Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті Кафедра: ЖТД интернатура мен дипломная кейінгі білім беру Факультет: Жалпы тәжірибелік дәрігер Факультет: Жалпы тәжірибелік дәрігер Орындаған:Берсеева А 728 топ Орындаған:Берсеева А 728 топ Тексерген: Ибрагимова Н.З Тексерген: Ибрагимова Н.З

I.Кіріспе ІI.Негізгі бөлім Балалардағы қант диабетінің даму себептері, Негізгі клиникалықбелгілері, Қант диабетін емдеу принциптері, Инсулин доза сын есептеу, балалардағы инсулинмен емдеу ерекшеліктері.

Мембрана бұзылысы салдарынан клеткаішілік бетаклеткалар антигендері қанға сіңіп, макрофагтарға ''үсталлоды'', осы арқалы монокиндер түзілісі (мысалы, интерлейкин –1 ИЛ-1) көбейеді. ИЛ-1 бета –клеткалар үшін аса зиянды вирустар бастаған бұзылысты ххонда әрі ушықтырады; мұның үстіне Т- хелперлерге әсерінен соңғылар лимфокиндер (интерферон) түзілісін арттырады, ал осыдан Т-киллерлер мен макрофагтар белсенділігі жоғарыла п, ИЛ-1 көтеріліп, бета- клеткалар деструкциясы молаяды.Бетта- клеткалардың түрлі фрагменттеріне қарсы түзілгкн аутоденелердің мәні зорь, бұлардың кейбірі инсулярлық аралдарға цитотоксин тәрізді әсер беріп, бета- клеткаларды өлтіреді, Лангерганс аралдаренда да фиброз дамытады.

Әдетте ауру басталуы жедел. Кейде науқас не оның туыстары кеселдің басталған уақыттан айы-күніне дейін дәл айтады. Баста пқы мерзімдегі көріністерді инсулин тамшылығына қатысты: айқын шөлдеу (полидипсия), полиурия, арықтау, тамақтың құрғауы, шаршау. Тым жил дам салмақ жоғалту тәбеттің жоғарылауымен қабат білінеді: бұл глюкозаның тіндерде пайдаға аспауына байланысты, қуат аштығсының белгісі. Балаларда қашыма шығуы, түнде зәр ұстамауы, фурункулез болуы мүмкін. Байпақ қарағанда көңіл аударатын жейлар: айқын салмақ кемістігі, тері, ерін, тіл құрғақтығы, тері тургорсының аса төмендігі. Кейде парездік роте ка пиллярлар кеңеюіне байланысты беттің қызаруы (диабетикалық рубеоз) байқаллоды.

Диагностика критерийі Сау балалар Глюкоза ғ а сезімталлоды ғ ы т ө мен балалар Аны қ қ ант диабеті бар балалар Аш қ аренда глюкоза 5,5 ммоль/л 6,7 ммоль/л Глюкозадан кейін 2 са ғ этан со ң 7,8 ммоль/л 7,8-11,1 ммоль/л 11,1 ммоль/л

Полидипсия Полиурия Полифагия Там қ ты же қ сы ішкенімен дене салма ғ сыны ң т ө мендеуі Теріні ң құ р ғ а п, дуылда п қ шубы Қ ан тамырларенда арте склерозды қ процесстер

ҚД диета науқас баланың негізгі керекті тамақ ингредиенттерімен толық қамтамасыз етілуі қажет (белок,май, көмірсулар мен витаминдер, микроэлименттер). Диета құрауды тәуліктік калория мөлшерін есептеуден бастарды. Мұны мина формула мен анықтауға болады:1000 кал +(100 кал.п), бұл жердь п- баланың жесы. Бұл есеп тек 10-ден асқан ер балаларда азда п өзгереді, себебі олардың жил сайттынғы қуат шығына 200 кал-ға өсіп отырға тиіс. Мәселен, ИТКД-мен науқас 10 жесар баланың тәуліктік калория сұранымы жоғарыдағы формулаға сайтт 2000 кал. болады. ҚД-пен аурудың жеғдайы, жоғары белсенді заттарға (белок, майлар, көмірсулар) сұранымы, кеселдің компенсация дәрежесіне байланысты. Компенсация жеғдайындабаланың тәуліктік калория сұранымсының 50%көмірсу, 30 майлар, ал 20 белок болуы тиіс. Декомпенсация жеғдайында көмірсуға сұраным 60 -ке дейін жоғарыла п, майлар мен белок тиісінше 25 және 15 –ке тең болады. Сонымен, тәулігіне көмірсулардан 1000 кал, майлардан –600 кал, ал белоктан 400 кал ''алынуы'' тиіс. Көмірсу мен белок ыдырағанда әрбір граминан 4 ккал, бір гр майдан 9 ккал бөлінетінін ейске алсақ, науқасқа керекті тамақ ингредиенттерін оңай есептеуге, болады. Жоғарыдағы мысал бойынша баланыңкөмірсуларға тәуліктік сұранымы 250 г (1000 кал: 4 ккал), майларға – 60 г (540 кал: 9 ккал), белоктарға (400:4 ккал)-100 г болып шығады.

Түрлі тағамдар саны әр арудың жесына қарай Американдық диабет ассоциациясы ұсынған арнайы бірлік өлшемі- эквивалент көмегімен анықталлоды. Эквивалент нан және оның орнып басатындар, майлар, көкөніс, жемістерге есептен шығарылған. Рұқсат етілген тағамдар саны (эквивалент летінде) диета калория сына сайтт 27- кестеде көрсетілген. Науқас күніне 5-6 лет тамақтануы тиіс. Бұл дағдылы таңартеңгі, түскі, кешкі ас және қосымша үш лет (2-ші таңартеңгілік,түске таманьььь,2-ші кешкі ас) не 2 негізгі (таңартең мен кештеу түстік) және 3 қосымша (2-ші таңартеңгілік, түске таманьььь жұқала п, кешік ас) 3 негізгі таңартең, түскі және кешкі асқа шамамен тәуліктік калораждың 25%, 2-ші таңартеңгілік пен түскіге –10%, 2-ші кешкі асқа-10% арналлоды. 2 негізгі таңартеңгілік, кеш түстікке 30%,2-ші таңартеңгілік, түске таманьььь және кешкі асқа 10-15% болады

Инсулин дәрілері 2 топқа бөлінеді- адамдікі және женуартекті. Соңғылары экстракция көмегімен сиырлар мен шошқалардың ұйқа безінен дайындаллоды, ххонда түрлі бөгде қоспалар (глюкагон, проинсулин, соматостатин, ұйқы безінің экзокриндік бөлігінің белоктпры) көп болады. Шошқадан алынған инсулин құрамы жеғынан адамға өте жеқын (айырмашылығы тек бір аминқышқылы ғана-треонин орнына аланин). Адам инсулинінің өнеркәсіптік 1980 ж.Дат фирмасы '' Ново'' баста ты. Қазіргі кезде 2 түрлі адам инсулині бар: жертылай синтезді және биосинтезді. Алғашқысы шошқа инсулиніндегі аланин аминқышқылын треонинге алмастыру арқылы дайындаллоды.

Биосинтездік түрі – адам генін инсулин тузуге қатысатын микроорганизм (патогенді емс ішек таяқшасы) не саңыраулқұлақтарға орналастыру тәсілімен алынады. Әсер ұзақтығына қарай барлық инсулин дәрілерін 2 топқа бөлуге болады: қысқа ұзақ мерзімді. Қысқа мерзімді дәрілердің әсері 6-8 сағатқа созылады, ал әсердің басталуы арте білінеді (теріастаны жіберуде минуттен соң, шыңы 2-3 сағэтан кейін байқаллоды). Қысқамерзімді инсулин дерге жетатындары: хумулин регуляр, хумулин S, актра пид, әдепкі I плотин, I плотин регуляр, II плотин регуляр, хомара п, инсулра п т.б. Әсер мезгілі ұзартылған инсулин әдепкі инсулинге цинк тұзы мен буфер (фосфаты, ацетаты) не жоғары молекулярлық белоктар қосу арқылы алынады. Олар мерзіміне қарай өзінше және 3 топқа бөлінеді: орта, ұзақ, өте ұзақ.

Орта мерзімді д ә рілер Аса ұзақ мерзімді дәрілер ә сері тері астаны енгізгеннен со ң 1,5- 2 са ғ этан кейін білініп, шсыны 5-8 са ғ ат, ал желпы мерзімі са ғ ат қ а созылады. әсері 6-8 сағэтан соң білініп, шыңы сағатқа, ал желпы әсері сағатқа жетеді. Инсулиннің ұзақ мерзімділерін, оның орта және аса ұзақ әсерлісін 30%+70% мөлшерде алып араластырып дайындайды. Бұлардың әсерінің білінуі енгізгеннен 2- 4 сағат өткен соң байқалып, ең жоғары әсері 2 қайтара болады – 5-8, сосны сағэтан кейін.Жалпы әсері сағатқа созылады. Инсулиндердің дояр қоспалары (Профиле) бөлек топ құрайды, бұлардың құрамында қысқа және орта мерзімділері өзара түрлі қатынаста жесалған. ҚД-тің I типін емдеуде инсулин емі оның орнын толтыру мақсатында жүргізіледі, яғни сау бета-клеткалар жұмысына ұқсас болуы керек.

Инсулиндік помпа «Помпа» ұйқы безінің жұмысын алмастыратын үздіксіз тері асты инсулин енгізетін құрылғы. О ған күнделікті қажетті инсулинді науқастың өзі помпа қызметіне енгізіп отрады. Помпаның итиімділігі тәулігіне 4-5 мезгіл тері астаны енгізілетін инсулинді, 3 кунде 1 лет ауыстырылатын именин енгізеді. Сонымен қатар жоғарғы қант деңгейі кезінде қосымша инсулин дер енгізу арқылы коррекция жесауға мүмкіндік береді және қант түскен жеғдайда помпа арқылы гипо гликемияның алтын аллоды, соның нәтижесінде қант диабетінің асқынуларсының алтын алуға мүмкіндік береді. Помпалық инсулин тера пиясын алтын барлық балаларға тоқсандық гликирленген гемоглобин анықталлоды. Помпалық тера пияның нәтижесінде балаларда аурудың негізгі көрсеткіштерін бақылау (гликирленген гемоглобинді) 1,1%-ға жеқсарды. Шприцтік тера пиямен салыстырғанда пациенттердің өмір сүру са пассының көрсеткіштері 100%-ға жоғарылады. Балалардың өмір сүруі 3,58 жесқа ұлғайды. Негізгі сырқатқа байланысты жоспарлық госпитализация лоу, асқынулар бойынша шұғыл госпитализация лоу жиілігі төмендеді. Помпалық тера пиядағы балалар мектепте білім алуға, бала-бақшаға, спорттық секцияларға өз қатарластарымен бірге баруға мүмкіндік аллоды.

ҚД-тің 1 типінің компенсация сына жену қиын жұмыс. Жоғарда көрсетілгендей кеселдің бұл түрінде инсулиннің абсолютті та пшылығы орын аллоды, яғни оның өзіндік секрециясы науқаста өтенашар немсе тіптен болмайды. Сондықтан науқастың ұйқы тбезінің ''қаллодық'' серецияссының көмегіне сену жерамайды. Сонымен қатар, инсулинемия мен гликемияның түрлі физиологиялық ауытқуларсының қыр-сырын дәл орайластыру мүмкін емс. Әдетте, науқаста көмірсу алмасусының таза көрсеткіштерін (нормогликемия мен аглюкозурия) тұрақтандыру инсулин мөлшерін көбейтуге итеріп, шарасыз оның женыма теріс әсерін (гипогликемия) туындатады. Сондықтан шамамен ашқарыға, негізгі тамақтану алтында, қант деңгейі 10 ммоль/л-ден, ал кез келген зәр сынағында глюкозурия 1% – тен спас, осы жерайды деп айтуға болады. Ауыр ағымды науқастарда бұл көрсеткіштердің өзі қанағэтанарлық деп есептеледі. Ауру ағымын тек дәрігер ғана емс, аурудың өзі және оның жеқын туыстары да бақылағаны жөн. Науқас өз диета сын, физикалық жүктеме шамасына, инсулин мөлшерін ротеуге белсене араласуы қажет. Бұл үшін өзін-өзі тексеру жолдары көмек береді:глюкозометрлер (портативті аспа п ) арқылы үй жеғдайнда қандағы глюкозамөлшерін, оған қоса зәрден қант, ацетон деңгейін де осындай жолмен анвқтауға мүмкіндік бар. ҚД-пен ауратын балалардағы коматоздық жейлар.

Бұл науқастарда физикалық жүктемеде қанда қант деңгейін төмендету үшін қолданылады, яғни мұның арқасында инсулинге денег сұраным да азаяды. Физикалыққ жүктеме кезінде қант деңгейінің түсуі жұмыс істейтін бұлшықеттердің глюкозаны іске асыруына байланысты (тінде инсулин рецепторларсының көбейіп, қан айналысы жеқсарады). Науқастың жұмысқа қабілеті және көңіл-күйі көтеріледі. Дегенмен, дене тәрбиесінің пайдасы тек кеселедің компенсация кезеңінде ғана жоғары: бұл кезге таманьььь диета, инсулин емі орайластыралып, гипогликемия мен бауыр үлғаюы болмауы керек. Физикалық жүктемелер емнің бір түрі са пасында, ылғи және тұрақты мөлшерде болып, қант мөлшері 14 ммоль/л-ден аспау керек және бұл жүктеме (гипогликемия болмауы үшін) астан кейін 1 сағат өткен соң берілгені дұрыс. Жүктемеде тез, жил дам қозғалу, күшке салу (мысалы, жүзу,қатты жүріс) болмай,әр балаға шақта п, оны шсынығу жейына қарай мөлшерлеген жөн. Декомпенсация жеғдайы ұзақ сақталып, дене тәрбиесіне құлқы жоқ науқастарға физиқалық жүктеме де аз болу керек (оны көңілкүйіне, тамақтан соң, жүрек-қантамыр жүйесі қызметіне қарай, гликемия дәрежесіне үйлестіріп бірте-бірте көбейткен дұрыс)

Әдебиет: 1. Хабиженов Б.Х. Хамзин С.Х. Балалар аурулары. Алматы, Білім, Хабиженов Б.Х. Хамзин С.Х. Педиатрия. Алматы, Білім, Имамбаева Т.М. Балалар пропедевтикасы. Алматы, Б.Т. Тусіпқалиев., А.У. Исмағұлова. Балалар аурулары. Ақтөбе Детские болезни. /под ред. А.Ф. Тур. М., Медицина., 1985., с Шәжімова Г.Э., Шабдарова С.К. Дадамбаев Е.Т. Имамбаев Т.М. Балалар аурулары пропедевтикасы. Алматы; 1995.