MA`LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH TIZIMI

Axborot tizmlari tushunchasi Ko`pgina masalalarni yechish asosida axborotlarni qayta ishlash yotadi. Axborotlarni qayta ishlashni yengillashtirish maqsadida avtomatlashtirilgan axborot tizimlari yaratiladi. Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari deb shunday tizimlarga aytiladiki, ularning tarkibida texnik vositalar, jumaladan shaxsiy kompyuterlar ishtirok etadi. Axborot tizimlari deb keng ma`noda axborotlarni qayta ishlaydigan ixtiyoriy tizimni tushunish mumkin. Tadbiq etish sohasiga qarab axborot tizimlarni ishlab chiqarish, ta`lim, sog`liqni saqlash, harbiy va boshqa soha tizimlariga ajratish mumkin

Axborot tizimlarini maqsadli ishlatilishiga qarab bir qancha kategoriyalarga bo`lish mumkin. Ma`lumot beruvchi tizim Qidiruv tizimi Boshqaruv tizimi va boshqa tizimlar. Bularning barchasi avtomatlashtirilgan axborot tizimi bo`la oladi. Axborot tizimlari asosida ma`lumotlar bazasi(MB) yotadi. MB deganda ma`lumotlarni shunday o`zaro bog`lanishi tushiniladiki, u mashina xotirasida saqlanib, maxsus ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi dasturtiy vositasi yo`rdamida to`ldirilishi, o`zgartirilishi va takomillashtirilishi mumkin

Aniq malumotlarni (masalani) hal qilishda inson real dunyoni u yoki bu sohasi bilan cheklanadi. Bunday hollarda faqat bazi bir obektlarni organishgina qiziqish uygotadi. Bunday obektlarni majmuasini predmet soxa deyiladi. Obekt – bu ixtiyoriy predmet, xodisa, tushuncha yoki jarayondir. Malumot – bu uni manosiga etibor bermay qaraladigan ixtiyoriy simvollar toplamidir. Ozaro boglangan malumotlar malumotlar tizimi deyiladi. Barcha obektlar atributlari bilan xarakterlanadi. Masalan, obyekt sifatida fakultet, kutubxona, kompyuter va boshqalarni qarash mumkin

Jumladan, kompyuter obektini atributlari sifatida hisoblash tezligi, operativ xotira xajmi, olchamlari va boshqalarni korish mumkin. Atributlarda saqlanadigan xabarlar malumotlarni qiymatlari deyiladi. Malumotlarni nomlangan eng kichik birligi malumot elementidir. U kopincha maydon deb aytiladi va bayt va bitlardan tashkil topadi. Malumotlar agregati malumot elementini nomlangan toplamidir. MB administratori deyilganda birorta shaxs yoki bir necha shaxslardan iborat bolgan va MB sini loyihalash, uzatish va samarador ishlashini taminlovchidir

MA`LUMOTLAR BAZASI Ma`lumotlar bazasi – Ma`lum masalaga yoki biror faoliyatga taaluqli o`zaro bog`langan va alohida ko`rinishda tashkil etilgan ma`lumotlar. MB ma`lumotlarini xususiyatlari: to`liqlik; aktuallik; qulaylik; To`g`ri tashkil etish. Ma`lumotlar banki - bir nechta MB, texnik vosita va dastur ta`minotidan iborat avtomatlashtirilgan tizim.

Ma`lumotlar banki Hisoblash tizimi; Ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (МBBT); Bir yoki bir nechta ma`lumotlar bazasi (МB); Dasturlar to`plami (МB dasturlari). Ma`lumotlar banki quyidagilarni o`z ichiga oluvchi axborot tizimlarini zamonaviy ko`rinishi hisoblanadi:

Qarama – qarshi bo`lmasligi; Xatosiz bo`lishi; Yaxlit bo`lishi. Ma`lumotlar bazasi axborotlarni saqlash, hamda ma`lumotlarga qulay va tezkor murojatni ta`minlab beradi. U ma`lum qoidalar bo`yicha tashkil etilgan har xil xarakterdagi ma`lumotlar to`plamidan iborat MB dagi axborotlar quyidagicha bo`lishi kerak:

MB ma`lumotlarini qayta ishlash masalalari MB yaratish; MB o`zgartirish; MB yangilash; МB tartiblash; МB ma`lumotlarni qidirish; МB fayl ko`rinishda diskda saqlash; МB diskdan yuklash; Hisobotlar yaratish va bosmaga chiqarish.

Malumotlar banki (MBn) tushunchasi ikki xil talqin etiladi. 1. Hozirgi kunda malumotlar markazlashmagan holda SHK yordamida qayta ishlanadi. Ilgari ular alohida xonalarda joylashgan EHMlarda markazlashgan holda qayta ishlangan. EHMlariga axborotlar tashqi qurilmalar orqali kelib toplangan. Malumotlar bazasi markazlashgani hisobiga ularni malumotlar banki deb atashgan. Bunda malumotlarga murojat etish ishchi stansiyalardan markazlashgan xolda tashkil etilgan va shuning uchun malumotlar banki bilan malumotlar bazasi tushunchalari ortasida farq qilingan. 10 Malumotlar bazasi tushunchasi bilan malumotlar banki tushunchasi ham mavjud

Xozirgi kunda ko`p xollarda ma`lumotlar bazasi markazlashmagan xolda tashkil qilinmoqda. Shuning uchun ma`lumotlar banki va ma`lumotlar bazasi sinonim so`zlar sifatida ham ishlatiladi. 2. Boshqacha talqinda malumotlar banki deyilganda ma`lumotlar bazasi uni boshqarish tizimi(MBBT) tushuniladi. MB ni ishlatish afzalliklari: Ixchamligi; Axborotlarni qayta ishlash tezligini oshishi; Kam mehnat sarfi; Har doim yangi axborot olish imkoniyati mavjudligi; Malumotlarni ortiqchaligini kamayishi va boshqalar