ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ Пәні: «Экономикалық теория» ПРЕЗЕНТАЦИЯ Тақырыбы: «Жұмыссыздық.Оукен заңы» Орындаған: Абенова Н. Группа:ЭФ-18-7К2 Қабылдаған:Жуманова Г.М.

Жұмысынан айырылу адам өміріндегі ең күрделі экономикалық жағдай шығар. Өмір сүру деңгейін сақтау үшін көп адам еңбек ақысына арқа сүйейді. Көп адам өз жұмысынан табыс алып қана қоймайды, жұмыс істеуден жеке ләззат сезімін де аллоды. Ал жұмысынан айырылған адамның өмір сүру деңгейі төмендеп, болашағына уайымдап,өзін-өзі құрметтеуі төмендеп кетуі мүмкін. Сондықтан саясаткерлер өзі ұсынатын саясат жұмыс орындарын құруға көмектеседі деп айтуна таң қалуға болмайды. Шынымен,экономикадағы жұмыссыздықтың маңызы оған саясаткерлер назар аударғанда ғана көрінеді. Оның бірнеше себептері бар. Жұмыссыздық өмір сүру деңгейіне тікелей әсер етеді. Мыңдаған фирма мен миллиондаған жұмысшысы бар күрделі экономикада жұмыссыздықтың белгілі бір дәрежесі болуы сөзсіз,яғни экономикада мүлде жұмыссыздық болмауы неғайбыл немсе жұмыссыздық деңгейі қоғамдық уақыт кезеңіне және елдер арасында туындайтын жағдайларға айтарлықтай тәуелді болады.Қандай да бір ел,жұмысшыларына тиімді жұмыс жағдайын жасап,оларды ұстап қалуға неғұрлым тырса,ЖІӨ деңгейі соғұрлым жоғары болады. Ел жұмысшыларын жұмыссыз қалдырса,ірине жағдай басқаша.

Интуицияға сүйеніп,жұмыссыздық денег-қандай да бір адамның жұмыссыз болуы денегді білдіреді деп ойлаймыз. Алайда мұның біраз астары бар. Жұмыссыз адам дай ғана « жұмысы жоқ бір адам » емс, нақтырақ айтқанда, « жұмыс істеуге мүмкіндігі бар немсе ынтасы бар, бірақ әзірге жұмысы жоқ адам » деп айтуға болады. Жұмыссыз болу-болмау жалақы мөлшері бойынша жұмыс істеуге әзірлікпен де байланысты.Енді жұмыссыз болу денегге нақтырақ анықтама бердск: бұл экономикадағы жұмыссыздар саны-жұмысы жоқ, бірақ ағымдағы қандай да бір жалақы мөлшеріне жұмыс істеуге дайын және еңбекке жарамды жастағы адамдар саны.

Жұмыс күші = жұмыс істейтіндер саны+жұмыс істемейтіндер саны Жұмыс күші Жұмыс істейтіндер жұмыссыздар Жұмыс күшіне жатпайтындар(16 жасқа дейінгілер, арнаулы мекемедегілер,жұмыс күші құрамынан шыққандар) Ересектер(16 жастан 58 жасқа дейін)

Экономикада кез келген уақытта түрлі жұмыс орындары арасында жүретін адамдар болады. Жұмысшылар өзіне лайық жұмыс орнын іздеуі керек. Сонымен, жұмысшыларды және жұмыс орындарын таңдау,іріктеу процесінің нәтижесінде пайда болатын жұмыссыздық фрикциондық жұмыссыздық деп аталлоды. Көп жағдайда ол салыстырмалы түрде қысқа кезеңдік жұмыссыздықты түсіндіреді деп есептеледі.

Ерікті жұмыссыздық-жұмыс орындары бар бола тұра,адамдар еріксіз жұмыс істеуге қарағанда,өз еркімен жұмыссыз болып қалуды қалайтын жағдай. Бұл-адамдар жалақының нарықтық мөлшшерлемсіне сайт келетін жұмыс істегісі келетін,бірақ онай жұмыс таба алмай,жұмыссыз жүретін мәжбүрлік жұмыссыздық түріне қарсы жағдай.Еріксіз жұмыссыздық экономикада құрылымдық себептерге байланысты туындайды.

Экономикадағы бар жұмыс күшінің саны,талап етілетін сана асып кететін және жұмыс істегісі келетін адамдардың барлығына бірдей жұмыс тауып беру үшін жұмыс орындары саны жеткіліксіз болғанда құрылымдық жұмыссыздық орын аллоды. Ол өте ұзақ уақыт кезеңінде болатын құбылыс. Оның бірнеше себептері бар. Мұндай жағдайда еңбек нарығы теориясы, нарықта жұмыс күшінің өзгермелі сұранысы мен ұсынысына байланысты жалақының өзгерісіне кедергі келтіретін кемшіліктер бар деп болжамдайды.

Жұмыссыздық көрсеткіштері Жұмыссыздық деңгейі Жұмыстар саны жұмыс күші Жұмыссыздықтың ұзақтығы

Жұмыссыздықпен күресу шаралары Классикалық тәсіл: Жұмыссыздық өте жоғары жалақы әсерінен туындап отыр. Сұраныстан ұсыныстың көбеюі-жұмыссыздықтың себебі. Сондықтан жалақының азаюы жұмыссыздықтың азаюына әкеледі. Қазіргі мальтузиандықтар: Жұмыссыздықтың себебі- халықтың өсуі. Сондықтан жұмыстағы тұрақтылықтың тууын шектеу саясатымен ұстау ұсынылады. Кейнсиан бағдарламасы: Жұмыссыздық жұмыс күшіне сұраныстың жеткіліксіздігінен туындайды. Жиынтық сұраныс өндіріс көлемін анықтайды,демок жұмыс күшіне сұранысты анықтайды. Өндіріс пен жұмыстылық өлшемі ұсыныс факторларымен емс, төлем қабілеті сұранысы факторларымен анықталлоды. Жұмыссыздықтан құтылу жолдары: мемлекеттік шығындарды көбейту,салықтарды азайту, қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру жұмыссыздыққа жол жоқ жұмыссыздық Жұмыс іздеймін

Жұмыссыздық онай шешімі бар дай мәселе емс. Жұмыссыздықтың елеулі зардабын тек жеке тұлғалар ғана шекпейді. Оның зардабы экономика мен қоғамға тиеді. Сол себепті әлем бойынша көптеген мемлекеттер бұл проблемаға мұқият назар удары, жұмыссыздықпен күресуге арналған саясатты дамытуға тырысады. Осы себептен де,үкімет жұмыссыздық нәтижесінде туындайтын мәселелерді саясат құрастыруда лайықты түрде ескеруге тырысады. Халықтың əл-ауқатын жақсартуға бағытталған кедейлікті азайту іс-шаралары жəне жұмыспен қамтылған халық саны көбейтуге жасалып жатқан мемлекеттің оң саясатына қарамастан, кейбір мəселелер əлі де алаңдату туғызуда. Елдегі жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі Қазақстан үшін экономикалық өсуге өз септігін тигізуде, оның үстіне, одна əрі жұмыссыздық деңгейін төмендету, яғни, жұмысбастылықты көтеру мақсатында, халықты жұмыспен қамту саясаты жүзеге асырылуда. Оның жарқын дəлелі «Жұмыспен қамту – 2020» бағдарламасын орындау аясында 2016 жылға қарай 1,5 млн адамды жұмыспен қамту қарастырылуда. «Біздің басты мақсатымыз əлеуметтік қауіпсіздік жəне азаматтарымыздың байқуаттылығы. Бұл қоғамдағы тұрақтылықтың ең жақсы кепілі. Нағыз пəрменді əлеуметтік саясат ол халықты жұмыспен тұрлаулы қамту саясаты» делінген Президент Жолдауында. Ендеше, мемлекеттің қоғамның шин мəніндегі көмекке зəру мүшелерін қолдау жөніндегі жауапкершілікті өз мойнына аларына сенім мол.

Пайдаланған әдебиеттер: 1. Н.Грегори Мэнкью Марк П.Тейло «Экономикс» Астана,2018 ж. 2. В.Крымова Экономикалық теория: кестелі оқу құралы Алматы,2009 ж. 3.Қазақстан Республикасының «Жұмыспен қамту – 2020» бағдарламасы наурыз