Халы қ аралы қ Бизнес Академиясы Қаржы нарығы

Қаржы нарығсының маңызы уақытша пандаланбайтын капиталды жұмылдыруын және елдің экономикалық дамуын қамтамасыз етуде тұрады. Әкімшілік-әміршілдік экономикаға тән «тік» әдістің орнына қаржы нарығсының қызметі қорларды «көлденең» әдіспен қайта бөлуге мүмкіндік береді. Көлденең қозғалыста шаруа қожалығы бар субъектілердің арасында қаржы қорларын өтеусіз қайта бөлу түріндегі тура байланныстар әрекет етеді. Қаржсыны шұғыл түрде ең қажет ететін аялар мен объектілерге аударудың нәтижесінде кәсіпорындар мен салалардың қаржилық жағдайы, тұтастай алғанда экономика тұрақтандырылады. Сонымен, қаржы нарығы келесі себе птер бойынша экономикада басты рөл атқарады: 1) оны ң ар қ асында а қ ша қ аражаттарын ө ндіріске салып, елді ң ө ндіріс қ уатын ны ғ айту, қ ор ә леуетін жена қ тау; 2) қ аржы нары ғ сыны ң к ө мегімен инвесторлар ғ а е ң к ө п панда ә келетін к ә сіпорындар мен салаларды ң дамуы же ң ілдетіледі; 3) қ аржы нары қ тарында іске асырылатын капитал дарды ң құ йылуы ғ билыми-техникалы қ прогресті ң ( ө рлеуді ң ) шапша ң датуына жа ғ дай жасайтды. Қ аржы нары ғ ы қ аржы қ орларсыны ң тез қ оз ғ алисы мен н ә тижелі пандалануын қ амтамасыз етеді.

Қаржы нарығсының негізгі міндеті ақша қаражаттарсының иелерден пандаланушыларға қозғалыстағы делдалдықта тұрады. Бұдан басқа, қаржы нарығсының міндеттеріне келесілерді жатқызуға болады: - қаржы нарығы әр жердин келген уақытша пандаланбайтын капиталды жұмылдырады; - уақытша пандаланбайтын женақталған капиталды көптеген түпкі тұтынушылар арасында нәтижелі таратады; - инвестиция аясында капиталды пандаланудың ең нәтижелі бағыттарын аннықтайды; - сұранныс пен ұссыныстың ара қатынастарын объективті түрде көрсететін жеке қаржы құралдары мен қызметтердің нарықтық бағаларын қалыптастырады; - қаржы құралдарын сатушы мен оларды сатып алушылар арасында білікті делдалдықты іске эстрады; - қаржы тәуекелін азайтуға жағдай жасайтды; - капиталдың айналымын шапшаңдатады (тездетеді), яғни экономикалық процестерінің белсенділігін көтереді.

Қаржы нарығсының құрилымы және оның негізгі бөліктері Қаржы нарығына ақша нарығы, капитал дар нарығы және құнды қағаздар нарығы кіреді. Ақша нарығында бір жылдан аз уақыты бар қысқа мерзімді қаржы құралдары айналлоды. Капиталдар нарығында ұзақ мерзімді қаржы құралдары айналлоды. Құнды қағаздар нарығы ақша нарығсының және капитал дар нарығсының бөлігі болады, өйткені хонда қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді қаржы құралдары айналлоды. Ақша нарығына келесі бөліктер кіреді: қолдағы ақша нарығы, қысқа мерзімді қазына міндеттемелер нарығы, қысқа мерзімді суда міндеттеме қағаздар (вексель) нарығы. Ақша нарығына қарыз алушсының ағымдағы қызметін қамтамасыз етуге пандаланатын қысқа мерзімді несиелерді де жатқызуға болады; өндірісті кеңейтіп, заман талабына сайт етіп жетілдіру үшін пандаланған несиелер капитал дар нарығына жатады, яғни ақша нарығы оның қатысушыларсының қысқа мерзімді қажеттіліктерін қамтамасыз етеді, ал капитал дар нарығы – олардың ұзақ мерзімді қажеттіліктерін. Капиталдар нарығында ақша қорлары 1 жылдан көп уақытқа торты лады. Осы бөліктегі қаржы құралдарын ұзақ мерзімді және орташа мерзімді несиелер мен орташа мерзімді және ұзақ мерзімді капитал дар мен орташа мерзімді және ұзақ мерзімді сипатты құнды қағаздар – облигациялар мен акциялар.

Уақытша пандаланбайтын қорлардың шоғырлануы және панда табу үшін олардың бір іске салынуы қаржы нарығында құнды қағаздардың айналисы арқилы жүзеге асырылады. Құнды қағаздар – нарықта дербес айналисы бар, сату-сатып алу және де басқа мәмілелердің объектісі ретінде бола алтын, мүліктік құқықтарды көрсететін ерекше құжаттар. Құнды қағаздар нарығы аясында меншік қатынастары іске асырилып, экономикалық өсудің қаржы көздері қалыптасып, инвестициялық қорлар шоғырланады.

Қаржы нарығсының бұл бөлігі нарықтың қажеттіліктеріне сәйкес инвестициялық қорлардың қайта бөлуін іске асырып, оларды экономиканның келешегі бар және кірісті, пандалы салаларына жұмылдыруын (шоғырлануын) қамтамасыз етіп, экономикалық жүйенің барлық субъектілеріне ақша капиталын алуға жеңілдік жасайтды. Қаржы нарығы құрилымсының аннықтауында басқа да көзқарас орын аллоды. Ол бойынша қаржы нарығына айналыстағы қолма-қол ақша нарығы, несиелі капитал нарығы (несие нарығы) және қор нарығы кіреді. Ақша нарығы қолдағы ақшамен бірге аударым арқилы төлеу құралдары кіретін төлеу құралдар нарығы. Несие нарығы банктердің несие операцияларымен байланнысты. Құнды қағаздар нарығы құнды қағаздар қозғалисымен жекеленген экономикалық қатынастарын көрсетеді. Кеңейтілген түсінік бойынша, қаржы нарығына сақтандыру нарығы, несие нарығы, ақша нарығы, құнды қағаздар нарығы, валюталық нарық, зейнетақы активтер нарығы, инвестициялық нарығы кіреді.

Экономиканны қаржилық басқарусының халықаралық теориясы мен тәжірибесінде қаржы нарығсының 2 негізгі нысаннын айырады: - ұйымдасқан; Қаржы нарығсының түрлері Ұ йымдас қ ан қ аржы нары ғ ы – банктер мен биржалар белгілеген (анны қ тал ғ ан) ережелер бойынша қ ызмет жасайттын нары қ. Ұ йымдаспа ғ ан қ аржы нары ғ ы – бас қ а жолдар ар қ илы қ аржы активтерді ң айналыс аясын білдіреді: қ аржы делдалдар, инвестициялы қ компаниялар ар қ илы ж ә не т.б. - ұйымдаспаған

Қаржы делдалдық – несие берушіден қарыз алушыға қаржы қорларсының қозғалисы (ауысуы, құйылуы) және де осымен байланнысты қаржы институттардың қызметі. Экономикалық әдебиетте қаржы делдалдардың 3 тобин айырады: - депозиттік (өзара-женақ банктері, несие одақтары); - шарт, келісім – женақтаушы (сақтандыру компаниялар, зейнетақы қорлары); - инвестициялық қорлар (траст, өзара қорлар). Қаржы нарықтарсының негізгі қатысушылары: - инвесторлар – олардың рөлінде панда алу мақсатында тиісті нарықтарға бағытталған уақытша пандаланбайтын қорлары бар заңды және жеке тұлғалар, мемлекет болуы мүмкін); - делдалдар – олардың рөлінде арнайы қаржы құрилымдар (банктер, сақтандыру компаниялар, қор нарықтарсының, инвестициялық қорлардың және т.б. кәсіби қатысушылары болуы мүмкін; - пандаланушылар – олардың рөлінде тиісті қаржы нарығында әр түрлі негіздерде өздеріне керек (қажет) қаржы қорларына ие болып, оларды пандалану үшін құқығын төлейтін мемлекет немесе заңды және жеке тұлғалар болуы мүмкін. Операцияларда қатысу сипоты бойынша нарық субъектілері 2 санатқа бөлінеді: тура және жанама қатысушылар. Қаржы нарығсының тура қатысушыларына сәйкес нарықтардың биржа мүшелері жатады. Олар мәмілелерді өз шорты есебінен немесе биржа мүмкіндігінде жоқ тұлғалардың тапсырмасы бойынша жасайтды. Биржа мүшелігі жоқ тұлғалар жанама қатысушылар сипотына кіреді. Нарықтағы операцияларда қатысудың мақсаттары мен себе птері бойынша нарық қатысушылары хеджерлер мен судагер, алып-сатарларға жіктеледі. Қаржы делдалдық және қаржы нарығсының негізгі қатысушылары

Назарларыңызға рахмет!!!