ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТ (МОК) ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ ФАКУЛЬТЕТ: МЕДИЦИНАЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТ-ҚОҒАМДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ КАФЕДРА: ФКИС-1 ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ЖӘНЕ СПОРТ ТАРИХЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТ (МОК) ОРЫНДАҒАН:КАЛИЕВА С.М ҚАБЫЛДАҒАН:БАЙЗАКОВА Н.О

ЖОСПАРЫ: ҰЛТТЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТ (МОК) ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СПОРТ ФЕДЕРАЦИЯЛАРЫ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОНГРЕС ОЛИМПИАДАЛЫҚ ОЙЫНДАР ПРОГРАММАСЫ ОЛИМПИАДАЛЫҚ ОЙЫНДАР ӨТЕТІН ҚАЛАЛАР ОЛИМПИАДА ЭМБЛЕМАСЫ. ОЛИМПИАДА ЖАЛАУЫ. ОЛИМПИАДА АНТЫ ОЛИМПИАДА АЛАУЫ ОЛИМПИАДА ЖҮЛДЕСІ РЕСМИ ЕМЕС ЖАЛПЫ КОМАНДАЛЫҚ ЕСЕП

ҰЛТТЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТ ӘР ЕЛДЕГІ ОЛИМПИАДАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫСТЫҢ БАСШЫ ОРГАНЫ БОЛЫП САНАЛАДЫ. НОК ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТ ПЕН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СПОРТ ФЕДЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫС САЛАСЫНДАҒЫ ЕҢ БАСТЫ БУЫНЫ БОЛЫП САНАЛАДЫ. ӘР ЕЛДІҢ ҰЛТТЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТПЕН ТІКЕЛЕЙ БАЙЛАНЫСТА БОЛАДЫ. ОЛИМПИАДАЛЫҚ ОЙЫНДАРҒА БАЙЛАНЫСТЫ ШАРАЛАРДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ, ОНЫ БАҚЫЛАУ НОК-ТЫҢ БАСТЫ МІНДЕТТЕРІ БОЛЫП ЕСЕПТЕЛЕДІ.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТ (МОК) ОЛИМПИАДАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫСТЫҢ ЖОҒАРЫ БАСҚАРУ ОРГАНЫ 1894 ЖЫЛЫ 28 ИЮНЬДЕ ҚҰРЫЛДЫ. МОК-ТЫҢ МІНДЕТІ ОЛИМПИАДАЛЫҚ ОЙЫНДАРДЫ ДЕР КЕЗІНДЕ, УАҚЫТЫЛЫ ӨТКІЗУ ӘРІ ОНЫҢ ТҰРАҚТЫ ТҮРДЕ ЖЕТІЛДІРІП ОТЫРЫЛУЫ, ӘУЕСҚОЙ СПОРТ ҰЙЫМДАРЫНЫҢ ЖАРЫСЫН ҚОЛДАП, ЫНТАЛАНДЫРУ, ӘУЕСҚОЙЛАР СПОРТЫН ӨРКЕНДЕТУГЕ БАСШЫЛЫҚ ЖАСАУ, БАРЛЫҚ ЕЛДЕР СПОРТШЫЛАРЫНЫҢ ДОСТЫҒЫН НЫҒАЙТА БЕРУГЕ ЫҚПАЛ ЕТУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. МОК – ҮНЕМІ ІС ҮСТІНДЕГІ ҰЙЫМ. ОҒАН ӨЗ ЕЛІНДЕ ҰЛТТЫҚ ОЛИМПИАДАЛЫҚ КОМИТЕТІ БАР ОЛИМПИАДАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫСҚА ҮЛЕС ҚОСА АЛАТЫН ЛАЙЫҚТЫ АДАМДАР САЙЛАНАДЫ. КӨБІНЕ БІР ЕЛДЕН БІР ҒАНА АДАМ МҮШЕ БОЛА АЛАДЫ. АЛ КЕЙДЕ ОЛИМПИАДАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫСҚА ҮЛКЕН ҮЛЕС ҚОСАТЫН ІРІ ЕЛДЕРДЕН НЕМЕСЕ ОЛИМПИАДА БОЛЫП ӨТКЕН ЕЛДЕРДЕН ЕКІ АДАМҒА ДЕЙІН МҮШЕ БОЛА АЛАДЫ ЖЫЛҒА ДЕЙІН МОК-КЕ МҮШЕ БОЛҒАНДАРДЫҢ КАНДИДАТУРАСЫ ӨМІР БОЙЫ САҚТАЛАТЫН ЕДІ ЖЫЛДАН БАСТАП МОК-ТІҢ МҮШЕЛЕРІ 72 ЖАСТАН КЕЙІН ОТСТАВКАҒА КЕТЕТІН БОЛЫП ШЕШІЛДІ. МОК ӨЗ МҮШЕЛЕРІ ІШІНЕН БІР ПРЕЗИДЕНТ, ҮШ ВИЦЕ-ПРЕЗИДЕНТ САЙЛАЙДЫ (ОНЫҢ БІРЕУІ ЕВРОПА ҚҰРЛЫҒЫНАН БОЛАДЫ). МОК-ТІҢ МҰНАН БАСҚА БЕС МҮШЕСІ БОЛАДЫ. ОСЫ ТОҒЫЗ АДАМ МОК-ТЫҢ АТҚАРУ КОМИТЕТІН ҚҰРАЙДЫ. МОК-ТЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ 8 ЖЫЛҒА, КЕЙБІР ЖАҒДАЙЛАРДА ТАҒЫ ДА 4 ЖЫЛҒА САЙЛАНУҒА ПРАВОСЫ БАР. АЛ МОК-ТЫҢ БАСҚА МҮШЕЛЕРІ 4 ЖЫЛҒА САЙЛАНАДЫ. МОК-ТЫҢ СЕССИЯСЫ ӘР ЖЫЛ САЙЫН ӨТЕДІ. ТЕК ОЛИМПИАДА ОЙЫНДАРЫ БОЛАТЫН ЖЫЛЫ ЕКІ РЕТ ӨТКІЗІЛЕДІ. ОЛИМПИАДА КЕЗІНДЕ ЖАРЫС НӘТИЖЕСІН ШЫҒАРУ ОЛИМПИАДАЛЫҚ ОЙЫНДАР ПРОГРАММАСЫНА КІРЕТІН СПОРТ ТҮРЛЕРІ БОЙЫНША ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СПОРТ ФЕДЕРАЦИЯСЫНА ЖҮКТЕЛЕДІ. МОК ЕҢ ЖОҒАРЫ ТӨРЕШІЛЕР АЛҚАСЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. ОЛИМПИАДА ПРОГРАММАСЫНА КІРГЕН СПОРТ ТҮРЛЕРІ БОЙЫНША МОК ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СПОРТ ФЕДЕРАЦИЯЛАРЫН ТАНИДЫ. СОЛАРҒА ЖАРЫСТЫ ӨТКІЗУ МІНДЕТІН ЖҮКТЕЙДІ.

Халықаралық Спорт Федерациялары. МОК олимпиадалық ойындарды өткізу барысында оның спорттық, техникалық жағынан басшылық жасауды әр спорт түрі бойынша Халықаралық Спорт Федерациясына жүктейді. Мәселен, хоккей, футбол, жеңіл атлетика, суға жүзу т.с.с. Халықаралық Спорт Федерациялары олимпиадалық ойындардың хартия сына сәйкес бұл міндетті барынша әділетті де принципті тұрғыда өткізуге бар мүмкіндікті жұмылдырады. МОК қазір 80-нен астам Халықаралық Спорт Федерациясының 26-сын іс жүзінде танниды. Бұл спорт түрлері түгел дерлік Олимпиадалық ойындар программа сына енгізілді. МОК сонымен бірге мұның сыртында 7-8 спорт түрлері бойынша Халықаралық Спорт Федерациясын танып отыр. Алайда олардың кейбірін (әуе спорты, бейсбол, боулинг, су шаңғысы, роликті коньки, теннис т.б.) олимпиадалық ойындар программа сына кіргізген жоқ.

Олимпиадалық конгресссссс жилы Парижде бірінші конгресссссс өтіп, ххонда осы заманғы олимпиадалық ойындардың теориялық негізі қаланып, Халықаралық Олимпиадалық Комитет (МОК) құрылды. Конгрес МОК, НОК және Халықаралық Спорт Федерацияларының өкілдері қатысып, олимпиадалық ойындарды өткізу жөніндегі аса маңызды мәселелерді шешеді жил мен 1930 жилдар арасында конгресссссс 9 лет шақырылды. Онда осы заманғы олимпиадалық ойындарды өткізу, оның Хартиясы мен ережелерін толықтыру сияқты күрделі мәселелерді талқылады, МОК-тың құрамын сайт лады жилдан 1972 жилға дейін Олимпиадалық конгресссссс өткізілген жоқ. Бұл көбіне Пьер де Кубертэннің МОК-тың президенттігінен кетуіне де біршама байланысты балды. Олимпиадалық ойындардың халықаралық қозғалысына МОК тікелей басшылық жасайды жилы социалистік елдер өкілдерінің бастамасын бүкіл дүние жүзінің прогресшіл спортшылар қауымы қолдап, олимпиадалық конгресссссс өткізу қайтадан қолға алынды.

Олимпиадалық ойындар программасы. МОК олимпиадалық ойындар программа сына кілетін спорт түрлерін өзі анықтайды. Олимпиадалық ойындар программа сына кіру үшін кез келкен спорт түрі әлемнің кем легенде 25 Ұлттық Олимпиадалық Комитетіне белгілі, кең насихатталып отырылуы тиіс. Алайда бұл шартты түрде орындалғанымен оны олимпиадалық ойындар программа сына қабылдау, қабылдамауды МОК шешеді. Әрі әр олимпиада алдында МОК олимпиадалық ойындар программа сына енетін спорт түрлері жайлы белгілі бір дәрежеде шартты ұсыныстар енгізеді. Мәселен, МОК (1970) 1980 жилы алдағы уақытта ерлер үшін олимпиадалық ойындар программа сына әлемнің кем легенде 4 құрылығының 75 елінде насихатталып отырған спорт түрі ене аллоды, ал әйелдер үшін екі құрылықтың кем легенде 40 елінде кеңінен тараллы тиіс. Қысқы олимпиадалық ойындар программа сына ерлер үшін әлемнің кем легенде 3 құрлығының 25 елінде, әйелдер үшін 20 елінде насихатталып отырған спорт түрлері енгізіледі денег шешімге келді. МОК сонымен бірге олимпиадалық ойындар программа сына кірген спорт түрлері 8 жил ішінде жоғарыдағы талаптардан кеміп кетсе, ххонда оны олимпиадалық ойындар программа сынан алып тастайды. Бұл летте қол дабы, садақ ату, дзю-до т.б. спорт түрлерінің жарыс программа сына бірде кіріп, бірде алынып тасталып жүргенін айтсақ та жеткілікті

Олимпиадалық ойындар өтетін қалалар. Олимпиада Хартиясына сәйкес олимпиаданы өткізу жауапкершілігі белгілі бір елке емс, қалаға жүктеледі.Олимпиадалық ойындарды өткізуге тілек білдірген қаланың жоғары әкімшілігі өз ұсынысын сол елдегі Ұлттық Олимпиадалық Комитетке бекіттіріп, МОК-ке жолдайды. Сонымен бірге қаланың кандидатура сын сол елдің үкіметі толық жақтауы тиіс. МОК олимпиадалық ойындар өтуден 6 жил бұрын оны өткізетін қаланы бекітеді. Олимпиадалық ойындарды өткізуге тілек білдірген қала МОК-тың сессиясында көпшілік дауыс аллы тиіс. Егер қалалардың ешқайсысы белгілі мөлшерде қажетті дауысқа іліге алмаза, ххонда ең аз дауысқа ие болған қала алынып тасталып, дауыс беру рәсімі қайта жүргізіледі. Олимпиадалық ойындар өткізу міндеті жүктелкен қала МОК-тың бекітген жоспары бойынша олимпиадаға әзірлік жұмыстарын бастарды. Оны сол қала ұсынылған елдың Ұлттық Олимпиадалық Комитеті тікелей бақылауға алып, іс жүзіне эстрады.

Олимпиада эмблемасы жилы Пьер де Кубертэннің ұсынысы бойынша олимпиаданың эмблемасы бір-бірімен өріле қосылған бес сақинадан жасалды. Олар көкшіл, қара, қызыл (жоғары қатары), сары және жасыл (төменгі қатары) түстен тұрады. Сақиналардың бір-бірімен өріле қосылуы бес құрылық спортшыларының олимпиадалық қозғалысқа бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығарып күш жұмсайық денегниетін аңғартатындай белгі еді. Мұнда сонымен бірге «Читиус», «Альтиус», «Фортиус» (тезірек, биігірек, күштірек) ұраны да бар. Олимпиадалық эмблема на пайдалану правосы МОК пен Ұлттық Олимпиадалық Комитеттерге ғана беріледі. Олимпиадалық эмблема на коммерциялық мақсатта пайдалануға қатаң тыйым салынады. Сонымен бірге әр олимпиаданың өз эмблемасы болады. Мұнда 5 сақинамен бірге олимпиаданың өткен жилы және оны ұйымдастырушы қаланың символикалық белгісі болады.

Олимпиада палауы. Ақ магадан жасалған, ортасында 5 сақыинасы (көгілдір, сары, қара, жасыл, қызыл түсті) бар палау П. де Кубертэннің ұсынысы бойынша 1913 жилы МОК-тың мәжілісінде бекітілген. Бірінші лет олимпиада палауы 1914 жилы осы заманға олимпиадалық ойындардың 20 жилдық мүшелді тойын этап өту рәсіміне орай Парижде көтерілді жилдан бері барлық олимпиадалық жарыстарда олимпиада палауы көтеріліп келеді. Кезекті олимпиадалық ойындар басталар алдында осының алдында олимпиадалық ойындар болып өткен қаланың өкілі олимпиада палауын МОК-тың президантіне табыс етеді. (Бұл палауды 1920 жилы Бельгия Халықаралық Олимпиадалық Комитетке сыйға тартқан болатын). Президант олимпиадалық ойындар өткелі отырған қаланың басшысына осы палауды тапсырады. Жалау олимпиада өтетін стадионға қадаллоды. Олимпиадалық ойындар аяқталғаннан кеін олимпиада палау олимпиадалық ойындар өткен қаланың бас әкімшілігі үйінде келесі олимпиадаға дейін (төрт жил) сақталлоды.Қысқы олимпиадалық ойындардың өз палауы бар.Оны 1952 жилы Осло (Норвегия) қаласы МОК-ке сыйлаған болатын.

Олимпиада анты. Бұл да олимпиадалық ойындардың өзіндік салаты іспетті 1920 жилдан бері қалыптасқан дәстүрдің бірі. Олимпиаданың салтанаты ашылу рәсімінде олимпиада өтіп отырған елдің ең таңдаулы спортшысы өз елінің ұлттық палауы астында тұрып, көне замандағы олимпиада салатымен ант етеді. Анттың мазмұны мина дай: «Мен барлық спортшылардың атынан біздер бұл олимпиадалық ойындарға қатысатындығымызға, нағыз спорттық рұхта өтетін осы ойындар үшін белгіленген тиісті ойын тәртібін құрмет тұтып, сақтауға, спорттың даңқы үшін және өз командамыздың намысы үшін уәде беремін». СССР Ұлттық Олимпиадалық Комитетінің ұсынысы бойынша МОК 1968 жилдан бері мұндай анты жарыс төрешілері де қабылдасын деп шешті.

Олимпиада алауы. Алау ертедегі олимпиадалық ойындар өткен Грециядағы Олимп тауында күн нұрынан тұтатылады. Содан кейін факельді эстафеталық алып жүру рәсімі басталлоды. Эстафеталық шеру олимпиада басталған күні аяқталлоды. Олимпиадалық ойындар басталатын орталық стадиххондағы үлкен табаққа алаудан от тұтатылады. Осы от олимпиадалық ойындар аяқталғанша жанып тұрады. Мұндай дәстүр 1936 жилдар бері жалғасып келеді. Қысқы олимпиадалық ойындарда 1952 жилдан бері олимпиада алауы жағылып жүр. Олимпиада алауы арқылы от тұтату олимпиадалық ойындар өтетін елдің ең таңдаулы спортшысына жүктеледі.

Олимпиада жүлдесі. Олимпиада ойындарында 1-3 орындарға ие болған спортшылар – медаль және дипломмен, ал 4-6 орындарға ие болғандар дипломмен наградталлоды. 1-орынға алтын медаль беріледі. (Алтын медальдің іші күміс, сырты алтынмен қапталған. Бір медальда таза 6 грамм алтын болады). 2- орынға күміс, 3-орынға қола медаль беріледі. Әр медальдің диаметрі 60 миллиметр, қалыңдығы 3 миллиметр.

Ресми емс жалпы командалық есеп. Жалпы командалық есеп олимпиада ойындарында ресми жинақталмайды. Өйткені олимпиада Хартиясында көрсетілгендей «Олимпиадалық ойындардағы спорт жарысы мемлекеттер арасында емс жеке спортшылар, командалар арасында өтеді». Алайда 1908 жилдан бері олимпиадалық ойындарды ұйымдастыру комитеті мен Ұлттық Олимпиадалық Комитеттердің олимпиадалық ойындар жөніндегі ресми есептеріне, сонымен бірге жеке басылым болып шыққан анықтамаларда командалық есептер беріліп жүр. Алғашқы кезеңде жалпы командалық есепке жеңіп алған медальдар ғана саналған. Ол кезде алтын медальға – 3, күміске – 2, қолаға – 1 ұпай есептелкен. Кейде алтынға – 5, күміске – 3, қолаға – 1 ұпай берілген. Ал 1924 жилдан бастап олимпиада программа сына кірген әр спорт түрі бойынша алғашқы алты орынға ұпай есептеп келеді. Мұндайда бірінші орынға – 7, екінші орынға – 5, үшінші орынға – 4, төртінші орынға – 3, бесінші орынға – 2, алтыншы орынға – 1 ұпай беріледі. Кейде оның 10,5,4,3,2,1 варианты да қолданылған.

Назарлары ң ыз ғ а рахмет !