Дәріс тақырыбы: Ғылыми – педагогикалық зерттеудің әдіснамасы

Әдіснама туралы түсінік Әдіснама – гректің әдіс және логос денег екі сөзінің бірігуінен жасалған. Мағынасы – әдіс туралы ілім. Әдіснама – теориялық ойлаудың философиялық негізі.

Әдіснама – зерттелетін нысанды ғылыми тұрғыда танып, оны өзгертуге немесе жаңартуға бағытталған іс-әрекетті ұйымдастырудың ұстайнымдарын, құралдарын, әдістерін айқындау туралы философиялық ойлардың жиынтығы. Әдіснама – іс-әрекеттің құрылымы, қисынды ұйымдастыруы, әдістері мен құралдары туралы ілім. Әдіснама – теориялық және тәжірибелік іс-әрекеттерді ұйымдастыру мен құрудың қағидалары жүйесі мен тәсілдері, сонемен бірге, сол жүйе туралы ілім. Әдіснама – дүниеге көзқарас, өмірдегі алуан түрлі құбылыстарды, болмысты танып- білудің жолы, философиялық ұстайнымы. Әдіснама – тайным және дүниені өзгертуге бағытталған тәжірибелік іс-әрекеттерді ұйымдастырудың ұстайнымдарын, құралдары мен шарттарын зертейтін білімдер салаты. Әдіснама – іс-әрекетті ұйымдастыру туралы ілім. Әдіснама – адамның кез-келген іс-әрекетін ұйымдастыру туралы ілім.

Адамның іс-әрекеті Репродуктивтік: адам өзінің тәжірибесін немесе басқа адамның іс-әрекетін қайтадан көшіру. Продуктивтік: зерттеушінің жаңа немесе сбуъективтік жаңа нәтижені алуға бағытталған іс-әрекеті. Екінші іс-әрекет үшін зерттеуші әдіснаманы қолданады. Әдіснама іс-әрекетті ұйымдастыру туралы ілімі, ол ғылыми білімге негізделеді. Ғылым – шындық туралы объективтік білімді теориялық жүйелеудегі адамның іс-әрекет салаты. Ғылым – табиғат, адам, қоғам туралы күмәнсіз (анық) білімдердің жүйесі.

Ғылым мы на аспектілерді қамтиды ғылым әлеуметтік институт (ғалымдар қауымдастығы, ғылыми мекемелердің жиынтығы); ғылым нәтиже(ғылыми білім); ғылым үдеріс(ғылыми іс-әрекет). Ғылым салатындағы іс-әрекет – ғылыми зерттеу білімді ұйытқылайтын іс-әрекет, дәлірек айтсақ, ғылыми білім.

Зерттеу – жеке зерттеушілермен жаңа ғылыми білім алу іс-әрекеті немесе субъективтік үдеріс. Зерттеу іс-әрекетінің негізгі компоненттері: проблеманы анықтау; мақсат пен міндеттерді құру, ақпараттарды талдау; болжамды қою; тәжірибені жоспарлау мен ұйымдастыру; тәжірибе жүргізу; алынған нәтижені талдау мен жалпыламалау; алынған директор негізінде болжамды тексеру; жаңа директор мен заңдар құру; ғылыми болжамға түсініктеме беру немесе алу.

Ғылыми білім – оқып үйренетін процестердің, құбылыстардың мәнді белгілерін, қасиеттерін түсіндіретін, айқындайтын білім. Ғылыми білім – дәлелдейтін, директормен растайтын білім. Шынайы құбылыстар мен процестерден немесе олар туралы ғылыми білімді алу үшін үш міндетті орындау керек: баяндау, түсіндіру, болжау.

Ғылыми білімнің құрылымы Ғылыми білімнің өзекті салаты: жаратылыстану, кибернетика, антропология, қоғамдық ғылымдар, техникалық ғылымдар; Философия: дүниеге көзқарас жүйесі. Математика: құбылыстар мен үдерістердің форма льды моделдерін жасау немесе құру. Тәжірибелік ғылымдар: медицина, педагогика, технологиялық ғылымдар(В.С.Леднев).

Педагогика ғылымының ерекшілігі Барлық ғылым салаларымен білім беру мазмұны, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, кәсіби білім беру, жалпы орта білім беру және т.б. арқылы тікелей байланысы. Гуманитарлық ғылым салаларының жетістіктері негізінде педагогика ғылымының құрылуы. Зерттеу нысанының күрделілігімен ерекшелінеді. Қарапайы тілді және категорияларды(білім беру, оқыту, тәрбиелеу, дамыту және т.б.) қолдануы. Педагогика ғылымы білім беру үдерісі туралы болашағын қарастырады(2-3 жылда кейбір жетістіктердің ескіруі). Педагогика ғылымының жетістігін тәжірибеде енгізуі педагогтардың кәсіби еңбегі, көзқарасы, ұмтылысына тәуелді болуы.

Ғылыми білімнің критериясы білімнің ақиқаттылығы (шынайлылық, анықтық, күмәнсіздік); интерсубъективтік(ғылыми білімнің жалпыға бірдейлілік, мәнділік, міндеттілік); жүйелілік (бір проблеманы шешуге ғылыми, көркем, тәжірибелік білімдерді сипаттауы).

Ғылыми білімнің жіктелуі білімнің пәндік салатымен топқа бөлінуі: жаратылыстану, математика, гуманитарлық, техникалық; білім мәнінің бейнелену тәсілдері бойынша: баяндаушы (биология, география, психология, педагогика және т.б.) және түсіндірмелі (сандық шамаларды немесе құралдарды талдау арқылы құрылатын ғылым салалары); ғылыми білімнің функциясы бойынша: фундаментальный және қолданбалы; ғылыми білімнің ойлау форматы бойынша: эмпирикалық және теориялық.

Ғылыми білімді ұйымдастырудың формалары Ғылыми білімді ұйымдастырудың формалары дерек(оқиға, нәтиже); ұғым(түсінік); категория(білім беру, оқыту, тәрбие, тұлға, оқушы, дамыту және т.б.); қағида(принцип); заң; теория; парадигма; проблема, болжам.

Ғылыми-педагогикалық зерттеудің қағидалары әділдігі; жүйелілігі; мәнділігін талдау; гендік; қисындылығы мен тарихылылығы; тұжырымдылық бірлігі; бір тұтастығы.

Ғылыми зерттеудің құралдары материалдық құралдар; ақпараттық құралдар; математикалық құралдар; қисынды құралдар; тілдік құралдар.

Ғылыми зерттеудің әдістері Теориялық: талдау, жинақтау, индукция, дедукция, салистыру, нақтылау, пайымдау, жалпылау, моделдеу, ұқсастық және т.б. Эмпирикалық: әдебиеттерді, құжаттарды оқып үйрену, бақылу, пікір алис, интервью, сауалнама, мониторинг, педагогикалық тәжірибені оқып үйрену мен жалпылау, тәжірибе, сараптау, тестілеу және т.б.

Педагогикалық зерттеудің қисынды құрылымы Бірінші кезең: зерттеудің нысанын анықтау; зерттеудің пәнін анықтау; зерттеудің тақырыбын таңдау мен мазмұнын құру(примерная); ғылыми әдебиеттермен және тәжірибемен танысу; зерттеудің проблема сын айқындау және құру; зерттеудің тақырыбын нақтылау; зерттеудің болжамын құру; зерттеудің тақырыбын негіздеу(зерттеудің өзектілігін жазу); зерттеудің әдістерін таңдау; зерттеудің тиімділігін анықтау критерия сын бөлу.

Екінші кезең: ғылым салалары бойынша еңбектерді нақты талдау. Зерттеудің теориялық базасын дайындау; зерттеудің теориялық негізін жазу; әдістемелік әдебиеттер мен педагогикалық тәжірибені оқып үйрену мен талдау; зерттеудің негізгі ой-түйінін бөлу; зерттеудің болжамын нақтылау; педагогикалық тәжірибенің әдістемесін немесе бағдарламасын құру; педагогикалық тәжірибені жүргізу; анықтаушы тәжірибенің нәтижесін талдау және мәтінін жазу; қалыптастырушы эксперимент жүргізу; қалыптастырушы тәжірибенің нәтижесін талдау және мәтінін жазу; Қорытындыны алдын – ала құрау.

Үшінші кезең: траулер бойынша жұмыстың мәтінін құрастыру; траулер бойынша қорытынды жазу; жұмыстың жалпы қорытындысын шығару; кіріспені жазу; әдебиеттер тізімін құру; сурет, кисте, диаграмма және т.б. графиканы рәсімдеу; қосымшаларды рәсімдеу; еңбектің мазмұнын құрау; мұқаба бетті рәсімдеу.

Педагогикалық тәжірибенің әдістемесін немесе бағдарламасын құру тәжірибенің мақсаты мен міндеттері; тәжірибені жүргізу орны мен уақтысы, көлемін анықтау; тәжірибеге қатысушылар туралы сипаттама; тәжірибеге қолданатын материалдарды баяндау; тәжірибені жүргізу әдістемесін баяндау; тәжірибені жүргізу кезіндегі бақылау әдістемесі; тәжірибенің нәтижесін өңдеу әдістемесін баяндау, тәжірибе нәтижесін түсіндіру әдістемесі.

Педагогикалық тәжірибенің кезеңдері анықтаушы; қалыптастырушы; бақылаушы; салистырушы.

Педагогикалық зерттеу нәтижелерін рәсімдеу формалары реферат; ғылыми мақала; ғылыми есеп, баяндама; әдістемелік, оқу(оқулық) құрал; оқу бағдарламасы; монография; баяндама тезисі. Ауызша ғылыми пікір алису формалары ғылыми семинар; ғылыми конференция; съезд(педагогтардың); ғылыми конгресс; симпозиум; өзат тәжірибелердің авторлық мектептері; тақырыптық оқулар.

Теориялық зерттеу нәтижесін бағалау критерия лары пәнділігі; толықтығы; қайшылықтылықтың болмауы; түсіндірмелілігі; тексерілімділігі; анықтылығы мен күмәнсіздігі. Эмпирикалық зерттеу нәтижесін бағалау критерия лары әділдігі, сәйкестігі, валидтілігі; бейтараптылығы; толықтығы.