Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Философия және саясаттану Орындаған: педагогика және психология мамандығының 1-курс студенті Бекбатыр М. Тексерген: аға оқытушы Уршеева Б.И Алматы, 2017 ж

Жоспар: 1. Ч.Дарвиннің эволюциялық теория сына жалпы сипаттама; 2. Үйретілген ағзалардың өзгергіштігі; 3. Қолдан сұрыптау; 4. Табиғи сұрыптаудың маңызы; 5. Өмір ушін күрестің эволюциялық мәні және оның табиғи сұрыптаудағы маңызы;

Ч.Р. Дарвин 1809 жилы 12 ақпанда Шрюсбери елді мекенінде дүниеге келді. Ч. Дарвин бала шағынан саяхатты жақсы көрді. Университетті бітіре салымен ол «Бигл» кемсіне натуралист ретінде қабылданып әлемдік саяхатқа жалдама аллоды. Саяхат аллодында діни рухтағы Дарвин, саяхаттан кейін өз көз қарасын өзгертеді. Оның пікірі бойынша, «Органикалық әлемнің тұтастығы туралы діни догмаға ары қарай сену мүмкін емс» - деп жазады ол.

Ғылыми экспедиция мен бірге Дарвин Галопогосс аралдарына барды. Ондағы флора мен фаунаның ерекшеліктері оны таң қаллодырды және көптеген эволюциялық идеяларға душар етті. Ондағы вьюрок құсының тұмсықтарын зерттеу арқылы және көптеген әдемді өсідіктердің ерекшеліктеріне қарап Дарвин эволюциялық теорияны құруды ойластырды. Бұл кезде Англияда және Еуропа елдерінде ауылшаруашылығында көптеген жетістіктер болып жатқан еді. Дақылдық және көкөністік өсімдіктер түрлерінің селекциясында үлкен ашылымдар мен жаңа сорттары шығарылды.

Қалыпты сұрыпталу Сұрыптау жолымен мутация залалсыздандырылады, олардың қарама- қарсы бағытталған әрекеті бейтараптанады. Генотип және тұрақты фенотип барысында жеке даму процесі жетілдіріледі. Залалсыздандырылған мутация резерві пайда болады. Осы сұрыпталудың нәтижесінде орташа нормадағы реакциясы бар ағзалар аз өзгерісті жағдай тіршілігінде доминаты болады, жәндіктермен тозаңданатын өсімдіктер гүлінің формуласы мен пішіні сақталады( гүлдер жәндік тоңандандырушының мөлшері мен пішініне, оның аллодыңғы ауыз сору құрылысына сәйкес колу керек)

Қозғаушы сұрыпталу залалсызданған рецессивті мутация дан тұратын моболизденген резервін пшады. Залалсызданған мутация және оның сәйкес колуін сұрыпталуды іске эстрады. Жаңа фенотип пен генотип пайда болады. Осы сұрыпталу нәтижесінде фенотипі мен генотипі бойынша айырмашылықтары бар, жаңа орта формадағы, өзгерген жағдайға неғұрлым сәйкес калетін популяциядағы дарақтар пайда болады. Жәндіктер улы химикаттарға тұрақты каледі.

Дарвин табиғи сұрыптаудың заңдылықтарын нақтылай кале оның қалыпты және нәтижелі жүруіне калесі шарттар болуы қажет деп тапты: 1) ұзақ уақыт мерзімі; 2) өзгергіштіктің жоғары деңгейде болуы; 3) особтардың санының көптігі; 4) олардың таралу ареалының қомақтылығы; 5) сол ареалдағы особтардың басқа ареалдардағылармен кездейсоқ будандаспауы немсе түр және популяция ішілік генетикалық тұрақтылықтың болуы.