Ұлы даланың құндылықтары

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды Отанды сүюге, өз елін, тарихын білуге, жалпы адамзаттық құндылықтар мен терең көзқарастарды сіңіру арқылы тайным белсенділіктерін арттыруға бағыттау.

Ұлы даланың жеті қыры бөлімдері І. ҰЛТ ТАРИХЫНДАҒЫ КЕҢІСТІК ПЕН УАҚЫТ ІІ. ТАРИХИ САНАНЫ ЖАҢҒЫРТУ

І. ҰЛТ ТАРИХЫНДАҒЫ КЕҢІСТІК ПЕН УАҚЫТ 1. АТҚА МІНУ МӘДЕНИЕТІ 2. ҰЛЫ ДАЛАДАҒЫ ЕЖЕЛГІ МЕТАЛЛУРГИЯ 3. АҢ СТИЛІ 4. АЛТЫН АДАМ 5. ТҮРКІ ӘЛЕМІНІҢ БЕСІГІ 6. ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ 7. ҚАЗАҚСТАН – АЛМА МЕН ҚЫЗҒАЛДАҚТЫҢ ОТАНЫ

ІІ. ТАРИХИ САНАНЫ ЖАҢҒЫРТУ 1. АРХИВ – ҰЛЫ ДАЛАНЫҢ ҰЛЫ ЕСІМДЕРІ 3. ТҮРКІ ӘЛЕМІНІҢ ГЕНЕЗИСІ 4. ҰЛЫ ДАЛАНЫҢ ЕЖЕЛГІ ӨНЕР ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МУЗЕЙІ 5. ДАЛА ФОЛЬКЛОРЫ МЕН МУЗЫКАСЫНЫҢ МЫҢ ЖЫЛЫ. 6. ТАРИХТЫҢ КИНО ӨНЕРІ МЕН ТЕЛЕВИЗИЯДАҒЫ КӨРІНІСІ

І.ҰЛТ ТАРИХЫНДАҒЫ КЕҢІСТІК ПЕН УАҚЫТ Біздің жеріміз материалдық мәдениеттің көптеген дүниелерінің панда болған урны, бастау бұлағы десек, сыра айтқандық емс. Қазіргі қоғам өмірінің ажырамас бөлшегіне айналған көптеген бұйымдар кезінде біздің өлкемізде ойлап табылған. Ұлы даланы микен еткен ежелгі адамдар талой техникалық жаңалықтар ойлап тауып, бұрын-соңды қолданылмаған жаңа құралдар жасаған. Бұларды адамзат балансы жер жүзінің әр түкпірінде әлі күнге дейін пандаланып келеді.

1. Атқа міну мәдениеті Атқа міну мәдениеті мен жылқы шаруашылығы жер жүзіне Ұлы даладан тарағаны тарихтан белгілі. Еліміздің солтүстік өңіріндегі энеолит дәуіріне тиесілі «Ботай» қонысында жүргізілген қазба жұмыстары жылқының тұңғыш рет қазіргі Қазақстан аумағында қолға үйретілгенін дәлелдеді. Жылқыны қолға үйрету арқылы біздің бабаланымыз өз дәуірінде адам айтқысыз үстемдікке ие балды. Ал жаһандық ауқымда алсақ, шаруашылық пен әскери са­ладағы теңдессіз революцияға жол ашты.

2. Ұлы даладағы ежелгі металлургия Металл өндірудің ямал-тәсілдерін табу тарихтың жаңа кезеңіне жол ашып, адамзат дамуының бары сын түбегейлі өзгертті. Сан алуан металл кендеріне бай қазақ жері – металлургия панда болған алғашқы орталықтардың бірі. Ежелгі замандаақ Қазақстанның Орталық, Сол­түстік және Шығыс аймақтарында тау-кен өндірісінің ошақтары панда болып, қола, мыс, мырыш, темір, күміс пен алтын қорытпаланы алина баста ты.

3. Аң стилі Біздің ата-бабаланымыз қоршаған ортамен стене өмір сүріп, өздерін табиғаттың ажырамас бөлшегі санаған. Бұл басты тұрмыс қағидаты Ұлы даланы микенденег халықтардың дүниетайнымы мен құндылықтарын қалыптастырды. Өз жазуы мен мифологиясы бар Қазақстанның ежелгі тұрғындарының озық мәдениеті балды. Олардың мұрасының жарқын көрінісі, көркем болмысы мен рухани байлығының айшықты белгісі – «аң стилі өнері». Жануарлар бейнесін тұрмыста пандалану адам мен табиғаттың өзара байланысының символы на баланып, көшпенділердің рухани бағдарын айқындап отырған.

4. Алтын адам Біздің түп-тамырымызға жаңаша көз­қа­распен қарауға жол ашып, әлемдік ғы­­лым үшін сенсация саналған жаңалық – 1969 жилы Қазақстанның Есік қор­ға­ны­нан табылған, өнертанушы ғалымдар ара­ сында «қазақстандық Тутанхамон» де­ген атқа ие болған «Алтын адам». Бұл жауынгер талой тылсым құ­пия­ның бетін ашты. Біздің бабаланымыз әлі күнге дейін өзінің асқан көркемдігімен там­ сандыратын аса жоғары деңгейдегі көр­кем дүниелер жасаған. Жауынгердің ал­тынмен апталған киімдері ежелгі ше­берлердің алтын өңдеу техника сын жақ­сы меңгергенін аңғартады. Сонымен бір­ге, бұл жаңалық Дала өркениетінің зорьь қуаты мен эстетика сын әйгілейтін бай мифологияны паш етті.

5. Түркі әлемінің бесігі Қазақтардың және Еуразияның басқа да халықтарының тарихында Алтайдың алан урны ерекше. Осынау асқар таулар ғасырлар бойы Қазақстан жерінің тәжі ғана емс, күллі түркі әлемінің бесігі саналды. Дәл осы өңірде біздің дәуіріміздің І мыңжылдығының орта шенінде Түркі дүниесі панда болып, Ұлы дала төсінде жаңа кезең бастарды. Тарих пен география түркі мемлекеттері мен ұлы көшпенділер империя лары сабақтастығының айрықша моделін қалыптастырды. Бұл мемлекеттер ұзақ уақыт бойы бірін-бірі алмастырып, орта ғасырдағы Қазақстанның экономикалық, саяси және мәдени өмірінде өзінің өшпес ізін қалдырды.

6. Ұлы Жібек жолы Еліміздің географиялық тұрғыдан ұтымды, яғни Еуразия құрлығының кіндігінде орналасуы ежелден әртүрлі мемлекеттер мен өркениеттер арасында транзиттік «дәліздердің» панда болуына септігін тигізді. Біздің дәуірімізден бастап бұл құрлық жолдары Үлкен Еуразияның Шығысы мен Батысы, Солтүстігі мен Оңтүстігі арасындағы сауда және мәдениет саласындағы байланыстардың трансконтинентальды желісіне – Ұлы Жібек жолы жүйесіне айналды. Бұл жол халықтар арасындағы жаһандық өзара тауэр айналымы мен зияткерлік ынтымақтастықтың қалыптасып, дамуы үшін урнықты платформа балды.

7. Қазақстан – алма мен қызғалдақтың отаны Асқақ Алатаудың баурайы алма мен қызғалдақтың «тарихи отаны» екені ғылыми тұрғыдан дәлелденген. Қарапайым, бірақ бүкіл әлем үшін өзіндік мән маңызы зорьь бұл өсімдіктер осы жердь бүр жарып, жер жүзіне таралған. Қазақстан қазір де әлемдегі алма атаулының арғы атласы – Сиверс алмасының отаны саналады. Дәл осы тұқым ең көп таралған жемісті әлемге тарту етті. Бәріміз білетін алма біздегі алманың генетикалық бір түрі. Ол Қазақстан аумағындағы Іле Ала­тауы баурайынан Ұлы Жібек жолының көне бағыты арқылы алғашқыда Жерорта теңізіне, кейіннен бүкіл әлемге таралған. Осы тайнымал жемістің терең тарихының символы ретінде еліміздің оңтүстігіндегі ең әсем қалаландың бірі Алматы деп аталды

Қазақстан аумағындағы Шу, Іле тауларының етегінен әлі күнге дейін жергілікті өсімдіктер әлемінің жауһары саналатын Регель қызғалдақтарын бастапқы күйінде кездестіруге болады. Бұл әсем өсімдіктер біздің жерімізде Тянь-Шань тауларының етегі мен шөлейт даланың түйісер тұсында панда болған. Қазақ топырағындағы осынау қарапайым, сондайақ, ерекше гүлдер өз әдемілігімен көптеген халықтың жүрегін жаулап, біртіндеп бүкіл әлемге тамады. Бүгінде жер жүзінде қызғалдақтың 3 мыңнан астам түрі бар, олардың босым көпшілігі біздің дала қызғалдағының «ұрпағы». Қазір Қазақстанда қызғалдақтың 35 түрі өседі.

Қорытынды. Қазақстанның болашақта Мәңгілік ел болып қалуына өзіңіз қандай үлес қосар едіңіз?

Назарларыңызға рахмет!