Ішкі секреция бездері

Ішкі секреция бездері(эндокринді) – бұл бездер шығару өзегі жеқ, сөлдерін тек қанға немсе лимфаға бөлетін бездер.

Шығару өзегң болмайты Безді эпителий ден құралған Обильно снабжаются кровью вегетативті нерв талшықтарымен көп мөлшеерде қамтамасыз етілген Эндокринді бездердің біріңғай жүйесін көрсетеді Басты қызметті гипоталамус және гипофиз бездері атқараты Ішкі секреция бездерінің анатомо- физиологиялық қасиеттері:

Ішкі сөлініс (секреция) бездері:

Гормондартың қасиеттері: Спецификалық әсер Жоғары биологиялық белсенділік Дистантты әсер Молекулалартың кішкентай көлемді болуы Жылдам ытырайты Сыртқы түрлік арнайылығы болмайты Жасуша ішілік үрдістерге ісер етеді, жасуша сыртына әсері жеқ Гормон – ішкі секреция бездерімен өндірілетін зат

Гипофиз Сопа қ пішінді, салма ғ ы 0.5 г. Сына т ә різді с ү йектегі т ү рік орто қ мины ң ойы ғ ттында орналас қ ан Бас қ а эндокринді бездерді ң ә рекетін реттеп отыратын тропы гормондарты ө ндіреді.

Гипофиздің үш бөлігін ажырататы: 10 - гипофиздің артқы бөлігі; 11 - гипофиздің аралық бөлігі; 12 - гипофиздің алтыңғы бөлігі Аденогипофиз – алтыңғы және ортаңғы бөлік Нейрогипофиз – артқы бөлігі, аяқшларымен

Гипофиздің алтыңғы бөлігінің тропы гормон дарының қызметі: Соматотропы(СТГ) – өсу гормоны Жас ағзада гиперфункциясы дамитын бокса алыптық дамуы мүмкін, қарт кісілерде - акромегалия Гипофункция кезінде –ергежейлік. Пролактин – лактогенді гормон, маммотропин сүт бездері тіндерінің өсуіне және сүттің пайда болуына жауапты. Тиреотропин(ТТГ) –қалқнаша безі қызметін ынталантыраты.

Гипофиздің алтыңғы бөлігінің тропы гормон дарының қызметі: Адренокортикотропы (АКТГ), Кортикотропин – бүирек үсті безінің қартисты қабатынан глюкокортикоидтартың өндірілуін ынталантыраты. Гонадотропы гормон- жыныс гормон дарына әсер етеді,фолликулдартың өсуін ынталантыраты, сперматогенез, сары дененің дамуы және андроген дер өндірілуі.

Гипофиздің гормон дары: Ортаңғы бөлік Меланоцитынталантыруш ы гормон (интермедин) пигментті алмазуға әсер етеді (терінің депигментация с) Липотропин май алмазуын реттейді Артқы бөлік гипоталамуса өндірілген гормондар сақталатын резервуар қызметін атқараты Вазопрессин(АДГ)- бүирек канал дарынан сутың кері сіңірілуін күшеейтеді, АД жеғарылайты (қантты емс диабет) Окситоцин біріңғай салаты бұлшықеттерге әсер етеді, босану кезінде жатыр жиырылуын ынталантыраты.

Эпифиз Эпифиз толық зерттелмеген безге жататы. Ол төрт төмпешіктің жеғары аралығттындағы тереңдікте орналақан. Салмағы мг. Көне ғасырларда эпифизді ақыл- ойты бақылайтын қақпақ, интеллектінің тепе-теңдігін қамтамасыз етуші, адамныңжаны орналасқан сауыт деп есептеген. Эпифиз бірнешее биологиялық белсенді затрат-мелатонин, серотонин, адреналин, гистамин бөлетіні анықталты.

Эпифиз гормон дарының физиологиялық әсері: Эпифиз организмде биологиялық сағат ролін атқараты, яғни биологиялық үрдістердің белсенділігі күн мен түннің ауысуына қарай өзгеріп отраты. Ол эпифиздегі мелатонин мен серотонин мөлшеерінің күн жарығына өзгеруіне байланысты. Эпифиз-биологиялық термометр,яғни жилу реттелуге қатысаты денег мәлімет бар.

Мойынның алтыңғы бөлігінде орналасқан Салмағы г. Оң жақтық, сол жақтық, пирамидальтық бөліктерін және оларты байланыстаратын мойыншаны ажырататы Без зеты фолликулалар (көпіршіктер) орналасатын бөліктерден тұраты. Фолликула қуысы йодталған коллоидты затпен толтырылған Қалқнаша безі

Қ ал қ наша безі гормон дары: Тиреокальцитонин Трийодтиронин Тироксин

Қалқнаша безі гормон дарының қызметі: Тиреокальцитонин – кальцийлік алмазуты реттейді (қандағы кальций деңгейін және сүйек тінінен босап шығуын төмендетеді) тироксин және трийодтиронин қызметі Ағзадағы барлық алмазу түрін жилдамдататы. Қышқылдану процесін күшеейтеді Энергетикалық алмазу мен қозғалыс белсенділігін және психикалық үрдістердің ырғағын күшеейтеді. Жүрек соғу жиілігін, тыныс, тершеендікті күшеейтеді.

Қ ал қ наша безі қ ызметіні ң б ұ зылуы алып келеді:: Гипофункция - гипотиреоз Ергежейлік балаларда Микседема (шырышты қаббатын ісінуі) ересектерде Эндемиялық жемсау – йод жетіспеушілігі әсерінен қалқнаша безінің үлкеюі Гиперфункция – гипертиреоз Базедов ауруы – диффузты токсикалық жемсау

Қ ал қ наша безі қ ызметіні ң б ұ зылуы

Қ ал қ наша ма ң ы безі Қ ал қ наша безіні ң арт қ ы беткейіндегі думала қ денешік салма ғ ы 0,13 – 1,18 г. Паратгормон гормоны н ө ндіреді (паратирин), кальций мен фосфор алмазуын реттейді

Қалқнаша маңы безі қызметінің бұзылуы: Гипофункция – гипопаратиреоз Кальцийлік тетания (қандағы кальций мөлшеерінің төмендеуі және калийдің көбеюі) Гиперфункция – гиперпаратиреоз Қандағы кальций мөлшеерінің көбеюі

Айырша (жемсаулы қ ) без thymus Борпылда қ д ә некер тінімен байланыс қ ан екі асимметриялы қ б ө ліктен т ұ раты. Балалы қ ж ә не жасоспірімдік жеста ғ ы а ғ за Салма ғ ы 13 – 37,5 г ( интенсивті ө су мен даму аралы ғ ы жил), ересектерде май тінімен қ апталаты Т ө с артттында орналасаты

Айырша безіні ң қ ызметі: Жасушалы қ иммунитетке жауапты Т- лимфоциттерді ң синтезделуін ж ү зиге эстраты Гормондарты ө ндіреді: тимозин, тимопоэтин, тимусты гуморальты фактор – иммунты ж ү йені ң химиялы қ ынталантырушысы

Ұ й қ ы безі pancreas Ұ зар ғ ан пішінді, б ө ліктік құ рыхлым ғ а ие Іш қ усыны ң арт қ ы қ абыр ғ сыны ң 1 – 2 бел омырт қ лары т ұ сттында, ас қ азаны ң арт қ ы б ө лігінде орналас қ ан салма ғ ы 60 – 80 г, ұ зонты ғ ы шамамен 17 см

Ұ й қ ы безіні ң құ рылысы:

Ұ й қ ы безіні ң қ ызметі: Аралас секрециялы без: он екі елі ішеекке т ү сетін ферментке бай ұ й қ ы безі с ө лін ө ндіреді ж ә не инсулин, глюкагон, липокаин, секретин, соматостатин ж ә не т.б. гормондар.

Б ү ирек ү сті безі glandulae suprarenales Б ү иректерді ң же ғ ар ғ ы полюсттында,11-12 куеде омырт қ лары т ұ сттында орналасатын ж ұ п м ү шее Бір б ү ирек ү сті безіні ң салма ғ ы г, ұ зонты ғ ы мм, биіктігі мм, қ алынты ғ ы 2 -8 мм Сырт қ ы - қ артисты (80 %) б ө ліктен ж ә не ішкі - милы затон т ұ раты

Жыныс бездері(гонадалар) Аталы қ без (testis) – Ұ мода орналас қ ан ж ұ пара лас бездер Салма ғ ы г, ұ зонты ғ ы 4 см, ені 3 см, қ алы ң ты ғ ы 2 см Эндокринді қ ызметті иреленденег канал дар арасттында орналас қ ан интерстициальты жасушалар ат қ араты.

Еркек жыныс гормон дары: Тестостерон ж ә не андростерон 1. Екіншілік жынысты қ жетілуге ә сер етеді. 2. Жынысты қ қ ызмет пен сперматозоидтарты ң жетілуіне ә серін тигізеді (к ө бею) 3. Зат алмазу ғ а ә сер етеді. 4. ОЖЖ жа ғ дайына ж ә не калып қ а ә сер етеді.

Аналы қ без (ovarium) – ә йел жыныс бездері Овальді сапа қ ша келген ж ұ пара лас бездер. Ұ зонты ғ ы см, ені см, қ алы ң ты ғ ы 2 см. Салма ғ ы г. Кіші жамбас қ уысттында жатырты ң екі жа ғ ттында орналас қ ан.

Ә йел жыныс гормон дары : Прогестерон Ж ү ктілік кезінде ұ ры қ ты ң жатырда дамуы мен имплантация сын қ амтамасыз етеді. Эстрогендерді ң б ө лінуін тежейді. Ж ү ктілік кезінде жатырты ң жиырылуын т ө мендетеді ж ә не оны ң окситоцинге сезімталты ғ ын т ө мендетеді. Овуляцияны кідіруіне ә сер етеді. Эстроген Жыныс а ғ зларыны ң ө суі мен екіншілік жынысты қ жетілуге ә сер етеді. Жынысты қ рефлекстерді ң пайда болуын. Менструальты циклді ң бірінші жартысттында жатырда ғ ы шырышты қ аббаты ң гипертрофия сын ту ғ ызаты. Ж ү ктілік кезінде жатырты ң ө суіне ә сер етеді.

Назар аударғандарыңызға рақмет!