МIЕLIТ VA BOSHQA YALLIGLANISH KASALLIKLARI Prof. IBODULLAYEV Zarifboy Rajabovich Toshkent tibbiyot akademiyasi Prof. IBODULLAYEV Zarifboy Rajabovich Toshkent tibbiyot akademiyasi Davolash fakulteti 5-kurs talabalari uchun 8-МARUZA

МАRUZA VAZIFALARI 1 MIELIT. POLIOMIELIT. MENINGOMIELIT. GANGLIONIT 2 GIYEN-BARRE SINDROMI. PLEKSOPATIYA. NEVROPATIYA. POLINEVROPATIYALAR. 3 YALLIGLANISH KASALLIKLARINI DAVOLASH USULLARI © Z.IbodullaYev. ©

Orqa miya va PNSning yalliglanish kasalliklari Mielit – orqa miyaning yalliglanishi. Poliomielit – orqa miyaning oldingi shoxi yalliglanishi. Meningomielit – orqa miya va uning pardalari yalliglanishi. Ganglionit – spinal gangliya yalliglanishi. Pleksopatiya – nerv chigallari yalliglanishi. © Z.Ibodullayev. ©

Periferik nerv sistemasining yalliglanish kasalliklari Radikulopatiya – orqa miya ildizchalari zararlanishi Nevropatiya – bitta nerv zararlanishi. Polinevropatiya – bir nechta nervlar zararlanishi. Giyen-Barre sindromi – otkir poliradikulonevropatiya. Barchasida etiologik omillar - infeksiya, diabet, toksin, travma va h.k) © Z.Ibodullayev. ©

Radikulit Gangliоnit Мiеlit Poliоmielit © Z.Ibodullayev. ©

Меningоmielit Orqa miya va uning pardalari yalliglanishi. Asosiy belgilari: 1. Oyoqlarda falajliklar. 2. Kuchli ogriqlar. 3. Kernig simptomi.

Мielit Yoshlarda kop uchraydi. Asosan kokrak segmentlari va bel kengligi zararlanadi. Belda kuchli ogriqlar bilan otkir boshlanadi. Bir-ikki kun ichida ikkala oyoq falajlanib qoladi.

Mielitning nevrologik belgilari (Th2-Th10) Ikkala oyoqda markaziy falajlik. Pattellyar va axill reflekslari kuchayadi. Ikkala oyoqda mushaklar tonusi spastik tarzda oshadi. Zararlangan joydan pastda barcha sezgilar anesteziyasi yoki gipesteziyasi kuzatiladi. Siydik va najas tutilishi kuzatiladi. © Z.Ibodullayev. ©

Mielitning nevrologik belgilari (bel kengligi) Ikkala oyoqda periferik falajlik. Patellyar va axill reflekslari pasayadi. Ikkala oyoqda mushaklar gipotoniyasi yoki atoniyasi. Zararlangan joydan pastda barcha sezgilar anesteziyasi yoki gipesteziyasi. Siydik va najas tutilishi kuzatiladi, agar zararlanish S3-S5 ga tarqalsa, siydik va najas tuta olmaslik kuzatiladi. © Z.Ibodullayev. ©

МЕNINGОМIЕLIТ Meningomielit – orqa miya va uning pardalari yalliglanishi. Mielit kop hollarda meningomielit bilan ham qiyoslanadi. Mielitdan farqli olaroq, meningomielitda spinal simptomlar biroz yengilroq ifodalangan boladi. © Z.Ibodullayev. ©

Meningomielit klinikasi Ikkala oyoqda Kernig simptomi Kuchli radikulyar ogriqlar Pastki markaziy paraparez Otkazuvchi tipda sezgi buzilishlari Spino-adduktor reflekslar Tos a'zolari funksiyasi saqlanib qoladi. © Z.Ibodullayev. ©

GIYEN-BARRЕ SINDROMI Otkir poliradikulonevropatiya (Giyen-Barre sindromi) otkir boshlanadi. Asosiy klinik belgisi – oyoqlarda otkir rivojlangan periferik falajlik. Ushbu falajlik yuqoriga qarab kotarilib boradi (kotariluvchi turi), kam hollarda periferik falajlik qollardan boshlanadi va pastga qarab tushib keladi (tushuvchi turi). © Z.Ibodullayev. ©

GIYEN-BARRЕ SINDROMI KLINIKASI Simptomlar deyarli simmetrik namoyon boladi Bir haftada, ba'zan 2-3 kun ichida falajlik diafragma muskullari, ikkala qol va bulbar muskullarga otadi. Periferik tetraparez (tetraplegiya). Nafas olish buzilishlari va bulbar sindrom rivojlanadi. Ota ogir holat! © Z.Ibodullayev. ©

Giyen-Barre sindromining mielitdan farqi... Giyen-Barre sindromida sezgi buzilishlari polinevritik tipda boladi, tos a'zolari funksiyasi buzilmaydi yoki yengil siydik tutilishi kuzatiladi. Likvorda oqsil-hujayra dissotsatsiyasi Giyen- Barre sindromi uchun xos.

Pоliоmiеlit Poliomielit – asosan, orqa miyaning motor hujayralari zararlanishi bilan kechuvchi otkir yuqumli kasallik. Poliomielit 1840 yili nemis ortopedi Geyne, keyinchalik esa Shvetsiyalik vrach Medin tomonidan yozilgan va organilgan. © Z.Ibodullayev. ©

Emlash kerak! Poliomielit hozirda juda kam uchraydi, chunki barcha bolalar unga qarshi emlanadi. Emlanmasa Poliomielit otkazgan bola umrbod shol bolib qoladi. © Z.Ibodullayev. ©

Pоliоmiеlit Asosan, 2 yoshgacha bolgan bolalarda kuzatiladi. Otkir boshlanadi. Falajlik tez rivojlanadi. Poliomielit virusi faqat orqa miyaning oldingi shoxini zararlaydi. Tez fursatda yordam korsatilmasa, umrbod falajlangan oyoq yoki qol kichrayib qoladi.

Pоliоmiеlit asoratlari

Ganglionit (herpes zoster) Etiologiyasi – virus. Zararlanadi – gangliya. Gerpetik toshmalar. Kuydiruvchi ogriqlar. © Z.Ibodullayev. ©

BЕLBOG GERPES Sababi – OGV-1 Otkir boshlanadi; Sporadik tarzda uchraydi; Asosan spinal gangliyalar zararlanadi; Har qanday yoshja uchraydi. Biroq 60 yoshdan oshganlar kop kasallanishadi.

Belbog gerpes etiologiyasi va patogenezi Kasallik qozgatuvchisi suvchechak virusi (varicella zoster virus) bolib, u avval suvchechak bilan kasallanganlarda uchraydi. Ma'lumki, odam suvchechak bilan bolalik davrida kasallanadi. Kasallik otib ketgach, viruslar organizmdan butunlay chiqib ketmaydi. Virus organizmning ba'zi a'zolariga, shu jumladan, nerv sistemasiga otib, spinal va trigeminal gangliyalarga joylashib oladi.

Belbog gerpes patogenezi - 2 Varicella zoster organizmga tushgan dastlabki davridan boshlab herpes zoster simptomlari paydo bolgunga qadar otgan vaqt bir necha 10 yillarni tashkil etadi. Ammo bu davr juda qisqa, ya'ni bir necha oylar bolishi ham mumkin. © Z.Ibodullayev. ©

Qariyalarda belbog gerpes qanday boshlanadi? Agarda qariya suvchechak bilan kasallangan nevarasi bilan birga otirsa, qariyada herpes zoster rivojlanishi mumkin. Chunki organizmda yillar mobaynida yashirin holatda yotgan varicella zoster suvchechak bilan kontaktda yana faollashadi. Sovuq va zaxda qolib ketish xatarli omildir! Suvchechak bolmagan nevarasi bilan otirsa, qariyada belbog gerpes rivojlanmaydi.

Belbog gerpesning klinik davrlari 1 Prоdrоmal davr 2 G e r p e t i k t o s h m a l a r d a v r i 3 P o s t g e r p e ti k n e v r a l g i y a d a v ri 4 Asoratlar davri © Z.Ibodullayev. ©

Toshma turli joyda toshishi mumkin... © Z.Ibodullayev. ©

Eslab qolishning oson yoli: Anglichanlarning suyukli joyi Angliya bolsa, Varicella Zoster ning suyukli joyi – Gangliya!

Хаnt sindromi Tizzasimon tugun (gang. geniculi) zararlansa, kuydirguvchi ogriqlar va gerpetik toshmalar quloq suprasi, uning atrofi va tashqi eshituv yolida kuzatiladi. Bu Xant sindromi. © Z.Ibodullayev. ©

Tolos-Xant sindromi (kavernoz sinus sindromi) 1) III, IV, VI, va V nervning 1- shoxchasi, karotid sinusda ichki uyqu arteriyasi zararlansa rivojlanadi. 2) Koz kosasida "oyib oluvchi", kuydiruvchi ogriqlar; 3) Oftalmoplegiya, ekzoftalm, ambliopiya. Gorner sindromi (ptoz, mioz, enoftalm). Ba'zida koruv nervi ham zararlanadi.

Jeferson sindromi Ichki uyqu arteriyasining kavernoz qismi anevrizmasida rivojlanadi. Asosiy belgilari: 1) Boshning bir tomonida kuchli shovqin (a.carotis interna); 2) Oftalmoplegiya (III, IV, VI nerv), midriaz, ekzoftalm; 3) Fronto-orbital sohada kuchli ogriq xurujlari (V nerv).

Sfenoidal yoriq sindromi (Jakob-Negri sindromi) Fissura orbitalis superior (sfenoidal yoriq) orqali koz kosasiga kiruvchi III, IV va VI nervlar hamda r. ophtalmicusning birgalikda zararlanishiga sfenoidal yoriq sindromi deb aytiladi. Asosiy belgilari: 1) Zorayib boruvchi oftalmoplegiya; 2) Ekzoftalm; 3)Peshona sohasida kuzatiluvchi trigeminal ogriqlar (v nerv). © Z.Ibodullayev. ©

Virusli nevropatiyalarda davolash sxemasi Antivirus dorilar (atsiklovir) Immunoterapiya (sikloferon) Analgetiklar (lirika, zeptol, tramadol) Lidokainli plastinalar (toshmadan song) Katta dozada S vitamini Antiagregantlar (trental) © Z.Ibodullayev. ©

Atsikloverni venaga tomchilatib yuborish sxemasi Izoh: 0,9 % li natriy xlorid yoki 5 % li glyukoza eritmasida 1 soat mobaynida venadan tomchilatib yuboriladi. Dori 7 kun mobaynida qilinadi. Tana vazni (kg) Taxminiy qilinadigan vaqti (soat) va dozasi (mg) Bir kunlik dozasi, mg Ertalab 8.00 Kunduzi Kechasi

Belbog gerpesda mahalliy dezinfeksiya Gerpetik toshmalar davrida alyuminiy atsetat, 1 % li brilliant yashil dorisi yoki 5-10 % li kaliy permanganat eritmasi; Pufakchalar qurib bolgandan song 5 % li vismut subgallat mazi suriladi. Gerpetik pufakchalarni zorlab yormaslik kerak. Agar ularga infeksiya tushsa, yiringlab ketadi. Gerpetik toshmalar butunlay qurib yoqolmasdan turib, dush va vannalar qabul qilish, teriga turli xil mazlar surish man etiladi. © Z.Ibodullayev. ©

Pleksopatiya (yelka chigali misolida) Kuchli ogriqlar. BR va TR pasayadi. Harakat chegaralanadi. Keyinchalik atrofiya. © Z.Ibodullayev. ©

KRANIAL SINDROMLAR NOMI VA TOPIKASI SINDROM NOMITOPIKASI 1. ХАNT SINDROMI TIZZASIMON TUGUN (gang. geniculi) 2. ТОLОS-ХАNT SINDROMIKAVERNOS SINUS 3. JAKOB-NEGRI SINDROMISFENODIAL YORIQ (Fissura orbitalis superior) 4. JEFERSON SINDROMI UYQU ARTERIYASI KAVERNOZ QISMI ANEVRIZMASI © Z.Ibodullayev. ©

Nevrit (nevropatiya) Klinikasi zararlangan nervga bogliq. Tarkibida sezgi va vegetativ tolalar kop bolgan nervlar zararlansa, avval ogriq paydo bolib, keyin harakat buzilishlari kuzatiladi. Tarkibida sezgi tolalari kam bolgan nervlar zararlansa, ogriq kuzatilmasligi mumkin, faqat falajlik boladi, xolos. © Z.Ibodullayev. ©

Bilak nervi (n.radialis) nevropatiyasi belgilari 1) Qol panjasini tepaga bua olmaydi; 2) Qol panjasi va barmoqlarni yozuvchi muskullar atrofiyasi; 3) Ogriq deyarli kuzatilmaydi.

Tirsak nervi (n.ulnaris) nevropatiyasi belgilari 1) Qush changali simptomi; 2) 4 va 5-barmoqni buka olmaslik; 3) Gipotenar atrofiyaga uchraydi; 4) Kaftning ulnar qismi, 4 va 5-barmoqlar yarmining old va orqa yuzalarida gipesteziya; 5) Kuchsiz ogriqlar © Z.Ibodullayev. ©

Orta nerv (n.medianus) nevropatiyasi belgilari Kauzalgiya. 1 va 2-barmoqlar bukilmaydi. Maymun panjasi. Musht qila olmaydi; Tenar atrofiyasi

Polinevropatiya Sabablari: Viruslar. Diabet. Alkogol. Qorgoshin. © Z.Ibodullayev. ©

Polinevropatiyaga nima xos? Etiologiyasi qanday bolishidan qat'i nazar polinevropatiya uchun nevrologik simptomlarning simmetrik tarzda namoyon bolishi va oyoq-qollarning distal qismidan boshlanishi xos. © Z.Ibodullayev. ©

Polinevropatiyaning umumiy klinik belgilari 1 Sezgi buzilishlari 2 Harakat buzilishlari 3 Vegetativ buzilishlar © Z.Ibodullayev. ©

Polinevropatiyada sezgi buzilishlari Qolqop va paypoq tipida sezgi buzilishlari(aneste ziya, dizesteziya, paresteziya). Polinevropatiyalar uchun ogriqlar xos emas. © Z.Ibodullayev. ©

Polinevropatiyada harakat buzilishlari Sezgi buzilishlariga qaraganda kam uchraydi. Asosan oyoqlarda kuzatiladi. Atrofiyalar. Arefleksiyalar. Oyoq panjasi deformatsiyasi. © Z.Ibodullayev. ©

Farmakоterapiya

Zamonaviy elektroterapiya, mikrotolqinli terapiya

Zamonaviy spinal reabilitatsiya

E'tiboringiz uchun rahmat! Z.Ibodullayev.

Muallaif haqida Zarifboy Ibodullayev – tibbiyot fanlari doktori, professor. Toshkent tibbiyot akademiyasida ishlaydi. Olim 150 dan oshiq ilmiy asarlar muallifi. Uning Asab kasalliklari va Tibbiyot psixologiyasi darsliklari Yilning eng yaxshi darsligi sovriniga sazovor bolgan. Uning yirik asarlari Nevrologiya. Umumiy amaliyot vrachlari uchun, Epilepsiya, Asab va ruhiyat Insult va Koma nomli qollanmalari chop qilingan. Bugungi kunda olim Ozbekistonda Neyropsixologiya, tibbiy psixologiya va psixosomatik tibbiyotni rivojlantirish ustida ish olib bormoqda. Zarifboy Ibodullayev – tibbiyot fanlari doktori, professor. Toshkent tibbiyot akademiyasida ishlaydi. Olim 150 dan oshiq ilmiy asarlar muallifi. Uning Asab kasalliklari va Tibbiyot psixologiyasi darsliklari Yilning eng yaxshi darsligi sovriniga sazovor bolgan. Uning yirik asarlari Nevrologiya. Umumiy amaliyot vrachlari uchun, Epilepsiya, Asab va ruhiyat Insult va Koma nomli qollanmalari chop qilingan. Bugungi kunda olim Ozbekistonda Neyropsixologiya, tibbiy psixologiya va psixosomatik tibbiyotni rivojlantirish ustida ish olib bormoqda.