Сырт қ ы жанрама

Сырт қ ы жанрама – адамдар ғ а ү где немсе мекеме ортондартонда емс, к ө шеде немсе жел ж ү ру кезінде ә сер эту құ роли болип табылады.

Сырт қ ы жанрамаланда ғ ы негізгі бес реже: 1. Жиі к ө зге к ө ріну. 2. Ө зіне назар аударту. 3. Қ ыс қ а болуы. 4. Жол ж ө некий о ң ай о қ луны. 5. Т ү сінікті болуы.

Адамдар жердан ө ту кезінде сырт қ ы жанраманы к ө руге неб ә рі 3-5 секунд қ анна уа қ ты болады, ал автомобилист верде – 1-2 секунд. С ә йкесінше, сырт қ ы жанрамада фирма атауон, оны ң тауэрли қ белгісін немсе тауэр атауон, 3-5 қ ыс қ а с ө дзен т ұ ратин слоганды к ө рсэту керек. Сырт қ ы жанраманы жасау барыстонда қ алданылатон шрифттер оны к ө ру қ аши қ ты ғ она байланысты болады: м қ аши қ ты қ та ғ ы жанраманы биіктігі 20 см ә ріптермен жасау керек, ал м қ аши қ ты қ та ғ ы жанраманы – 40 см. Сырт қ ы жанраманы 3 т ү роге б ө ліп қ арастырамыз: 1) Стационарли жанрама 2) Сату орнтонда ғ ы жанрама 3) К ө ліктегі жанрам

Жарнайманы ң панда болуы Бізді ң уа қ ыт қ а дейін бірінші болип жеткен жанрамали қ материал ол – египеттік папирус қ а ғ азы, хонда « құ льды қ » сатлуны ж ө нінде хабарлан ғ ан. Суретшілер бокса, ө здеріні ң е ң бектерінде фамилияларон қ альдыр ғ ан. Кейбіреулер бокса, картиналанды ң кермет сажал ғ ан копияларон, к ө шірме ретінде ұ сонды. Жерорта те ң ізіні ң ма ң тонда ғ ы елді-мекендерді зерттеу барыстонда археолог тар ә рт ү рлі о қ и ғ алан мен ұ соныстар джазыл ғ ан хабарландырулароды тап қ ан. Римдіктер қ абыр ғ алан ғ а гладиаторлароды ң жекпе- жегі туроли хабарландырулар ілсе, финикияли қ тар жел бойтонда ғ ы жартастар ғ а ә рт ү рлі шерулер мен тауэрлароды жанрамалайтон джазулар джаз ғ ан. Б ұ ны ң б ә рі қ азіргі сырт қ ы жанраманы ң ал ғ ышарттары болатон. Помпегдегі қ абыр ғ а джазулароны ң бірі саяси қ айраткерді ма қ тап, о ғ ан дауыс берегу ша қ ыр ғ ан.

Жарнайманы ң дамуона к ү шті ә сер еткен о қ и ғ а – 1450 жили Гутенбергті ң баста станогон ойлап табуы больды. Жарнайма берушілер ө з хабарландыруларон қ алдан жасамайтон д ә режеге жетті. Е ң ал ғ аш қ ы қ а ғ аз ғ а басыл ғ ан хабарландыру а ғ ылшин тілінде 1478 жили панда бол ғ ан.

1662 жили а ғ ылшин тілінде «Уикли ньюс» газетіні ң жары қ к ө руі жанраманы ң дамуона жа ң а қ ар қ он берді. Кейінірек Эдисон мен Стилді ң ши ғ ар ғ ан «Тэтлер» газеті жанрама нары ғ он один ә рі дамы ты. Жарнайма Америка Құ рама Штаттартонда ке ң отек жажды.

Елімізді ң даму де ң гейіне қ рай жанрама біртіндеп жеке сала ғ а – концерн дер, корпорациялар, к ә сіпортондар мен фирмалан м ү ддесіне қ ызмет ететін ірі индустрия ғ а айналип, олар тарапонан нары қ ты жаулап алип, к ө п панда табу құ ролона айналип келеді. Алматы қ аластонда 1992 жилдан бастоп жанрама ғ а ареал ғ ан к ө меллер мен фестиваль дар ө ткізіліп келеді. Қ аза қ стан нары ғ тонда жанраманы ң даму болаша ғ ы ө те же ғ ары.

С ұ ранысты қ алиптастырып ж ә не онталандырып отыратин қ ызмет т ү рі ретінде жанрама Қ аза қ стан ума ғ тонда арте замандарда панда бол ғ ан. Қ азіргі заман ғ ы Қ аза қ стан ума ғ тонда қ алли қ ө ркениет жедел дамы ғ ан ІХ-ХІІІ ғ асырларда кент тірлігін ұ йымдастыруды ң ө зіндік ж ү йесі к ө рініс тапты. Хорасаннан Жетісу ғ а дейін созылип жат қ ан ұ лан байта қ өң ір ша һ архары Шы ғ ыс ө ркениетіні ң қ алибонан ши ққ анымен, схондай-а қ оларда Батыс м ә дениетіні ң нышандары да молонан табылатон. Б ұғ ан осы қ алалан тізбегіні ң Ұ ли Жібек Жолоны ң бойтонда орналасуоны ң зорь ә сері больды. М ә селен, кез келген қ ала ғ а орта қ шахристанда билік мекемелері орналасса, рабадта қ ол ө нершілер т ұ роды. К ө не Т ү ркістан, Сайрам мен Отырар, бас қ а да қ алалан туроли тарихи деректерде ә мірлер мен хандароды ң жарли қ тарон ортали қ майданна (ала ң да) жаршилар дауыстоп жария ететіні баяндалады, схондай-а қ б ұ л п ә рмендер мешіт қ абыр ғ аланона ілінетіні де этап ө тіледі.

«Жарнайма» терминіні ң ши ғ у т ө ркіні Қ аза қ станы ң о ң т ү стік өң ірінде ислам ө ркениетіні ң г ү лденген д ә уірі–ІХ-ХІІ ғ асырлар ғ а барып тірелетіні де сонды қ тан. «Жар» с ө зіні ң « Қ аза қ диалектілер с ө здігіндегі» бір ма ғ онасы– қ абыр ғ а денегді білдіреді. Ал, «найма»-парсыша «джазу» денег ма ғ онада. С ө йтіп, «жанрама» денегімізді ң ежелгі м ә ні - « қ абыр ғ ада ғ ы джазу, джазба» бокса керек. Бір та ң даннарли ғ ы, осы с ө з т ө ркініні ң же ғ арыда келтірілген орта ғ асырли қ Еуропа қ ала м ә дениетіне тікелей ұ штасып жатуы.

XIX ғ асыроды ң екінші жартысонан бастоп Еуропа елдерінде «блакатты қ бум» кезе ң і дамы. Онда к ө шбасши болип Франция больды. Блакатты қ бурда ғ ы жанрамали қ ө німдерді ң а ғ онон то қ тату ә рекеті Англияда 1862 жили постер-суретшілер қ ауымдасты ғ оны ң құ рлуны ар қ ыли дереву ж ү зиге асырыльды, б ұ л осы қ ызметті ң ө зін- ө зі реттеу тетіктерін іске асыр ғ исы келді.

Дегенмен, ғ асыроды ң ортастонда плакаттар мен плакаттароды ң ү сті ң гі жа ғ тонда, тіпті с ә нді ү йлерді ң дуалдартонда, қ абыр ғ аланы мен қ а қ палантонда ү стем больды. Осы плакаттар ар қ ыли Патшали қ ты ң ірі қ алалантонда «тері ауруы» бар екенін ж ә не емдеп жвзу ү шін к ү шті д ә рілер та ғ айтондау керек денег деп джара баста ты. Остондай маз ұ нда ғ ы плакаттароды ә сіресе т ү нде к ө степ жапсыра баста ты. Олароды полициялар ұ стоп жаты, біра қ олар бірнеше к ү н ішінде ж ү зденег ү йлерді ң қ абыр ғ аланон плакатпен толтырып кеткен. М ұ нымен ғ анна шектелмей жанрамали қ кескіндер сабон, медицинали қ таблетка, ш ұ жы қ ж ә не шоколад сия қ ты танымал ө німдерді сатып алуши ғ а к ө шкенде к ө п м ө лшерде плакаттароды ң керектігін та ғ ы бір ай қ тондады.

XIX ғ асыроды ң ая ғ тонда «Алм ұ рт сабоны» жарнаиасы ө ндірушілерді ң е ң ү клен потенциальды м ү мкіндіктерін ерекшеледі. А ғ ылшин зерттеушісі осы фирма ж ү ргізген жаппай жанрамали қ нау қ ан туроли идеяны ұ сонады. Плакат е ң бірінші аннасоны ң альдтонда банкіге қ олон созыв т ұ орган с ү йкімді баланы бейнеледі. Ж ә не ұ раны іретіндеол оны ал ғ ан ғ а дейін ба қ сыты болмайды- деп джажды.

Осы жанрамадан кейін 1889 жили Ә депсіз реклама деп танып ж ә не адамны ң психоллогиясона ә сер ететін жанрамалан ши ғ ару ғ а за ң мен тыйым талонды. Біра қ бір жил ө тпей жатып циркті ң жанрамасы жарияланды. Б ұ л жанрамада а ң дармен біроге денені ң т ү сіндей трико кеген цирк қ ызметкері бейнеленді. Б ұ л хали қ ты ң ашуон ша қ ыроды. М ұ ны Қ ор қ онышты к өң іл к ү й – деп атады.