Қазақстан Республикасының Білім және Ғилым Министрлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті СӨЖ «Заманауи дәл нивелирлердің конструкциясының ерекшеліктері, олардың түзетулерімен тексерулері.» Тексерген: Шәкерова Қ.Б. Тобы: ГК-811 Орындаған:Смайыл А.С.

Кіріспе Негізі б ө лім Нивелир тарихы Заманауи нивелерді ң қ олданнысы мен ерекшелігі Заманауи нивелерді ң т ү зетулерімен тексерулері Қ орытынды

Нивелир (фр. niveler - "теңестіру"," деңгейге қою") нивелирлеуге арналған геодезиялық құрал, яғни жер бетінің бірнеше нүктелері арасындағы биіктіктердің айырмашилығын аннықтау.

Адамзат тарихында ежелден бері қ олданнып кале зат қ ан геодезиялы қ аспаптарды ң бірі нивелир болып табылады. Е ң бірінші қ арапаймы нивелирді ң сипаттамасы б.з.б. II ғ. Герон Александиискиді ң ши ғ армаларында кездеседі жилы Галилео Галилей бірінші к ө ру д ү рбісі ң құ растынды, 1611 жилы Келлер оны жіптер торымен толы қ тынды. Ал 1674 жилы Монтанари алыстан ө лшегіш жіптері ң ал ғ аш рет қ олданнып к ө рді. Алайда оптикалы қ Нивелирлер тек XIX ғ. ортасында пайда болды О ғ ан себеп бол ғ ан мина за ғ дай : 1857 жилы Амслер- Лаффан шеберханасында е ң бірінші де ң гей ү лбіреуі бар нивелир құ рылды. Сол кезден бастоп нивелирлерді қ алдана баста ты. Д ү рбісінде де ң гейі бар же ғ ары д ә лдікті нивелирді орысь геодезисі Д.Д. Геденов 1890 жилы құ растынды.

Нивелирді ж ұ мыс за ғ дайына келтіру ү шін тіреуішті ң к ө тергіш б ұ рандалары қ ызмет етеді, есептеу алу кезінде визирлік осьті д ә л к ө лдене ң келтіру ү шін элевациялы қ винт.Ресейде ши ғ арылатын нивелирді ң та ң балануы ә ріптік-санды қ кодтан т ұ рады: 3Н2КЛ. М ұ нда 3 цифры аспекты ң модификация сын, Н нивелир ә рпі, 2 цифры миллиметр мен Қ ос ж ү рісті ң 1 километріне орташа квадраты қ қ ателікті, К компенсаторды ң болуын, Л к ө лдене ң б ұ рыштарды ө лешу ү шін к ө лдене ң лимбанны ң болуын ( ә детей бір градус д ә лдігін) білдіреді. Қ азіргі заман ғ ы оптикалы қ нивелирлер Автоматты компенсатормен аспекты ң к ө ру осін к ө лдене ң (ж ұ мыс) за ғ дай ғ а автоматы т ү рде орнату құ рыл ғ ысымен забды қ тамады.

Нивелирге қ ойылатын басты талап - де ң гейлік ось пен к ө езду с ә улесі ба ғ тины ң ө зара параллель болуы. Ж ұ мосты ж ү ргізер алдында нивелир зан-за қ ты тексеріліп, ө зара биіктікті д ә л анны қ тау ғ а ә сер ететін кемшіліктер т ү зетілуге тиіс.

Д өң гелек де ң гейлеуішті тексеру. Д өң гелек де ң гейлеуішті ң осі нивелирді ң айналу осіне параллель болуы тиіс. К ө тергіш ү ш б ұ ранда ар қ илы д өң гелек де ң гейлеуіш к ө піршігіні ң ортасына келтіріледі. Одан кейін нивелир д ү рбісін 180°-ка б ұ рады да, к ө піршікті ң орнын тексереді. Егер к ө піршік н ө л пункте қ алиса, онда же ғ ар ғ ы тексеру шартыны ң орындал ғ анды ғ ы. Керісінше, шартты ң орындалма ғ ан за ғ да-да, д өң гелек ұ стоп т ү р ғ ан ү ш т ү зеткіш б ұ рандалары ар қ илы ауыт қ уды ң зартысы т ү зетіледі. Ал қ алган зартысы, к ө тергіш б ұ рандалар ә серіменен т ү зетіледі.

Жіптік торларды тексеру. Жіптік торларды ң горизонталь штрихы нивелирді ң айналу осіне перпендикуляр, ал вертикаль штрихы - параллель болуы тиіс. Екі штрихты ң бір-біріне перпендикуляр болуына зауыт кепілдік береді. Сонды қ тан б ұ л тексеруді вертикаль штрихты ң к ө мегімен заса ғ ан д ұ рысь. Ол ү шін нивелир ден м қ аши қ ты қ жерге тіктеуіш іліп қ осады да, нивелирді ң айналу осі вертикаль ба ғ ыт қ а келтіріледі.

Санды қ нивелир арты қ шилы ғ ы Сандық нивелирлердің басты ерекшелігі ол есептеуді арнаулы шртихталған рейкадан алынуы. Ол үшін рейкаға зарық көзі зақсы түсу керек. Штрихкод оның ұзындығында қайталанбайды. Ол рейканның табаннынан өлшенген орынның биіктігін аннықтауға мүмкіндік береді. Бұл құрал 0,5 м. Дәлдікке дейін өлшей аллоды. Бұл құрал процессор, сұйықкриссталды дисплей және ішілік задпен забдықталған. Процессер есептеулердің артуын есептейді, осы есептеудің нәтижесі сұйықкриссталды дисплейға көрінеді, ал ішілік зад мәліметтерді сандық түрге келтіруге көмектеседі.

Қ орытынды: Негізгі сызба ж ұ мыстары примитивтерді ң к ө мегімен іске асырылады. Ал импорттау немсе бас қ а ба ғ дарламалардан тасымалдау шараларына калетін бокса қ, олар тікалей импорт не арнайы қ осымшалар ар қ илы засалынады. Біра қ Credo Dat сия қ ты арнайы ба ғ дарламалардан эспорттал ғ ан м ә ліметтерді ә дейі засалын ғ ан қ абаттар бойынша өң дэу ү шін осы ә мбебап AutoCad 2008 ар қ илы т ү зету ж ұ мыстарын ат қ арады да баста ғ а береді. Е ң алдымен ба ғ дарламанны ж ү ктеп, создан кейін на қ ты формата ғ ы материалды к ө рсетіп ба ғ дарламада ашу керек. Одан ә рі тек құ рал саймандармен сызу керек. Ы ңғ файлы болу ү шін арнайы қ абаттарда сызып, керек емс кезінде алып тастау ғ а болады.

Пайдалан ғ ан ә дебиеттер: ;