Сын есім Сын есім – дегеніміз заттың түрін, түсін, сапасын, салмағын, көлемін білдіретін сөз табы. Сұрақтары: қандай? Қай?

Презентация:



Advertisements
Похожие презентации
Сын есім – заттың түсін, сапасын, белгісін, күйін, салмағын, көлемін, т.б. қасиеттерін білдіретін сөздер. Сын есім қандай? қай? деген сұрақтарға жауап.
Advertisements

Қазіргі қазақ тіліндегі үстеулер – қимылдың, іс - әрекеттің әр түрлі белгісін, жүзеге асу амал – тәсілін, мекенін, себебін, мезгілін, жай – күйін білдіретін.
Зат есімнің сөйлемдегі қызметі 45-жаттығу. Берілген сөздерді септеп, зат есімдерді қатыстырып, бірнеше сөйлем құрап, сөйлем мүшелеріне талдау.
Зат есім Заттың атын білдіріп, Кім? Не? Кімдер? Нелер? сұрақтарына жауап беретін сөздер. Құрылымы жағынан дара және күрделі болып бөлінеді.
Мынау Серебрянск қаласы ма? Бұл үлкен үй ме? Сен Серебрянск қаласында тұрасың ба? Дүкен үлкен бе? Мынау үшінші сынып па? Бұл екінші мектеп пе?
Пән: қазақ тілі 8 сынып ж Сабақ тақырыбы: Қадыр Мырза Әли -ақын. Болымды етістіктер мен болымсыз етістіктер.
Ақ ірімшік сиыр сүтін ашыту арқылы алынатын ( айран тәрізді ) диеталық тағам.[ Ақ ірімшік майы алынбаған сүттен, сондай - ақ майы ішінара немесе толық.
Еліктеуіш с ө здер. Еліктеу сөздер табиғат құбылыстары мен жан- жануарларда болатын әр алуан дыбыстарға және олардың сын-сипат, қимыл-әрекеттеріне еліктеуден.
Сын есімнің шырайы. Сын есімнің шырай формасына енуі оның түрленуі деп аталады.Бір тектес сапалық сынның бірінен екіншісінің артық я кемдігін,әр түрлі.
Есімдік- заттың атын, сынын, санын я олардың аттарын білдірмей, олардың орнына жұмсалатын, есімдер тобына жататын сөз табының бірі. А.Ысқақов.
Сөйлем Жай сөйлем Құрмалас сөйлем Жай с ө йлемнің түрлері Жақты Толымды Толымсыз Жалаң Жайылма Атаулы Жай сөйлемнің түрлері Жақсыз.
Т ӘРБИЕ ЖҰМЫСЫНЫҢ МОНИТОРИНГІ. П ЕДАГОГИКАЛЫҚ ДИАГНОСТИКАНЫҢ ТҮРЛЕРІ Бақылау Әңгімелесу, Анкета, Социометриялық және жобалық әдістер, Оқушылардың құжаттарын.
Үстеу – іс-әрекеттің белгісін (орнын, мезгілін, амалын,мақсат- себебін) білдіретін сөз табы. Сондықтан да үстеулер қолданылу барысында етістіктермен тіркесіп.
Е ТІСТІК Етістікті ң семантикалы қ жіктемесі (Семантические признаки глагола) Т ұ л ғ асына қ арай (по способу образования) 1. Негізгі етістік – затты.
Сабақтас құрмалас 6 түрге бөлінеді: 1. Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем 2. Қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем 3. Себеп бағыныңқы сабақтас.
«Тимирязев орта мектебі» ММ Рысмұхамбетова Ж.С.. «Сабақ беру – үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер» Ж.Аймауытов.
Адамзат дамуының қандай да болсын тарихи кезеңдеріне көз жүгіртіп қарайтын болсақ, меншік мәселесі бірінші орында тұратындығын аңғарамыз. Меншік адамзат.
Ғажайып нәрсе химия, Тұңғиық сыры әр алуан. Жоғалып бір зат зым - зия Жаңалып бірі жаралған. Өмірдің бірақ керегін, Осылар тауып берер ме? Табар ма ешкім.
Қарағанды мемлекеттік медицина университеті Қазақ тілі кафедрасы ОСӨЖ тақырыбы: Ақша-кредит саясаты. Банк жүйесі. Ұлттық валюта. Болымсыздық категориясы.
Педагогикалық әдіс-тәсілдер – пән бойынша оқу бағдарламаларының құрылымы мен мазмұнын құрудағы негізгі бағдар болып табылады.
Транксрипт:

Сын есім

Сын есім – дгеніміз заттың түрін, түсін, сапасын, салмағын, көлемін білдіретін сөз табы. Сұрақтары: қандай? Қай?

Тұлғасына қарай НегізгіТуында Түбір сын есім. (сары, таза, тәтті, терең) Жұрнақ жалғану арқылы жасалған сын есім. (Көшпелі, оқымысты)

Құрамына қарай ДараКүрделі Бір ғана сын есімнің сындақ белгіні білдіруі. (ақ, бойшаң, жасыл) Тіркескен және қосарланған сын есімнің сындақ белгіні білдіруі. (ақ киімді, қара торы)

Мағынасына қарай СапалықҚатыстық Сындақ белгіні анықтайтын төл сын есім. (сұр, қызылдоу, үлкен) Басқа сөз таптаринан жасалған туында сын есім. (бойшаң, өнерлі)

Туында сын есім жасайтын жұрнақтар Есім сөздерден сын есім жасайтын Етістіктен сын есім жасайтын

Есім сөздерден сын есім жасайтын жұрнақтар ЖұрнақМысал 1.-лы, -лі, -да, -ді, -ты, -ті; 2.-сиз, -сіз 3.-ғы, -гі, -қы, -кі 4.-лық, -лік, -тық, -тік, -дақ, - дік; 5.-шил, -шіл 6.-шаң, -шаң 7.-дай, -дей, - тай, -тей; 8.-қой, -қор, -паз, -кер, -гер; 9.-и, -ы, -і 1.Далалы, орманлы; 2.Баласиз; 3.Жазғы, ішкі; 4.Балалық; 5.Кэкшіл; 6.Бойшаң; 7.Тастай, судай; 8.Сәнқой, әуесқой; 9.Тарихи, қазақы

Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақтар ЖұрнақМысал 1.-ғақ, -гэк, -қақ, -кэк, -ақ, -эк; 2.-ық, -ік, -к, -қ; 3.-ғыш, -гіш, -қыш, -кіш; 4.-ғыр, -гір, -қыр, -кір; 5.-шақ, -шэк; 6.-ында, -інді, -нда, -нді; 7.-малы, -мелі, -палы, -пелі, -балы, - белі; 8.-ымда, -імді, -мда, -мді; 9.-аған, -ген; 10. -улы, -улі; 11.-ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе; 12.-ыңқы, -іңкі, -ңқы, ңкі. 1.Жабысқақ, үркэк 2.Ашақ, асқақ 3.Білгіш, айтқыш 4.Тапқыр, алғыр 5.Ұялшақ 6.Асыранда, үйінді 7.Созбалы, аспалы 8. Шыдамда 9.Қабаған 10. Ілулі, асуры 11. Қызба, бөспе 12. басыңқы, көтеріңкі

Сын есімнің шырайлары Екі заттың сын - сипатының бір – бірінен артық немесе кем экенін көрсету үшін шырай қолданылада.

Шырай Жай шырай Салыстырмалы шырай Күшайтпелі шырай Асырмалы шырай

Жай шырай Шырай түрлерінің бәріне негіз болада, оның арнайы грамматикалық көрсеткіштері, қосымшалары жоқ, түбір күйінде болада.

Салыстырмалы шырай Бір заттың сындақ белгісін экінші затпен салыстырғанда кем не артық экенін білдіретін шырайдаң түрі. Жасалу жолдары: 1.-ырақ, -ірэк, -рақ, -рэк (кішірэк) 2.-лоу, -лоу, -доу, -дэу, -тау, -тау (ақтау) 3.-қыл, -ғыл, -қылт, -ғылт, -ғылтым (сұрғылтым) 4.-аң, -шил, -шіл, -қай, -ғыш, -шілтім, -ілдір, -ша, -ша (ақшил, бозаң)

Күшайтпелі шырай Белгілі бірсындақ белгінің бір нәрседен өте артық не өте кем экенін білдіретін шырайдаң түрі. Ол сын есімнің алданан күшайткіш буынның қосылуы арқылы жасалада: сап – сары.

Ескерту: Ақ, көк сөздерінің күшайтпелі шырай түрі төмендегідей болада: аппақ, көкпеңбэк.

Асырмалы шырай Сын есімнің күшайткіш үстауімен (тым, өте, ең, аса, нақ т.б.) тіркесуі арқылы жасалада. Мысалы: тым аур, аса әдемі

Сын есімнің сөйлемдегі қызметі: Сын есім сөйлемде негізінен анықтауыш болада. Қырдағы қызыл – сары гүлдер көздің жауын алада. Заттанған сын есім актау септігінде тұрып, бастауыш болада. Сыпайы сырын сақтар, әдепті арин сақтар. Заттанған сын есім септеліп, толықтауыш болада. Жақсыдан үйрен жаманнан жирен. Сын есім етістіктің алданда келіп, іс – әрэкеттің сыны білдіріп, пысықтауыш болада. Ол бүгін көңілді жүр. Сын есім сөйлем соңында жіктеліп немесе заттанып келіп, баяндоуыш болада. Сен үйдің үлкенісің.

Сын есімнің заттануы Сын есім өзінің сындақ мағынасын сақтап, оның үстіне заттық мағынаға да ие бола алада және сөйлемде зат есім қызметін атқарада. Оны сын есімнің заттануы (субстантивтенуі) деп атаймыз. Мысалы күштімен алыспа, үлкенді сыйла.