5-ma'ruza INSULT (Bu ma'ruza faqat profilaktika haqida) Professor Ibodullayev Zarifboy Rajabovich Toshkent tibbiyot akademiyasi Nevrologiya kafedrasi © Z.Ibodullayev. ©

Bosh miyada qon aylanishining otkir buzilishiga INSULT deb aytiladi. © Ibodullayev Z.R. ©

mln Dunyo boyicha AQSHROSSIYA Har soatda ( Bir yilda insultning uchrash darajasi ) © Z.Ibodullayev ©

© Z.Ibodullayev. ©

Ishemik insult Asosiy sababi © Z.Ibodullayev. ©

Normal va ateroskleroz aniqlangan tomir Ateroskleroz sababli boyin tomirining torayib qolishi

Bosh miyaning qon bilan ta'minlanishi

INSULT TURLARI Ishemik (70 %) Gemorragik (30 %) © Z.Ibodullayev. ©

Gemorragik insult va uning sabablari

Bosh miyaning chap yarim sharida insult roy bersa, tananing ong tomonida falajlik rivojlanadi. проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)

Dolzarb savollar 1) Insult qaysi yoshda rivojlanadi? 2) Insultning asosiy sabablari nima? 3) Insult rivojlansa nima qilish kerak? 4) Insultning oldini olsa boladimi? проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)

Insultning yoshga bogliqligi Yosh oshgan sayin insult bilan kasallanish oshib boradi. Biroq, bu degani – hamma yoshi kattalarda insult boladi degani emas!

20-30 yoshdagi muammolar: Insultga birinchi qadam! Ichish Gipodina- miya Chekish

Gipodinamiya Ichish Chekish Ateroskleroz Arterial gipertoniya Semizlik Insultga olib keluvchi asosiy xatarli omillar Insultga olib keluvchi asosiy xatarli omillar

Insultning patogenetik tiplari АterotrombotikGemodinamikKardioembolikLakunarGemoreologik

Insult qaysi arteriyalarda kop rivojlanadi

А.cerebri anterior s ohasida insult belgilari А.cerebri anterior sohasida insult belgilari Oyoqda monoparez, biroq sezgi buzilishlari yengil ifodalangan Peshona sindromi (apatiya, abuliya, akineziya yoki psixomotor qozgalishlar) Peshona ataksiyasi

Insultning klinik belgilari (a.cerebri media sohasida) Gemiparez Gemianesteziya Anozognoziya Autotopognoziya Sensor afaziya Motor afaziya

A.cerebri posterior sohasida insult belgilari Gomonim gemianopsiyalar Koruv agnoziyalari, topografik xotira buzilishi Optik-fazoviy buzilishlar

Vertebrobazilyar sohada insult belgilari Alternirlashgan gemisindromlar Bulbar sindrom Ataksiya va bosh aylanishlar © Z.Ibodullayev. ©

Insultning oldini olish mumkinmi?

40 yoshdan oshganlarni quyidagi belgilar bezovta qilsa... UASH Qon bosimning oshib turishi Otib ketuvchi nutq buzilishlari Bosh ogrigi Bosh aylanishi Quloqda shovqin Yurak kasalliklari

UASh AQBi baland har bir bemorning boyin tomirlarini auskultatsiya qilib eshitib korishi kerak. проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)

UASH BEMORNI DASTLABKI TEKSHIRUVDAN OTKAZIB, UNI TOR DOIRADAGI MUTAXASSISLARGA YUBORADI. КАRDIОLОGNEVROPATOLOG ENDOKRINOLOGАNGIОХIRURG UASH

Nima qilish kerak? Ultratovush tekshiruvi Insultoldi belgilar aniqlansa, UASHning ozi bemorni ultratovush tekshiruviga yuborishi mumkin. © Z.Ibodullayev. ©

Boyindan miyaga boruvchi qon tomirlarni dupleks usulida tekshirish

Miya va yurakka boruvchi arteriyalarda aterosklerotik chandiqlar paydo bolishi Tomirning 70%i tiqilgan Soglom tomir (20-30 yoshlar) INSULT Ateroskleroz belgilari (31-40 yoshlar) © Z.Ibodullayev. ©

Magnitli-rezonans tekshiruvida miyaga boruvchi boyin tomirlari holati Иккала бўйин томири ҳ ам S шаклида букилган Spiralsimon bukilishlar Angioxirurg: t.f.d. Sunnatov R.J.

Insult rivojlangan bemorning boyin tomirlari (yog va kalsiy tuzlari) проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)

Aterosklerozda bosh miyaga boruvchi qon tomirning yog qatlamlari bilan bekilib qolishi

Insult profilaktikasi bilan kim shugullanishi kerak? Аngioxirurg Nevrapatolog UASH Aholi Profilaktikaning xirurgik usullarini qollaydi. Dorilar bilan profilaktika otkazadi. Insultga olib keluvchi xatarli omillarni faol izlab topadi va ularga qarshi kurashadi. Soglom turmush tarziga rioya qilishi kerak!

Insult rivojlandi! Endi nima qilish kerak?

Terapevtik darchaTerapevtik darcha

АБВ B) Dastlabki 6 sоаt А) Dastlabki 3 sоаt C) 12 soatdan song Rivojlangan insultning har soatda ozgarib borishi

Bosh miya qon tomir kasalliklarini aniqlash uchun diagnostika tekshiruv usullari © Z.Ibodullayev. ©

Yangi shkala Insult otkir rivojlanadi va zudlik bilan tashxis qoyishni taqozo etadi. Chunki terapevtik darcha davrida korsatilgan yordam katta ahamiyatga ega. Aksariyat shkalalar katta hajmli bolib, urgent holatlarda ulardan foydalanish mushkul. Bir qancha shkalalar esa nevrologik ilmga ega bolishni taqozo etadi. Shularni e'tiborga olib, biz insult rivojlanish xavfini aniqlashning oddiy shkalasini ishlab chiqdik (Ibodullaev Z.R., 2013). Bu shkaladan turli toifadagi vrachlar foydalanishlari mumkin.

Insult rivojlanish xavfini aniqlash shkalasi (Ibodullayev Z.R., 2013) SAVOLLAR Javoblar Hа – 1; Yoq – 0 ball 1 Arterial qon bosim oshdimi? 2 Bosh ogrigi otkir paydo boldimi? 3 Bir tomonlama otkir amavroz yoki ambliopiya roy berdimi? 4 Otkir bosh aylanishi kuzatildimi? 5 Hushini yoqotdimi yoki hozirda buzilganmi? 6 Tananing bir tomonida uvishish yoki holsizlik paydo boldimi? 7 Nutq tosatdan buzildimi? 8 Meningeal simptomlar bormi? 9 Yurak-qon tomir kasalliklari bormi? 10 Uyqu arteriyalari auskultatsiyasida shovqin bormi?

Z.R. Ibodullayev shkalasi boyicha baholash mezoni 0 – 3 ball – insult rivojlanish xavfi past; 4 – 6 ball – insult rivojlanish xavfi ortacha; 7 – 10 ball – insult rivojlanish xavfi yuqori yoki insult roy berdi.

SHKALA INTERPRETATSIYASI Insult rivojlanish xavfini aniqlash shkalasi 10 ta savoldan iborat bolib, ularning qay darajada ifodalanishi insult rivojlanish xavfini belgilab beradi. Shkala faqat 2 xil, ya'ni ha va yoq javoblaridan iborat. Ha - 1 ball, Yoq - 0 ball bilan belgilanadi. Ha javoblari soni kopaygan sayin ballar yigindisi ham ortib boradi.

SHKALA INTERPRETATSIYASI Ballar yigindisi 7 balldan oshsa, bemorda insult rivojlanish xavfi juda yuqori hisoblanadi yoki insult rivojlangan boladi. Bu shkala yordamida nafaqat insult rivojlanish xavfi, balki roy bergan TIA ham aniqlanadi. Demak, ushbu shkala roy bergan TIA ni aniqlash va undan statistik maqsadlarda foydalanish imkonini ham yaratadi.

E'tiboringiz uchun rahmat! Z.Ibodullayev.

Мaruza muallifi Zarifboy Ibodullayev – tibbiyot fanlari doktori, professor. Toshkent tibbiyot akademiyasida ishlaydi. Olim 150 dan oshiq ilmiy asarlar muallifi. Uning Asab kasalliklari va Tibbiyot psixologiyasi darsliklari Yilning eng yaxshi darsligi sovriniga sazovor bolgan. Uning yirik asarlari Nevrologiya. Umumiy amaliyot vrachlari uchun, Epilepsiya va epileptik sindromlar, Insult va Koma nomli qollanmalari chop qilingan. Ozbekistonda birinchi bor insult neyropsixologiyasi boyicha doktorlik dissertatsiyasini yoqlagan va ambidekstrlarda insult modelini ishlab chiqqan.