ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ МАЪЛУМОТЛАР УЗАТИШ ТАРМОҚЛАРИ ВА ТИЗИМЛАРИ КАФЕДРАСИ ТАРМОҚ ПРОТОКОЛЛАРИ фаниТАРМОҚ ПРОТОКОЛЛАРИ фани Маърузачи: Матқурбонов Дилшод Матқурбон ўғли ТАТУ, МУТ ва Т кафедраси ассистенти

3-маъруза. Маълумот узатиш тармоғининг таснифи, тузилиш схемаси ва тамойиллари

РЕЖА Маълумот узатиш тармоғининг таснифи. Маълумот узатиш тармоғининг тузилиш схемаси. Маълумот узатиш тармоғининг тамойиллари.

Тармоқнинг ташкил этилиши Ташкилий тузилма тармоқнинг яхлит ташкил қилинишини, яъни унинг вазифалари, элементларнинг асосий хусусиятлари ва алоҳида тизим ости ахборот тармоқ сегментлари сифатида қўлланиладиган унсурларнинг тузилма компонентларига бирлаштиришнинг композицион тамойилларини акс эттиради.

5 Маълумот узатиш тармоқлари классификацияси Бошқариш усули бўйича Марказлаш -тирилган бошқаруви бўйича Марказла шмаган бошқарув Тегишлилиги бўйича Коммутация усуллари бўйича Умумий фойдалани ш тармоғи Хусусий тармоқ Хабарлар коммутацияси бўйича Пакетлар коммутацияси бўйича Каналлар коммутацияси бўйича Дейтаграм м режими Виртуаль канал режими Вақт коммутацияси бўйича Фазо коммутацияси бўйича Минтақавий (MAN) Махаллий (LAN) Глобал ( WAN ) Худудига кўра

Локал тармоқ- юкланишнинг асосий қисми кичик худуд, муассаса, саноат корхона ичида чегараланади, яъни маълум катта бўлмаган худудда жойлашган компьютерлар тармоғи. Умумий холда битта ёки бир нечта бинолар ва битта ташкилотга таъллуқли бўлган қурилмалар мажмуаси; LAN- Local Area Network

Худудий (минтақавий) тармоқ йирик ахоли пункт ёки кичик минтақага хизмат қилиш учун мўлжалланган; MAN-Metropolitan Area Network

Йирик миқёсли худудий тармоқ (глобал) катта худуд, давлат, континент хамда турли континентларда жойлашган LAN, MAN туридаги тармоқларни бирлаштириш учун мўлжалланган. Мазкур магистрал тармоқ узатиш муҳити сифатида асосан оптик толадан фойдаланилади. WAN - Wide Area Network

«Интранет» (ички тармоқлар) атамаси - кўпинча ташкилотга тегишли фақат унинг аъзолари, ходимлари ва бошқа ваколатли шахслар учун мўлжалланган тармоқ. Ташкилотлар ўз ички веб-саҳифаларини, хавфсизлик қоидалари, ходимлар ҳисоботи ва бизнес жараёнларини тезлаштиришга учун хизмат қилади. Интранет тармоғи – тармоқда қўлланилувчи компанетлар (switch, router, server, линияда қўлланилувчи кабеллар ва х.к.з) ташкилотга тегишли курилмалари хисобланади. Экстранет – тармоқда қўлланилувчи линияни провайдр томонидан арендага олинади ва қолган қурилмалар корхонага тегишли хисобланади.

Умумий тасаввур даражасида ҳар қандай тармоқ пунктлар ва уларни бирлаштирувчи линиялардан ташкил топган. Уларнинг (пункт ва линияларнинг) ўзаро жойлашиши тармоқ боғлиқлиги ва пунктлар ўртасидаги ахборот алмашувини таъминлаб бериш қобилиятини тавсифлайди. Тармоқ топологияси унинг боғлиқлигини акс эттиради. Тармоқ топологияси – тармоқдаги қурилмаларнинг боғланиш харитаси хисобланади.Топология 2 тури мавжуд: Физик топология Мантиқий топология Маълумот узатиш тармоқларини қуриш тамойиллари Маълумот узатиш тармоқларини қуриш тамойиллари

Физикавий топология - тармоқ пунктларини ва уларни боғловчи линияларнинг жойлашишини акс эттиради. Мантиқий топология - ахборотнинг манба ва истеъмолчиларининг ўртасидаги ўзаро боғланиш йўллари ташкил қилинадиган имкониятлар ҳақида тасаввур беради.

13 Маълумот узатиш тармоқларини қуриш тамойиллари Маълумот узатиш тармоқларини қуриш тамойиллари Кўпчилик умумий фойдаланиш тармоқлари иерархик тузилиш асосида қурилади. Маълумот узатиш тармоғининг иерархик тузилишдаги афзаллиги ахборот алмашувида хар хил иерархик сатхларга хизмат кўрсатишдир. Тузилишлардан қайси бирини танлаш фойдаланувчи талаби, юклама хажми ва бошқа фактларга боғлиқ. Иерархик сатх тармоқ ва ноиерархик тармоғи пастки сатхлари ШИНАСИМОН, ЮЛДУЗСИМОН, ХАЛҚАСИМОН, ДАРАХТСИМОН лар кўпроқ тарқалган тузилишлар хисобланади. Иерархия тармоғи юқори сатхларида ишончлиликнинг етарлича юқори кўрсаткичларини таъминлаш заруриятида ТЎЛИҚ БОҒЛАНИШЛИ ёки К - БОҒЛАНИШЛИ тузилишлари ишлатилади. Юқори ишончлилик бўйича АЛМАЗСИМОН тузилиши маълумот узатиш тармоқларида харакатдаги объектларни қурилишида қўлланилади.

Халқа» топологияси хар бир пунктга фақат иккита линиялар бирлаштирилган тармоқни тавсифлайди. Халқа топологияси оптик кабель ёрдамида локал компьютер тармоқлар, транспорт тармоқлар ва абонент кириш тармоқларида кенг қўлланилади. Икки қават халқа топологиясида оралиқ пунктлар ўртасида физикавий уланишни жуфтликлари билан ташкил қилинади, бунда ахборот оқими икки йўналишда йўналтирилади, улардан бири асосий, бошқаси эса – захира бўлади. Тўлиқ алоқали топологияда хар бир - хар бири билан тамойилига асосланиб, пунктлар ўртасида физикавий ва мантиқий уланишни таъминлайди. Хар бир жуфт пунктлар ўртасидаги мустақил йўллар сони h+n-1 га тенг, шунинг учун мантиқий қатламда айланма йўлларнинг кўпроқ сони мавжуд, бу эса алоқани, айниқса, айланма йўналишларда сигналлар тарқалишини альтернатив мухитларини ишлатишда (масалан, оптик тола, радиореле линияларда) алоқани максимал ишончлилигини беради. Бу топология худудли тармоқлар сегментлари учун хосдир. «Халқа» топологияси «Икки қават халқа» топологияси Тўлиқ алоқали топология Топология турлари

Бутун боғлиқлик тури Тенгсиз К - боғлиқлик тури Шинасимон тури Панжарасимон тури Алмазсимон тури Топология турлари

Абонен фойдалана олиш тармоқ эволюция

Назорат саволлари 1.МУТга тасниф беринг? 2.Тармоқ иерархия сегменти кўриниши ва таснифи нималардан иборат? 3.Компьютерларнинг коммутация усуллари ва тармоқ турларига тушунча беринг? 4.МУТ қайси белгиларга асосан классификацияланади? 5.МУТга қўйиладиган талаблар нималардан иборат? 6.МУТ классификацияси нималардан иборат? 7.МУТни қуриш тамойиллари нечта турдан иборат ва уларга тушунча беринг?