А НТИБИОТИКТЕР 11 д ә ріс

А НТИБИОТИКТЕР (АБ) – ТІРІ ЖАСУШАЛАРДЫ Ң ТІРШІЛІК ЕТУ Ө НІМДЕРІ. О ЛАР БАС Қ А ЖАСУШАЛАРДЫ Ң – МИКРООРГАНИЗМДЕР ( К Ө БІНЕСЕ МИКРОБОТАР ), ІСІК ЖАСУШАЛАРЫНЫ Ң Ө МІР С Ү РУІН ТА Ң ДАМАЛЫ ЗА Қ ЫМДАЙДЫ. С О ҢҒ Ы КЕЗДЕРІ Б Ұ Л ЗАТТАРДЫ Ң ЖАСАНДЫ АНАЛОГТАРЫНЫ Ң, ЖАСАНДЫ АНТИБИОТИКТЕРДІ Ң САНЫ К Ө БЕЙІП КЕЛЕДІ. А НТИБИОТИКТЕРДІ Ң Ә СЕРІНІ Ң ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ АДАМ ОРГАНИЗМІНІ Ң ТІНІНДЕ ЕМЕС, МИКРООРГАНИЗМ ЖАСУШАСЫНДА ОРНАЛАС Қ АН А НТИБИОТИКТЕР БЕЛСЕНДІЛІГІНІ Ң Т Ұ РА Қ ТЫ БОЛМАУЫ, ОНЫ Ң БЕЛСЕНДІЛІГІ Д Ә РІЛІК Т Ұ РА Қ ТЫЛЫ Қ ТЫ Ң ( РЕЗИСТЕНТТІЛІК ) Қ АЛЫПТАСУЫМЕН Т Ө МЕНДЕУІ М Ү МКІН. А НТИБИОТИКТЕРДЕ ОЛАРДЫ Ң МИКРОФЛОРА Ғ А ТЕЖЕУШІ Ә СЕРІМЕН СИПАТТАЛАТЫН К Ө ПТЕГЕН ЖАНАМА Ә СЕРЛЕРІ БАЙ Қ АЛАДЫ

Т ИІМДІ АНТИБИОТИКОТЕРАПИЯНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ : Ауруды ң клиникасын, нау қ асты ң жасын, қ осымша патологияны ескере отырып АБ тиімді та ғ айындау қ ажет. Препаратты д ұ рыс та ғ айында ғ анына к ө з жеткізу ү шін қ оздыр ғ ышты ң АБ сезімталды ғ ын аны қ тау қ ажет. Ауруды ң клиникалы қ а ғ ымына ж ә не АБ фармакокинетикасына байланысты АБ о ң тайлы енгізу т ә сілін ж ә не о ң тайлы енгізу жиілігін қ олдану қ ажет. АБ тиімді енгізу курсы 7-10 к ү ннен аз болмауы қ ажет. Сонымен қ атар антибиотикотерапия курсы ү зіліссіз болуы керек. Б ұ ларды ң б ә рі микроорганизмдерді ң АБ резистенттілігіні ң дамуыны ң алдын алады. Аурудан толы ғ ымен айы ғ у ү шін, микроорганизмдерді ң резистенттілігіні ң алдын алу ү шін АБ-ны ң максималды (оптималды) терапиялы қ м ө лшерін пайдалану керек.

АНТИБИОТИКТЕРДІҢ ЖАНАМА ӘСЕРЛЕРІ Аллергиялы қ реакциялар антибиотикпен сенсибилизациялан ғ ан организмде пайда болады. Аллергиялы қ реакцияны пенициллиндер тобы жиі тудырады. Микроорганизмдерді ң антибиотиктерге резистенттілігі – патогенді микроорганизмдерді ң белгілі бір АБ тобына т ұ ра қ тылы ғ ыны ң дамуы, ол ә рт ү рлі механизмдерге байланысты болады. Бактериолизис реакциясы – микробтар мембранасыны ң б ү тіндігін б ұ затын АБ-ты ң жо ғ ары м ө лшерін енгізген кезде организмны ң уытты реакциясыны ң дамуы. Н ә тижесінде қ ан ғ а бактериялы қ уыттарды ң к ө п м ө лшері б ө лінеді.

Дисбактериоз – макроорганизмде сапрофитті микрофлораны ң тіршілік ә рекетіні ң тежелуі. Сапрофитті микроорганизмдер ма ң ызды қ ызметтерді ат қ арады: асты ң қ орытылуына жа ғ дай жасайды; макроорганизмді ә рт ү рлі эндогенді патогендерді ң (микробтар, са ң ырау құ ла қ тар, қ арапайымдылар) к ө беюінен ж ә не экзогенді микробтарды ң енуінен қ ор ғ айды; сонымен қ атар макроорганизмні ң қ алыпты ө мір с ү руіне қ ажетті к ө птеген ББЗ-ды ң т ү зілуіне қ атысады. Осы ғ ан байланысты дисбактериозды ң н ә тижесінде тек диспепсиялы қ б ұ зылыстар ғ ана емес, сонымен қ атар: кандидоз; суперинфекция (эндогенді – сапрофиттер ж ә не экзогенді – патогендер) дамиды; витаминдерді ң алмасуы б ұ зыл ғ аннан анемия ғ а ә келетін б ұ зылыстары ж ә не бас қ.

Антибиотиктерді ң уытты ә сері. АБ нейро-, нефро-, гепато-, гемато-, ото- токсикалы қ ж ә не бас қ. ә сері бар. К ө птеген АБ плаценталы қ тос қ ауыл ар қ ылы жа қ сы ө теді ж ә не ұ ры ққ а уытты (эмбриотоксикалы қ ж ә не тератогенді) ә сер етеді.

АНТИБИОТИКТЕРДІҢ ЖІКТЕМЕСІ Химиялы қ құ рылымы бойынша: 1. β– лактамды антибиотиктер: Пенициллиндер: бензилпенициллинні ң натрий т ұ зы, феноксиметилпеницилин, оксациллин, ампициллин Цефалоспориндер: цефазолин, цефомандол, цефотаксим Монобактамдар: азтреонам Карбапенемдер: имепенем, меропенем 2. Аминогликозидтар : гентамицин, амикацин, нетилмицин 3. Тетрациклиндер : тетрациклин, доксициклин, метациклин, морфоциклин 4. Макролидтер : эритромицин, олеандомицин, рокситромицин, азитромицин 5. Фениколдар: левомицетин, синтомицин 6. Пептидті құ рылымды антибиотиктер: Полимиксиндер : полимиксин М,В,Е Гликопептидтер : ванкомицин, ристомицин сульфаты Линкозаминдтер: линкомицин, клиндамицин Фузидин: фузидин, фузафунгин Ә рт ү рлі топта ғ ы антибиотиктер : рифампицин, капреомицин, мупироцин, грамицидин ж ә не бас қ.

БОЙЫНША ЖІКТЕЛУІ АНТИБИОТИКТЕРДІҢ ӘСЕР ЕТУ МЕХАНИЗМІ I. Бактерицидты препараттар Жасуша қ абыр ғ асыны ң т ү зілуін тежейтін заттар: пенициллиндер, цефалоспориндер, бас қ а β- лактамды антибиотиктер, ристомицин, циклосерин, бацитрин, ванкомицин, римфамицин. Б ұ л препараттар пептидогликанны ң т ү зілуіне қ атысатын ферменттерді ң белсенділігін тежеп жасушаны ң негізгі қ а ңқ асынан айырады. Тек қ ана б ө лінетін жасушалар ғ а ә сер етеді. Цитоплазматикалы қ мембрананы ң ө ткізгіштігін б ұ затын препараттар: полимиксиндер, полиенді антибиотиктер. Б ө лінетін ж ә не б ө лінбейтін жасушалар ғ а ә сер етеді. Цитоплазматикалы қ мембрананы ң ө ткізгіштігін б ұ затын, а қ уыз ж ә не нуклеин қ ыш қ ылдарыны ң т ү зілуін тежейтін препараттар: аминогликозидтер, грамицидин, хлорамфеникол. Препараттар бактерицидты ж ә не бактериостатикалы қ ә сер к ө рсетеді. Ә сер ету н ү ктесі – б ө лінетін ж ә не б ө лінбейтін жасушалар.

II. Б АКТЕРИОСТАТИКАЛЫҚ ПРЕПАРАТТАР АҚУЫЗ ЖӘНЕ НУКЛЕИН ҚЫШҚЫЛДАРЫНЫҢ ТҮЗІЛУІН ТЕЖЕЙТІН ПРЕПАРАТТАР : ХЛОРФЕНИКОЛ, ТЕТРАЦИКЛИНДЕР, МAКРОЛИДТЕР (Ж ОҒАРЫ МӨЛШЕРДЕ БАКТЕРИЦИДТІ ӘСЕР КӨРСЕТЕДІ ), ЛИНКОМИЦИН, КЛИНДАМИЦИН, ФУЗИДИН ЖӘНЕ Т. Б.)

АНТИБИОТИКТАРДЫҢ ӘСЕР ЕТУ СПЕКТРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЖІКТЕЛУІ : Тар спектрлі антибиотиктер: А) грам о ң флора ғ а айры қ ша ә сер ететін заттар: бензилпенициллиндер, жартылай синтетикалы қ пенициллиназа ғ ат ұ ра қ ты пенициллиндер, цефалоспориндерді ң 1-ші ұ рпа ғ ы, макролидтер, линкомицин, ристомицин, фузидин, ванкомицин. Б) грам теріс флора ғ а айры қ ша ә сер ететін заттар: полимиксиндер, уреидопенииллиндер, монобактамдер. Ке ң спектрлі антибиотиктер: - тетрациклиндер, аминогликозиддер, левомицитин, аминопенициллиндер, цефалоспориндер, карбапенемдер.

П ЕНИЦИЛЛИНДЕР. Пенициллиндер зе ң са ң ырау құ ла қ тарынан алын ғ ан ал ғ аш қ ы биосинтетикалы қ антибиотиктер. Бас қ а АБ-мен салыстыр ғ анда уыттылы ғ ы т ө мен, оны ж ү ктілік кезінде та ғ айындау ғ а болады. Біра қ б ұ л топты ң АБ-сына аллергиялы қ реакциялар жиі дамиды (нау қ астарды ң 4-6%-ында кездеседі). К ө птеген онжылды қ тар бойы бензилпенициллинні ң натрий т ұ зы ке ң інен қ олданыл ғ ан болатын. Біра қ оны ң біршама кемшіліктері де бар: Қ ыш қ ылды ортада т ұ ра қ сыз (ішке қ олдан ғ ан кезде тиімсіз болады) Микробтарды ң бета-лактамазасыны ң ә серіне т ұ ра қ сыз (кейбір микроорганизмдер осы ферментті б ө леді, ал ол фермент АБ-ны ң бета- лактамды са қ инасын ыдыратып резистенттілікті ң дамуына ә келеді). Ә сер ету ұ за қ ты ғ ы жеткіліксіз (3-4 са ғ ат) Ә сер ету спектрі тар (Гр+ бактериялар ғ а ғ ана)

П ЕНИЦИЛЛИНДЕР. Жо ғ арыда к ө рсетілген АБ-ны ң жеткіліксіздіктерін болдырмау ү шін ж ә не препараттарды ң қ асиеттерін жа қ сарту ү шін б ұ л топты ң препараттарынан жартылай синтетикалы қ пенициллиндер шы ғ арылды: 1. Пенициллиназа ғ а т ұ ра қ ты антистафилококкты : оксациллин 2. Ке ң спектрлі : ампициллин, амоксициллин 3. К ө к ірі ң ді тая қ ша ғ а қ арсы : карбенициллин 4. Тежегіш-са қ тал ғ ан пенициллиндер: уназин, панклав, амоксиклав

Ж АРТЫЛАЙ СИНТЕТИКАЛЫ Қ ПЕНИЦИЛЛИНДЕР Ерекше фермент - b-лактамазаны б ө летін микроорганизмдерге т ұ ра қ тылы қ ты ң дамуыны ң алдын алу ү шін қ айтымсыз ә сер ететін заттар шы ғ арылды- b-лактамазаны ң тежегіштері: клавулан қ ыш қ ылы (клавуланат), сульбактам, тазобактам. Оларды ке ң спектрлі аралас пенициллиндерді дайында ғ ан кезде қ осып қ олданады. Мысалы: амоксициллин+клавуланат – препараттары: амоксиклав, панклав, ранклав ж ә не бас қ.; амоксициллин/сульбактам – препараттары: трифамокс; ампициллин/сульбактам - препараттары: уназин, сультамициллин).

Қ ОЛДАНУ Ғ А АРНАЛ Ғ АН К Ө РСЕТІМДЕР : имплантация алдында инфекциялы қ процесстерді, периодонтиттерді ң жіті ж ә не созылмалы ө тетін т ү рлерін, дентоальвеолярлы қ абсцесстер ж ә не бет пен жа қ аума қ тарыны ң ірі ң ді қ абыну ауыруларын емдеу ү шін қ олданылады.

Ц ЕФАЛОСПОРИНДЕР 1 буын : цефазолин, цефалексин, цефалоридин жо ғ ары антистафилококкты белсенділігі Олар нефротоксикалы қ ә сер к ө рсетеді 2 буын цефалоспориндері : Цефамандол, Цефуроксим) 1-буын препараттарымен салыстыр ғ анда ә сер ету спектрі ке ң деу Оларды қ олдан ғ анда лейкопения, тромбоцитопения пайда болады. 3 буын цефалоспориндері : Цефотаксим, цефоперазон ж ә не цефтазидим грам теріс флора ғ а жа қ сы ә сер етеді, гематоэнцефалиялы қ тос қ ауылдан ж ә не плаценталы қ тос қ ауылдан жа қ сы ө теді. 4 буын цефалоспориндері : Цефпиром ) бета- лактамаза ғ а жо ғ ары т ұ ра қ ты ә сер к ө рсетеді. Цефалоспориндерді ң жанама ә серлері: аллергиялы қ реакциялар (нау қ астарды ң 1-4%). лейкопения, нейтропения, қ анталаулар бай қ алады. препараттарды ң ә серінен нау қ ас қ а алкоголь жа қ пауы м ү мкін. жо ғ ары м ө лшерде қ олдан ғ анда нефротоксикалы қ ә сер к ө рсетеді.

М ОНОБАКТАМДАР. А ЗТРЕОНАМ. резервтегі, тар спектрлі препарат (к ө бінесе: Гр-, анаэробтар ғ а тиімді), Гр «+» кокктар ғ а (оксациллин, цефалоспориндер, линкосамидтер, ванкомицин) ж ә не анаэробтар ғ а (метронидазол) белсенді препараттармен бірге қ осып та ғ айындайды.

К АРБАПЕНЕМДЕР : МЕРОПЕНЕМ, ИМЕПЕНЕМ ЖӘНЕ Т. Б. бактериялы қ b-лактамазаны ң ә серіне т ұ ра қ тылы ғ ы бар резервтегі препараттар, белсенділігі бойынша ке ң спектрлі ж ә не ә рт ү рлі жерде орналас қ ан ауыр инфекцияларда қ олданады. Олар бас қ а бета-лактамдармен ү йлеспейді

А МИНОГЛИКОЗИДТЕР Е ң ке ң інен зерттелген препарат, 2-буын ө кілі - Гентамицин. Тобрамицин –аминогликоздерді ң е ң белсенді препараттарыны ң бірі. Гентамицинмен салыстыр ғ анда нефротоксикалы қ ә сері т ө мен. Ауыр инфекцияларда қ олданады. Ә сіресе бірінші буын препараттарыны ң уыттылы ғ ы ай қ ын к ө рінеді: нефротоксикалы қ ( қ айтымды) ж ә не ототоксикалы қ ( қ айтымсыз). Плацента ар қ ылы ө тіп, ұ ры ққ а уытты ә сер етеді ( ұ ры қ б ү йрегіні ң гипоплазиясы, құ ла қ ты ң кере ң дігі). Ж ү ктілік кезінде тек қ ана ауыр инфекцияларда қ олдану ғ а болады. Ж ү кті ә йелдерге стрептомицин, неомицин, мономицин, канамицин препараттарын м ү лдем қ олдану ғ а болмайды.

М АКРОЛИДТЕР - РЕЗЕРВТЕГІ АНТИБИОТИКТЕР, СЕБЕБІ ОЛАРҒА МИКРОАҒЗАЛАРДЫҢ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫ ЖЫЛДАМ ДАМИДЫ. I ұрпақты: э ритромицин, олеандомицин II ұрпақты: спирамицин, рокситромицин, джозамицин III ұрпақты: азитромицин (сумамед) уыттылы ғ ы т ө мен антибиотиктерді ң қ атарына жатады, со ң ды қ тан ж ү кті ә йелдерді ң инфекциялы қ патологияларында пенициллиндермен қ атар та ң дамалы препараттар ғ а жат қ ызамыз. Азитромицин (Сумамед) ә сер ету спектрі ке ң, микроорганизмдерді ң пародонтогенді штаммдарына жо ғ ары белсенділік к ө рсетеді. Пародонтитті ң ө ршу кезе ң іні ң кешенді терапиясында қ олданады.

ТЕТРАЦИКЛИНДЕР. Тетрациклин, доксициклин Гр+ ж ә не Гр- бактериялар ғ а белсенді, ке ң спектрлі АБ, хламидиялы қ инфекцияларда, риккетсиозда, боррелиозда ж ә не кейбір аса қ ауіпті инфекцияларда, ауыр безеулі б ө ртпелер кезінде қ олдан ғ анда клиникалы қ ма ң ызы зор. Негізгі қ асиеттеріні ң бірі, оларды ң қ ызыл иекте жо ғ ары м ө лшерде жинала алатыны. Осы жердегі тетрациклинні ң к ө лемі 5-7 рет қ ан сарысуында ғ ы к ө лемінен асады. Ж ә не тетрациклиндер тіс аума ғ ында кумуляцияланып ұ за қ уа қ ыт қ а дейін т ұ рады. Қ олдану ғ а арнал ғ ан к ө рсетімдер. Пародонтты ң ауруларында ж ү йелі антибиотикотерапия жасау ү шін қ олданылатын препараттарды ң бірі - доксициклин. Одонтогендік инфекцияларда, ж ү мса қ ұ лпаларды ң ірі ң ді ауруларында, остеомиелитте ж ә не т.б. тетрациклиндерге сезімтал инфекцияларда қ олданылады.

Тетрациклиндер - е ң улы АБ-ны ң бірі. Олар с ү йек тіндерінде ж ә не тісті ң эмалінде Са иондарымен хелатты қ осылыстар т ү зіп, (о ғ ан т ә н белгі - тетрациклиндік тіс) кумуляция ғ а ұ шырайды. гепатотоксикалы қ ж ә не гематотоксикалы қ ә сері бар, нерв- б ұ лшы қ еттік импульс берілуді тежейді. Плаценталы қ тос қ ауыл ар қ ылы жа қ сы ө теді, сонды қ тан тератогендік ж ә не фетотоксиялы қ ә сер к ө рсетеді. Қ олдану ғ а қ арсы к ө рсетімдер: ж ү ктілікті ң барлы қ кезе ң дері, 8 жас қ а дейінгі балалар, миастения (б/е енгізуге арнал ғ ан), препарат қ а деген жо ғ ары сезімталды қ.

ФЕНИКОЛ ТУЫНДЫСЫ – Х ЛОРАМФЕНИКОЛ (Л ЕВОМИЦЕТИН, С ИНТОМИЦИН ), Т ИАМФЕНИКОЛ препараттарыны ң ә сер ету спектрі ке ң, енгізген жерден ұ за қ сі ң іріледі. Осы ғ ан байланысты АІЖ ж ә не тері жабындысыны ң инфекцияларында қ олданады. Уытты ә серлері: гематотоксикалы қ : анемия, лейкопения, агранулоцитоз; невротоксикалы қ реакциялар: депрессия, сананы ң б ұ зылуы, делирий, к ө ру ж ә не есту галлюцинациялары, к ө з алмасыны ң салдануы, д ә м сезінуді ң б ұ зылуы, неврит. Қ олдану корсетімдері: ішс ү зегі, б ө ртпе с ү зегі, паратифтер, дизентерия, бруцеллёз, менингит, сепсис, остеомиелит; стоматологияда: гингивит, парадонтит. Жанама ә серлері: аллергиялы қ реакциялар, диспепсиялы қ реакциялар тудырады, дисбактериоз ж ә не онымен байланысты жанама ә серлер жиі дамиды.

Л ИНКОЗАМИНДЕР Линкомицин ауыз қ уысында ғ ы шартты патогенді микроорганизмдерді ң к ө біні ң ө мір с ү руін тежейді, оларды ң ішінде к ө герткіш стрептококктарды ң, стафилококктарды ң ж.т.б. микроорганизмдерді ң (олар бас қ а антибиотиктерге т ұ ра қ ты бол ғ ан жа ғ дайларды ң ө зінде). Бактерияларды ң т ұ ра қ тылы ғ ын б ұ л д ә рі ұ за қ уа қ ыт ту ғ ызбайды. Линкомицин с ү йек тіндерінде жа қ сы жиналады, сонды қ тан стоматологиялы қ хирургияда ке ң інен қ олданады. Пародонтиттерді (тісті орнында ұ стап т ұ ратын сі ң ірді ң қ абыну аурулары), периодонтиттерді (тісті ң жан- жа ғ ында ғ ы ұ лпаларды ң қ абынуы) ж ә не де ауыз қ уысыны ң ірі ң ді ауруларын емдегенде қ олданады..

Ф УЗИДИН – НАТРИЙ бас қ а антибиотиктерге т ұ ра қ ты стафилококктар тудыратын инфекцияларда қ олданылады. Ә сер ету спектрін ке ң ейту ү шін фузидиндарды пенициллиндер немесе тетрациклиндермен қ осып қ олданылады. Қ олданылу к ө рсетімдері : антибиотиктерге т ұ ра қ ты стафилококктар тудыратын бет с ү йектеріні ң қ абынбалы-ірі ң ді аурулары, пародонтитті ң абсцестік т ү рі.