Қарағанды Медициналық Университеті Медициналық психология және коммуникативтік дағдылар кафедрасы Еңбек мотивациясы Орындаған:Тлеугабыл Ә.Е Тексерген:

Еңбек мотивациясы теориясының негізін қалауши А. Маслоу, Д. Мак Клеплавд және Ф. Герцбергтер болып табылады.

Еңбек мотивацияларының негізгі теориялары бұл: 1.күту теориясы; 2.әділдік теориясы; (Портер-Лоулер мотивациясының моделі.)

Күту теориясы 3 өзара байланысқа негізделеді: еңбек шиғыны – нәтижелері: жұмсалған күш пен алынған нәтижелердің қатынасы. Егер жұмысши еңбек шиғыны мен алыған нәтижелері арасында тікелей байланыстың жоқтығын сезінсе мотивация әлсірейді; еңбек нәтижелері – сыйақы тағайындау: қол жеткізілген нәтиже арқылы тағайындалған мадақтау немсе сыйақыны күту. Егер алынған нәтиженің көлемі мен сыйақының арасында өзара байланыс болмаса ходна әрэкет мотивациясының салдары болмайды; сыйақы – сыйақыға қаннағаттану; сыйақының көлемі мен құндылығына салыстырмалы түрде қаннағаттану немсе қаннағаттанбау дәрежесі. Әділдік теориясы алынған сыйақы мен жұмсалған күшті және ұқсас жұместарды атқаруши басқа да жұмысшилардың сыйақы көлеміменсубъективті салыстыруға негізделеді. Әділдік теориясының негізгі қорытындысы: Жұмыс нәтижесі сыйақы деңгейіне сәйкес теңбе-тең бағалануы тиіс, болмаса мотивацияның ынталандыру ролі төмендейді. Портер-Лоулер моделі әділдік теориясы мен күту теориясының элементтерін өз ішіне аллоды. Моделдің негізгі тезисі: адам өз қажеттілігін өзінің еңбек үлесі үшін тағайындалған лайықты сыйақы арқылы қаннағаттандырады.

Мотивацияның құрылымына қарай бөлінуі: 1.Ішкі мотивация. 2. Сырт қ ы мотивация.

Ішкі мотивация - сыртқы орта қалай болуына қарамастан мотивациялық талпыныс ішкі ниеттен оянады және мақсат атаулы субъективті болады. Онда міндеттің өзі құштарлық және шаттық туғизады. Сыртқы себеп емс, ішкі ұнату негізгі қозғалыс түрткісі болады. Ішкі мотивацияның артықшилығы, міндетке қарата ішкі құштарлық оянған жағда-да адамның өз артықшилықтары түгел іске қосылады және міндетті орындауға қажетті қабілет пен өнерді өздігінен үйренеді. Ішкі мотивация XXғ. 70 жылдары әлеуметтік психология мен педагогикалық психологияның назарян аударған болатын.

Сыртқы мотивация - мотивация тұрақты талпындыруши ретінде көбінесе сыртқы орта талаптарынан қоздатылады. Мұнда кіріс, мәртебе, мансап секілді сыртқы нәрселердің талабымен мақсатқа белсену туады және оның белсенуі ішкі мотивацияниетімен қайшиласып та жатады. Яғни, өз талпынысын соншилық сүйе қоймайды, бірақ қажеттілік үшін соған барынша талпынуға мәжбүр болады. Сыртқы мотивация жкенің сыртынан келеді. Әрэкет өз табысынан рахаттану үшін емс, ақша табу, мансапқа жену, мүдде, балл алу, мәжбүрлену, жазалану секілділер сыртқы мотивацияға ілік болады. Ондағы шабыттандыру әлдебір сыртқы талаптардан туры мүмкін. Жалданып істеу, біреуге тәуелді болу, тұрмыс жағдайының нашарлығы, қорқу, ұялу денегдер осы түрдегі мотивацияға себеп болады. Кейбіреулердің айтуынша сыйлық алу мен медаль тағу да сыртқы мотивацияға жатады кен. Дегенмен, бұл енді сол адамның соны мәнді іс көріп өз мақсаты тұту-тұтпауына қатысты бокса керек.

Еңбек мотивациясы – бұл жұмыскерлердің еңбектік іс әрэкет арқылы қажеттіліктерді қаннағаттандыруға денег ұмтылысы.

Е ң бек мотивтеріні ң құ рылуы. Егер: · адамны ң ә леуметтік қ ажеттіліктеріне с ә йкес қ о ғ амда қ ажетті игіліктер жиынты ғ ы бар бокса; · осы игіліктерді алу ғ а қ изметкерлерді ң жеке е ң бектік талпынысы бокса; е ң бектік іс ә рэкет қ изметкерге б ұ л игіліктерді алу ү шін аз материалды қ ж ә не моральны қ ши ғ нарды ж ұ массу ғ а м ү мкіндік берген жа ғ да-да ғ анна е ң бек мотивтері қ алыптасады. Е ң бектік іс ә рэкет игіліктерді алуды ң жеке т ү рі болмай, оны ң негізі бол ғ ан жа ғ да-да ғ анна е ң бек мотиві пайда болады. Егер, б ө лу қ атынастарыны ң критерийлері болып м ә ртебелік айырмашилы қ тары ( қ измет, біліктілік разряд, д ә режелер, ата қ ты ж ә не та ғ ы бас қ лары), е ң бек стажи, белгілі бір ә леуметтік топ қ а қ атысы (ардагер, м ү гедек, со ғ ыс қ а қ атысуши, жал ғ из басты анна ж ә не т.б.) санналса, ходна ж ұ места қ изметтік жылжу, разряд, д ә реже немсе ата қ алу, ж ұ мыс урнына урны ғ у ж ә не та ғ ы бас қ лары сия қ ты жылжу мотивтері құ рулады.

Еңбектің тәртібі ( жөн-жосығы ) мынадай мотивтерді сипаттайды: қамтамасиз ету мотивтері – жұмысшиның және оның отбасының жағдайының жақсы, жайлы болуы үшін қажетті материалдық жабдықтар жиынтығымен байланысты; материалдық қизығушилыққа негізделген, жалақыны бағытқа алған; бейімділік мотиві – жұмысшиның еңбек әрэкеті процесіндегі ықтималды мүмкіндіктерін жүзеге асыруға ұмтылуы; абырой мотиві – жұмысшилардың әлеуметтік мақсатын жүзеге асыруға, қоғамдық маңизды әрэкеттерге қатысуға ұмтылуы.

Көптеген зерттеушілердің ойынша, материалдық ынталылықпен, ең күшті мотивті туындауы факторлар барлық жұмыскердің тату ынтымақтастық атмосфера сын құруы, басқарма аппарат жасалуы өндірістік көңіл-күйдің туындауы, бастапқы негізгі зейін және икемді болуы.

Назарларыңизға Рахмет!