Қытай директорінде ғұн (сунну) атауы б.з.б. ІІІ ғасырдың аяғында пайда балды. Қытайдың солтүстігінде Байкалдан Ордосқа дейінгі аралықты мекенденег.

Мөде – Ғұн мемлекетінің негізін қалауши Б.з.б. ІІІ ғасырда Мөде Қытаймен кескілескен ғұн тайпаларын біріктіріп, ғұндардың билеушісі – шанью денег атақ аллоды. Ол шексіз билікке – Аспан ұлы денег атаққа ие балды. Б.з.б 209 жилы Л.Н. Гумилевтің мәліметі бойынша

Ғұндар б.з.б. 3 ғасырдың соңы мен б.з.б. 2 ғасырдың басында Еуразия даласында ірі мемлекетке айналды. Ғұндар мен Қытайдың Хань династиясы арасындағы соғыс б.з.б. 188 жилы Хань әскерінің жеңілісімен аяқталды. Қытайлықтар жил сайын алым-салық төлеуге және қытай ханша сын әйелдікке берегу мәжбүр балды.

Ғұн империясында б.з.б. 71 жилы дағдарыс басталып, ол ақыры б.з.б. 55 жилы ғұн мемлекетінің екіге бөлінуімен аяқталды (оңтүстік және солтүстік). Оңтүстік ғұндар Хань империя сына (Қытай) бағынды. Ал Чжи-чжи шаньюй бастаған солтүстік ғұндар тәуелсіздігін біраз уақытқа дейін сақтап қалды. Халықтардың ұлы қоныс аударуы б.з.б. ІІ – ІҮ ғасырына дейін созылды.

Аттила (Еділ) ( ж.ж.) 5 ғ.ортасына қарай ғұндардың басшисы Еділдің (Аттила) Румыния және Венгрия елдеріндегі ғұндарды өзінің қол астаны жинады. Еділ (Аттила) жауынгерлері 451 жилы Галлиядағы Каталаун даласында римдіктердің, франктердің 453 жилы Аттила қайтыс балды. Рим империясының аудандары Паннония мен Мезияны басып алған соң, Франция жеріне өтті. 448 жилы Римнен Прииск Атилла сарайында балды. Аттила туралы директор ҮІ ғасырдан бері жазылып келеді. Италияның атақты композиторы Джузеппе Верди Аттила опера сын жажды.

- Ертелі – кеш ат үстінен түспейді. Маңызды істер туралы кеңесетін бокса, кеңесті де ат үстінде отырып өткізеді. Олар өздеріне төніп тұрған патшаның қатал әмірін сезбейді, алигер тайпа ақсақалдарының біреуі басшилық жасаса, жолында кездескеннің бәрін жайпап өтеді. - Ғұндар жақсы шиныққан, олар отты да қажет етпейді. Тау мен ормонда көшіп жүреді, жас кезінен ыстыққа-суыққа, шөлге үйренген. Марцеллин - Олар соғыстан кейін тыныш әрі қамсыз тіршілік етеді, әркім қолында барымен қанағат етеді. - Әсіресе жақындарын өздерінің мейірімді әрі жилы ілтипатымен және сүйіспеншілігімен бауырына тетрады. Прииск

Ғ ұ н д а р к ә с і б і Негізгі Мал шаруашилығы Егіншілік Аңшилық Негізгі баспанасы- киіз үй

Үйсіндер Ежелгі Қытай директорінде б.з.б. ІІ ғ. бастап кездеседі. Ат жақты, аққұбаша, сары шахты болып бейнеленеді. Усунго, Синго көшпелі мемлекет денегді білдіреді. Үйсіндердің басшисын Гуньмо (күнби) Чигу қаласында тұрған. Халқы 630 мың Әскері 180 мың

Б.з.б. 3 - б.з. 5 ғасырлары

Деректер Б.з.б. 6 ғасырда Иран жазбаларында Археологиялық директор Қытайдың Цянь Ханьшу аты тарихи директорінде Қытай тарихшисы Сыма Цяньның Тарих жазбаларында

Қ а ң лылар 120 отбасы 600 мы ң адам 120 мы ң ә скері

Астанасы: Битянь қаласы Тараз қаласының маңыТүркістан маңы Саяси тарихы: б.з.б жилдары Қытаймен соғысқан ғұндарға көмектескен.

Археологиялы қ ескерткіштері Қ ауынши Ташкент т өң ірегі Отырар- Қ ккаратау Сырдария ө зеніні ң орта а ғ ысында Қ ккаратау беткейлерінде Жетіасар Арал те ң ізіні ң ши ғ ыс жа ғ ы, Қ уа ң дария бойы

Алтынасар – 16 гектар жерді алып жатыр. Көк- Мардан – Арыс өзенінің сол жағалауында. 100 шарши шақырым жерді алып жатыр Пұшиқ –Мардан – Қостөбе қаласы зерттелді. Б.з. 1 м.ж. алғ. жарт қала урны табылды. Мардан- Күйік – мөрлер табылды. Ол ІІ-Ү ғасырларға жатады.

Жайлауы Орталық Қазақстанның далалы аймақтарына жетті