Конденсаторлар, түрлері, жалғануы. Электр өрісінің энергиясы. Аралас сабақ 1-курс Ауесова К.К. жоғары сонаты физика пәнінің мұғалімі Кайнарколледжі

Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ШҚО білім департаментіInnovative college мекемесі Бекітемін ________2017 ж. Колледж директорының оқу ісі жөніндегі орынбасыры ___________Ж.К.Ауесова Тақырыбы: Конденсаторлар, түрлері, жалғануы. Электр өрісінің энергиясы. Дайындаған:Ауесова К.К. Семей

Сабақтың тақрыбы: Конденсаторлар, түрлері, жалғануы. Электр өрісінің энергиясы. Сабақтың мақсаты : Конденсатормен таныстыру, оның электр сыйымдылығы қандай шарттарға тәуелді болатыны және оның түрлері, қолданылуы, жалғануы туралы түсініктер беру. Зарядталған конденсатор энергиясымен таныстыру. Дамушылық : Конденсатормен таныстыру, оның электр сыйымдылығы қандай шарттарға тәуелді болатыны және оның түрлері, қолданылуы, жалғануы туралы түсініктер беру. Зарядталған конденсатор энергиясымен таныстыру Тәрбиелік : Конденсатормен таныстыру, оның электр сыйымдылығы қандай шарттарға тәуелді болатыны және оның түрлері, қолданылуы, жалғануы туралы түсініктер беру. Зарядталған конденсатор энергиясымен таныстыру

Сабақтың түрі: Аралас сабақ Сабақтың әдісі: Қараевтың деңгейлік тапсырмалар элементін қолдана отырып жұппен жұмыс жасату. Аймақтық компонент: Өскемендегі конденсатор заводы. Пәнаралық байланыс: электротехника, математика Сабақтың көрнекілігі: Таратпа жұмыстар, интерактивті тақта, слайдтар, конденсатордың түрлері

Сабақтың барсы: I.Ұйымдастыру кезеңі: 1. Кабинетке кіріп, оқушылармен сәлемдесу. Дәрісхананың тазалығына, балалардың киіміне назар аудару. Оқушыларды түгендеу. Журнал толтыру. 2. Сабақты таныстыру: Сабақтың тақырыбын айту, таныстыру, оқушыларға сабақтың мақсатын түсіндіру.

II.Үй жұмысын қайталау: 1. Жалпы сұрақ қою арқылы: А) Өткізгіштер денегіміз не? Ә) Диэлектриктер денегіміз не? Б) Диполь деп нені айтамиз? В) Электр сыйымдылығы денегіміз қандай маша? Г) Электр сыйымдылығының өлшем бірлігі? 2. Тест жұмысын тарту арқылы.

III. Жаңа сабақ: Тарихқа қысқаша шолу жилы Лейден қаласында неміс физигі Эвальд Юрген фон Клейст және голланд физигі Питер ван Мушенбрук тарихта ең алғашқы конденсатор – «лейден банкасын» фасады. Конденсатор деп жұқа диэлектрик қабатымен бөлінген екі өткізгіштен тұратын жүйені айтамиз. Ол латынның condenso- қоюлату, жинақтау денег сөзінен шыққан. Конденсатор электр энергиясын және электр зарядтарын жинақтау үшін қолданылады. Конденсатордың екі өткізгішін оның жапсарлары деп атайдың Ол жапсарларды машасы жағынан тең, таңбалары жағынан қарама –қарсы зарядтпен зарядтайды.Бұл құрал өзіміз көріп жүрген телевизор лорда, радиоқабылдағыштарда, магнитофхонда және т.б. Электр құралдарында қолданады.

Конден сатордын зарядты жинақтау қабілетін көрсететін физикалық маша – электрсыйымдылығымен біз алдыңғы сабақта танысқанбиз. Өткізгіштің электрсыйымдылығы мынандай факторларға байланысты өзгереді: Өткізгіштің электрсыйымдылығы оған екінші зарядталмаған өткізгішті жақындатқанда аркады; Екінші өткізгішті жерге жалғау бірінші өткізгіштің электрсыйымдылығын арттырады; Қатты диэлектриктің болуы жүйенің электрсыйымдылығын арттырады; Диэлектриктің қалыңдығын азайтса, өткізгіштер жүйесінің сыйымдылығы аркады; Диэлектриктің диэлектрик өтімділігі артқанда, жүйенің электрсыйымдылығы аркады; Өткізгіштердің бір-бірімен айқасу ауданын арттырғанда жүйенің электрсыйымдылығы аркады; Конденсаторларды сыртқы механикалық әсерлерден қорғау үшін оларды арнайы корпустармен қаптайды. Конденсаторды схема дамы на түрде белгілейміз:.

Конденсаторды схема жүзінде мынандай түрде белгілеиміз

ГОСТ бойынша белгіленуі 1.Тұрақты сиымдылығы бар конденсатор 2.Поляризацияланған конденсатор 3. Айнымалы сиымдылығы бар конденсатор Халықаралық стандарт бойынша конденсаторларды жұмыс істеу принциптеріне байланысты тізбекте шартты түрде былой белгілейді

Сипаттық тағайындалуына қарай конденсаторларды шартты түрде жалпы және арнайы қолданыстағы конденсаторлар деп бөлуге болады Жалпы қолданыстағы конденсаторларға кең тараған төмен вольты конденсаторлар жатады және олар құралдар мен аппараттардың көптеген түрлерінде қолданылады Ал қалған конденсаторлардың барлығы арнайы қолданыстағы конденсаторлар деп аталады. Оларға жоғарғы вольты, импульсстік, бөгетті жойғыш, дозиметриялық және т.б конденсаторлар жатады. Конденсатордың негізгі сипаттамасы оның электрсыйымдылығы болып табылады. Ол конденсатордың электрзарядын жинақтау қабілетін көрсетеді. Сыйымдылықтың анықтамасы бойынша конденсатордың жапсарларындағы заряд оның жапсарларының арасындағы кернеуге тура пропорционаленен. Конденсатордың сыйымдылығы әдетте 1 пФ –тан жүзденег мкФ –қа дейін, сонымен бірге сыйымдылығы хондаған Ф –қа дейінгі конденсатор лорда кездеседі. Сонымен қатар конденсаторларды жапсарларының пішініне қарай жазық, цилиндр тәріздес, шар тәріздес және т.б деп бөледі. Егер өткізгіштер жазық бокса және параллель орналасса, хонда конденсатор жазық деп аталады.

Ж а з ы қ к о н д е н с а т о р Цилиндр тәріздесконденсатор Шар тәріздес конденсатор

Мұндағы: С- электрсыйымдылығы; - жапсарлардың арасындағы ортаның салыстырмалы диэлектрик өтімділігі; =8,85* диэлектрик тұрақтысы; d- диэлектрик қалыңдығы немесе жапсарлардың ара қашықтығы; S- жапсардың ауданы; r- шар немесе цилиндр табанының радиусы; Е- электр өрісінің кернеулігі; q-электр заряды; l- цилиндр құраушысының ұзындығы..

: Конденсаторлардың жалғануы: Сыйымдылықты арттыру үшін конденсаторларды параллель қосады. Бұл кезде конденсаторлардың атас зарядталған жапсарлары бірге қосылады. Параллель жалғағанда кернеу бірдей және тізбектің кернеуіне тең, яғни U=U 1 =U 2 =…=U n Ал конденсатор батареяларының толық заряды болғандықтан С=С 1 +С 2 немесе С=C 1 +C 2 +…+C n Конденсаторларды тізбектей жалғаған кезде барлық конденсаторлардағы заряд бірдей болады және олардың әр атас зарядталған жапсарлары қосылады. Әрбір конденсатордың кернеуі ; Конденсатордың жалпы кернеуі U=U 1 +U 2 +…+U n

Конденсаторды тізбектеп қосқандағы сиымдылығы мен зарядтарының арасындағы байланыс

Зарядталған конденсатор энергиясы болады. және формула сын кезек қойып энергияның калесі формулаларын аламиз немесе Біртекті электр өрісінің энергиясының көлемдік тығиздығы деп бірлік көлемде жинақталған өріс энергиясымен өлшенетін машаны айтамиз Алмастыруларды енгіземіз * тағы алмастыру енгіземіз Sd=V, олей бокса осыдан Бұдан электр өрісінің энергиясының тығиздығы осы өріс кернеулігінің квадраты натура пропорционаленен деп тұжырымдауға болады.

IV. Cабақты қорытындылау : Сабақты қорытындылай кале конденсаторлар электротехниканың барлық облыстарында қолданылады деп айтуға болады. Конденсаторлар катушка немесе резистор мен бірге жиілікке тәуелді әртүрлі тізбек құрастыру үшін қолданылады(тербелмелі контур, кері байланыс тізбегі). Конденсаторды жил дам разряд тау кезінде үлкен қуатты импульс алуға болады(фото жарқыл, импульсстік лазерде). Конденсатор электр зарядын көпке дейін сақтайтын болғандықтан электр энергиясын сақтаушы құрал ретінде қолданады (аккумулятора). Өндірістік электротехника да реактивті қуатты толықтыру үшін қолданылады. Конденсаторлар көп заряд жинақтай алатындықтан жапсарларындағы кернеу үлкен болады, сондықтан оны зарядталған бөлшекті үдету үшін де қолданылады. Сыйымдылығының өзгерісіне байланысты өлшеуіш түрлендіргіштер жасалады және т.б салехарда кең қолданыс тапқан.

V. Cабақты бекіту. Деңгейлік тапсырмаларды аяқтату. Тақтада есеп шығару. VI.Үйге тапсырма. Бүгінгі тақырыпты оқып колу, есепті аяқтау. 17- жаттығу. Реферат «Конденсаторлардың түрлері және қолданылуы» VII.Бағалау.

Назарлары ң из ғ а рахмет!