevklid algoritmi. 3.Algoritmning asosiy xossalari,ijrochilari,tasvirlash usullari,turlari.Algoritmning asosiy tiplari.

Algoritm tushunchasi. Avvalo algoritm tushunchasi lX asrlda yashab ijod etgan buyuk bobokalonimiz Muhammad al-Xorazmiy nomi bilan uzviy bogliqligini tushuntirish lozim. Algoritm sozi al-Xorazmiyning arifmetikaga bagishlangan asarining dastlabki betidagi Dixit Algoritmi (dediki al- Xorazmiy ning lotincha ifodasi) degan jumlalardan kelib chiqqan. Shundan song al-Xorazmiyning sanoq sistemasini takomillashtirishga qoshgan hissasi, uning asarlari algoritm tushunchasining kiritilishiga sabab bolganligi takidlab otiladi. Algoritm nima degan savolga, u asosiy tushuncha sifatida qabul qilinganligidan, uning faqat tavsifi beriladi, yani biror maqsadga erishishga yoki qandaydir masalani yechishga qaratilgan korsatmalarning (buyruqlarning) aniq, tushunarli, chekli hamda toliq tizimi tushuniladi. sifatida qabul qilinganligidansifatida qabul qilinganligidan

Algoritmning asosiy xossalari haqida quyidagilarni takidlash mumkin: 1-xossa. Diskretlilik, yani algoritmni chekli sondagi oddiy korsatmalar ketma- ketligi shaklida ifodalash mumkin. 2-xossa. Tushunarlilik, yani ijrochiga tavsiya etilayotgan korsatmalar uning uchun tushunarli bolishi shart, aks holda ijrochi oddiy amalni ham bajara olmay qolishi mumkin. Har bir ijrochining bajara olishi mumkin bolgan korsatmalar tizimi mavjud. 3-xossa. Aniqlik, yani ijrochiga berilayotgan korsatmalar aniq mazmunda bolishi lozim hamda faqat algoritmda korsatilgan tartibda bajarilishi shart. 4-xossa. Ommaviylik, yani har bir algoritm mazmuniga kora bir turdagi masalalarning barchasi uchun yaroqli bolishi lozim. Masalan, ikki oddiy kasr umumiy maxrajini topish algoritmi har qanday kasrlar umumiy maxrajini topish uchun ishlatiladi. 5-xossa. Natijaviylik, yani har bir algoritm chekli sondagi qadamlardan song albatta natija berishi lozim. Algoritmning asosiy xossalari haqida quyidagilarni takidlash mumkin: 1-xossa. Diskretlilik, yani algoritmni chekli sondagi oddiy korsatmalar ketma- ketligi shaklida ifodalash mumkin. 2-xossa. Tushunarlilik, yani ijrochiga tavsiya etilayotgan korsatmalar uning uchun tushunarli bolishi shart, aks holda ijrochi oddiy amalni ham bajara olmay qolishi mumkin. Har bir ijrochining bajara olishi mumkin bolgan korsatmalar tizimi mavjud. 3-xossa. Aniqlik, yani ijrochiga berilayotgan korsatmalar aniq mazmunda bolishi lozim hamda faqat algoritmda korsatilgan tartibda bajarilishi shart. 4-xossa. Ommaviylik, yani har bir algoritm mazmuniga kora bir turdagi masalalarning barchasi uchun yaroqli bolishi lozim. Masalan, ikki oddiy kasr umumiy maxrajini topish algoritmi har qanday kasrlar umumiy maxrajini topish uchun ishlatiladi. 5-xossa. Natijaviylik, yani har bir algoritm chekli sondagi qadamlardan song albatta natija berishi lozim.albatta natija berishi lozimalbatta natija berishi lozim

Bu xossalar mohiyatini organish va konkret algoritmlar uchun qarab chiqish talabalarning xossalar mazmunini bilib olishlariga yordam beradi. Algoritmning tasvirlash usullari haqida gapirganda algoritmning berilish usullari xilma-xilligi va ular orasida eng kop uchraydiganlari quyidagilar ekanligini korsatib otish joiz: 1. Algoritmning sozlar orqali ifodalanishi. 2. Algoritmning formulalar yordamida berilishi. 3. Algoritmning jadval korinishida berilishi, masalan, turli matematik jadvallar, loteriya yutuqlari jadvali, funksiyalar qiymatlari jadvallari bunga misol boladi. 4. Algoritmning dastur shaklida ifodalanishi, yani algoritm kompyuter ijrochisiga tushunarli bolgan dastur shaklida beriladi. loteriya yutuqlari jadvaliloteriya yutuqlari jadvali

5. Algoritmning algoritmik tilda tasvirlanishi, yani algoritm bir xil va aniq ifodalash, bajarish uchun qollanadigan belgilash va qoidalar majmui algoritmik til orqali ifodalashdir. Ulardan oquv organish tili sifatida foydalanilmoqda. Bolardan Ye-praktikum yoki Ye-tili algoritm ijrochisi algoritmik tili ham mavjud.bir xil va aniq ifodalash 6. Algoritmlarning grafik shaklda tasvirlanishi. Masalan, grafiklar, sxemalar yani blok - sxema bunga misol bola oladi. Blok sxemaning asosiy elementlari quyidagilar: oval (ellips shakli)-algoritm boshlanishi va tugallanishi, togri burchakli tortburchak-qiymat berish yoki tegishli korsatmalarni bajarish. Romb - shart tekshirishni belgilaydi. Uning yonaltiruvchilari tarmoqlar boyicha biri ha ikkinchisi yoq yonalishlarni beradi, parallelogramm- malumotlarni kiritish yoki chiqarish, yordamchi algoritmga murojaat - parallelogramm ikki tomoni chiziq, yonaltiruvchi chiziq - blok-sxemadagi harakat boshqaruvi, nuqta- togri chiziq (ikkita parallel) - qiymat berish.algoritmga murojaat -

Algoritmda bajarilishi tugallangan amallar ketma-ketligi algoritm qadami deb yuritiladi. Har bir alhoxida qadamni ijro etish uchun bajarilishi kerak bolgan amallar haqidagi korsatma buyruq deb aytiladi.amallar ketma-ketligi Algoritmlarni korgazmaliroq qilib tasvirlash uchun blok- sxema, yani geometrik usul koproq qollaniladi. Algoritmning blok-sxemasi algoritmning asosiy tuzilishining yaqqol geometrik tasviri: algoritm bloklari, yani geometrik shakllar korinishida, bloklar orasidagi aloqa esa yunaltirilgan chiziqlar bilan korsatiladi. Chiziqlarning yunalishi bir blokdan song qaysi blok bajarilishAlgoritmlarni ushbu usulda ifodalashda vazifasi, tutgan orniga qarab quyidagi geometrik shakl(blok) lardan foydalaniladi.ini bildiradi.qarab quyidagi

Algoritmlar berilishi va ifodalanishiga qarab: chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi turlarga bolinadi. Algoritmning turlari bilan tanishtirganda, avvalo hyech qanday shart tekshirilmaydigan va tartib bilan faqat ketma-ket bajariladigan jarayonlarni ifodalaydigan chiziqli algoritmlar aytib otiladi. Chiziqli algoritmlarva takrorlanuvchi turlari bilan tanishtirgandajarayonlarni ifodalaydigan algoritmlar algoritmlar Chiziqli algoritmlar algoritmlarning eng sodda va oddiy korinishi hisoblanadi. Unda bajariladigan amallar ham buyruqlar ham qanday tartibda berilgan bolsa shunday tartibda ketma- ket bajariladi, yani hech qanday shart tekshirilmasdan chiziqli algoritmlarda buyruqlar ketma- ket tartib bilan bajariladi. Chiziqli algoritmlarni quyidagi korinishda ifodalash mumkin.tartibda ketma- ket bajariladi

Takrorlanuvchi va murakkab jarayonlar uchun algoritmlar tuzish. Takrorlanuvchi algoritmlar. Shunday hisoblash jarayonlari mavjud boladiki, bunda uning ayrim bolaklarini bir necha marta takroran hisoblashga togri keladi. Bunday jarayonlar uchun algoritmlar tuzishda takrorlanuvchi algoritmlardan foydalaniladi. Hisoblash jarayonining kop marta takrorlanadigan qismi ichki sikl tanasi (jismi) deb yuritiladi. Takrorlanuvchi algoritm 2 xil korinishga ega boladi:takrorlanadigan qismi ichki Sikl - gacha takrorlanuvchi algoritm quyidagi korinishga ega: yoq sikl tanasi shart ha a) sikl - gacha ; Bu korinishdagi algoritmda avval sikl tanasi bajarilib, songra sikldan chiqish sharti tekshiriladi, yani sikl tanasi qoyilgan shart bajarilib turguncha takrorlanaveradi.avval sikl tanasi bajarilib

Sikl - hozircha takrorlanuvchi algoritm quyidagi korinishga ega: yoq Ha shart sikl tanasisikl tanasi b) sikl - hozircha. Bu korinishdagi algoritmlarda avval shart tekshiriladi, songra agar shart qanoatlantirsa, sikl tanasi bajariladi, aks holda hisoblash toxtatiladi.agar shart qanoatlantirsa