Клиникаға кіріспе Тема: Күйік, үсу, электр жарақаттарын анықтау және дәрігерге дейінгі алғашқы көмек Орындаған: Қартанбаев Б.Б к группа Алматы 2015 жил

Алғашқы көмек адам өміріне немсе денсаулығына кенеттен қауіп төнгенде оның өмірін сақтап қалу үшін немсе апаттың зиянды әсерін азайту үшін қолданылатын қарапайым шаралар Апаттың қатарына әр түрлі жарақаттар, сынық, буынның шығуы, улану, суға бату, күю, үсу, электр тоғы соғу, т.б. жатады.

Адамға әсер ететін қауіпті факторлар: - өрт пен жалын; - қоршаған ортаның температурасының өсуі; - жаңғыш улы заттар; - түтін; - оттегінің төмен концентрациясы.

Тұншықтырғыш газбен уланғанда Алғашқы белгілері (СО): көздің дұрыс көрмеуі дұрыс естімеу бас айналу құсу, есінен тану, координация бұзылуы

Алғашқы көмек: 1) Жарақаттанған адамды таза ауаға шығару. 2) жарақаттанған адамға чай немсе кофе беру; мүсәтір спиртін иіскету керек.

3) домалуға қиындық беретін киімді шешу. Тыныштық берут. 4) Егер де жарақаттанған адам есінен танып қалса, хонда оны ішіне жатқызып, тілдің тамаққа қарай кетпеуін қадағалау керек

5) денесіне жилытқы, аяғына крыша қағаз қою 6) Тез арада дәрігерді шақыру керек 7) Уланудын ауры жағдайында, жарақаттанған адамға оттектің үзілмей жетуін қадағалау керек

Жасанды делам дыру Жасанды делам дырудың ең тиімді тәсілі болып «ауыздан ауызға» немсе «ауыздан мұрынға» тәсілі табылады, себебі мұнда зардап шегушінің өкпесіне жеткілікті ауа көлемінің түсуі қамтамасиз етіледі. «Ауыздан ауызға» немсе «ауыздан мұрынға» тәсілдері көмек көрсетушінің ауаны зардап шегушінің тыныс алу жолдарына еріксіз беретін қолдан делам дырудың үрлеу әдісі бойынша жасалатын тәсіліне жатады. Адамның ішіне тартатын ауасының физиологиялық тұрғыдан зардап шегушінің ұзақ уақыт бойы дом алуына жарамдылығы анықталған. Ауаны үрлеуді дәке, орамал, «ауа үрлегіш» - арнайы құрылғысы арқылы жүргізуге болады. Көмек көрсетуші зардап шегушінің бетіне еңкейеді, ашық аузымен терең дом алып, зардап шегушінің ашық аузын толығымен мықтап жабады, ауызға ауаны күшпен үрлеу арқылы бір мезгілде зардап шегушінің мұрнын маңдайдағы қолдың саусақтарымен немсе бетпен жаба отырып, жігерлі түрде дом шығарады. Міндетті түрде зардап шегушінің көтерілетін куеде қуысын бақылайды

1 2 3

Күйік Негізінен, күйік – жоғары температураның, химиялық заттардың, электр тоғы мен радиоактивті сәуленің зардабынан тіннің зақымдануы. Соған сәйкес, күйіктің баста – баста төрт түрі бар. Термиялық (жилулық) күйік. Химиялық күйік. Электрлік күйік. Сәулелік күйік.

Адам денесіндегі терісінің, етінің, сүйегінің күйік шалуының мөлшеріне, қауіптілігіне байланысты күйік төрт дәрежелі. Бірінші дәрежелік күйік. Мұнда тері қызарады, іседі және аурыады. Ешқандай тыртық қалмай, тез жазылып кетеді. Көрсетілетін көмек: герде күйіктің орнында басқа жарақат болмаса, күйген теріні таза сумин жуады, зақымданған жерді спирт, арақ немсе әтірмен, әлсіз (сұрғылт көк) марганец қышқылды калий ерітіндісімен сүртеді, стерилденген құрғақ таңғышпен арап тастайды.

Екінші дәрежелік күйік. Оған шалдыққанда, күйген жер қызарады, күлдіреп ісінеді. Күлдіріктердің ішіне су толады. Күйіктің бұл дәрежесінде емдеу мекемелеріне қаралу қажет. Оған дейін сақтық шараларын да қарастырған жөн. Көрсетілетін көмек: зақымданған жерді стерилденген құрғақ таңғышпен арап немсе стерилденген бинтпен жауып ұстайды. Бұл мақсатқа арнайы пакеттерді пандаланады. Есте болатын жағдай: күлдіреп тұрған жерді өз бетімен жармайды, кез-келген дәріні жағуға болмайды, үйдегі дәрі-дәрмектерді пандаланбайды. Өйткені, бұл күйік жарақатын ластайды, седан оны емдеу қиынға түседі. Мұның бәрі күйікті емдеу мекемсіне көрсеткенше жасалатын сақтық шаралары

Үшінші дәрежелік күйік. Тері ғана емс, оның астындағы тіндер де зақымданып, күйген жер жансизданады. Көрсетілетін көмек: күйікті дереву емдеу мекемсіне жеткізу, алғашқы медициналық көмек шақыру қажет. Дәрігер емс адамдардың ем қолдануына болмайды.

Төртінші дәрежелік күйік. Мұндайда тін шала күйеді, қараяды. Көрсетілетін көмек: мүмкіндік бокса тездетіп емдеу мекемсіне жеткізген дұрыс. Чего делать нельзя: Смазывать любым маслом, кремом, мазью, белком и т.п., наносить пену (пантенол) на только что обожженное. Отрывать прилипшую одежду. Прокалывать пузыри. Мочиться (писать) на ожог.

Күйікте киім матрасы теріге жабысып қалса, оны қайшымен тықырлап қырқып тастайды. Адам денесі химиялық заттардан күйіп қалса, дененің күйген жерін суық сумин минут бойы жуады. Қышқыл, сілтіге күйгенде ас содасы ерітіндісіне (стақан суға 1 шай қасық), немсе спирт, марганец қышқылды калий ерітіндісіне (марганцовка) малынған таңғышты арап тастайды.

Күйіктің екінші, үшінші, төртінші дәрежесінде науқасты ауруханаға жатқызады, әртүрлі антибиотиктер және глюкоза тәрізді дәрілерді егеді, қан құяды. Бұл кезде күйік шалған адамға дәрумені мол, құнарлы сұйық тамақтар берілуге тиісті.

Денедегі күйік ежептәуір бокса, оның ауры, жеңіліне қарамастан, науқасты шұғыл түрде емдеу мекемсіне жеткізеді. Күйген жерді таңғышпен орауға болмайтын жағдайда зардап шегушіні ақ жаймаға арап, одеял мен қымтап, зембілмен алып барады. Тыныс алу жолдары мен көзі күйіп қалғанда терінің ауры-жеңіл күйгеніне қарамастантан, емханаға тездетіп апарады.

ЕСКЕРТУ: Алғашқы көмек көрсетілгенінде денедегі көпіршіктерді жармайды, қалың таңғыштармен орамайды, мұз баспайды, күйікті қолмен ұстамайды. Мұның бәрі тіндерді өлтіріп, жараның жазылуын қиындатады. Дәрігер келгенге дейінгі көмектің мақсаты күйген жерді ластанудан сақтандыру, микроб түсуден қорғау, ауруды бәсеңдету.

Үсу Төменгі температураның ұзақ әсер етуі нәтижесінде тіндердің зақымдануы.

Үсудің панда болу себептері: суықтың; желдің; жоғары ылғалдылықтың; тар және дымқыл аяқ киімнің; науқастың жалпы жағдайының нашар болуы (қандай да бір ауруға шалдығу, алкогольдік масаю, көп қан жоғалту) және т.б. себептер әсер етеді.

Үсудің төрт кезеңі бар

1 – ші кезең. Тері бетінде қайтымды қанайналым бұзылыстары анықталады. Үсікке шалдықан тері беттері бозарған, біраз ісінген, сезімталдығы төмендеген немсе мүлдом жойылған. Теріні жилытқаннан кейін терінің түсі көк-қызыл түске айналып, ісіну және аурысыну сезімі панда болады. Үсіген жердің қабынуы бірнеше күнге созылады және бұл аймақтар суыққа өте сезімтал болып келеді.

2 – ші кезең. Тері беттерінің жансиздануымен, мөлдір сұйықтыққа толы көпіршіктердің панда болуымен сипаталады.. Зақымдалған жердің қанайналымы баяу қалпына келеді. Науқастың жалпы жағдайы нашарлайды, дене температурасы жоғарылайды, тәбеті нашарлайды, ұйқысы бұзылады. Зақымдалған аймақ күнде жазыла бастарды. Тері сезімталдығы өте төмен болады

3 – ші кезең. Үсіген аймақтың канайналымы бұзылған, терінең барлық қабаттарының сезімталдығы мүлдом жойылған, бірақ науқаста қатты аурысыну сезімі болады. 3-5 күннен кейін үсіген аймақта дымқыл гангрена дамы бастарды.

4 – ші кезең. Тіндердің барлық қабаттарының, сүйектің сезімталдығы толығымен жойылған.мұндай терең зақымдануда жилыту ешбір нәтиже бермейді. Тері лезде іші қара түсті сұйықтыққа толы көпіршікпен жабы лады күннен кейін некрозданған ошақ айқын көріне бастарды және қарайып, кебе бастарды(муфицирлену). Бұл кезеңде науқастың жалпы жағдайы күрт төмендеген, органдарда дистрофиялық өзгерістер байқалады. Науқас кез келген ауруға сезімтал және бейім болады.

Үсу кезіндегі алғашқы көмек Ең алдымен суықтың ағзаға әсерін тоқтату қажет. Ол үшін науқасты жилы бөлмеге кіргізу, жилыту әсіресе үсіген аймақтарына көңіл бөліп, сол аймақтың қанайналымын қалпына келтіру қажет. Науқасқа ыстық шай, кофе, сүт берегу болады.

Үсіктің бірінші кезеңінде үсіген аймақты қолдың жилуымен немсе жилытқыштың көмегімен жилытуға болады. Жылы ванналарды қолдану. Зақымдалған аймақтың терісін құрғатып, науқасты жилы орау қажет. Жалпы үсудің алғашқы сатылаында науқас адамды тек жилы киімге киіндіріп, жилы жерге кіргізу жетіп жатыр. Егер науқас ес-түссіз жағдайда табылса, оны жилы киідермен арап, тез арада ауруханаға жеткізуді ойлау қажет.

Үсу кезінде не істеуге болмайды?

Науқасты жилту мақсатында кофе немсе спиртті ішімдіктерді берегу болмайды Сонымен қатар үсіген адамды алдын ала жилы температура да жилтып алмай, ыстық суллы ваннаға түсіруге болмайды. Үсуге ұшыраған тері аумақтарын интенсивті түрде қармен, май мен және спиртті ертінділермен уқалауға мүлдом болмайды.

Тері аумағында панда болған көпіршікті түзілістерді қолдан жаруға болмайды. Науқасты жилту үшін ашық лаулап тұрған отты пандалануға тиым салынған Осы аталған жилту әдістері үсіген аумақта температураның бірден жоғарылауына алып келіп, ол өз кезегінде кіші капиллярлардың жарылуына, ішкі қан ағудың көріністеріне, тіпті ауры жағдайға дейін алып келеді.

Электр тогы немсе найзағайдың соғуы Тұрмыстық электр приборларын олақ пандалану немсе аңдаусиз ұстағанда адамды ток зақымдауы мүмкін. Электр тогының соғуынан алған зақымдану жеңіл болған жағдайда сын тиган жер қызарып аурыады (күйеді), зақымданған адамның өңі қуарып, бойын үрей билейді. Ауыр зақымданған жағдайда күйік ұлғайып, ток ұрған жердегі дененің тіні қарайғаны байқалады, адам толықсып, сіңірі торты лады, тыныс алуы мен жүрек соғуы тоқтап қалуы мүмкін.

Зақымданудың аурылығы, негізінен, токтың күшіне және оның ұру ұзақтығына байланысты. Токтың кедергісі тез өтуі (бұған себеп: қолдың су болуы, аяқ киімнің дымқыл, жердің сиз болуы) электр тогы зақымын күшейте түседі, мұндай жағдайда тіпті кернеуі 36 В «қауіпсіз» ауыспалы токтың соғуынан-ақ өліп кетуге болады. Адам үшін қауіпті ток күші 0,1 А және одна көп, ал кернеуі 40 В және одна жоғары. Найзағай тогының күші мыңдаған амперді, ал кернеуі хондаған миллион вольты, температура – С градусты құрайды.

Электр тогының биологиялық тіндерге спецификалық және бейспецификалық әсері бар.

Спецификалық: Токтың биологиялық әсері- ұзын және көлденең салаты бұлшық-еттердің, эндокринді және жүйке жүйесінің қозуы. Бұлшықеттердің тоникалық жиырылуы диафрагманың, жүрек фибриляциясы, тамырлар спазмын тудырады. Электрхимиялық әсері- ихондардың ажырауы, некроз дану. Жылулық әсер- теріні қарсыластық күші жоғары болған сайын, жилу көп бөлінеді. Механикалық әсер.

Бейспецификалық: Жарық шығару. Дыбыстық әсер. Тіндердің металлизациясы.

Найзағай және электр тоғы соққан адам жіктелуі: І дәреже: естен таңу жоқ, қысқа мерзімді бұлшық-ет жиырылуы. ІІ дәреже: естен таңу, бұлшық-ет тырыспалы жиырылуы, тыныс, жүрек жұмыстарының сақталуы. ІІІ дәреже: естен таңу, тыныс алудың немсе жүрек жұмысының бұзылысы. ІV дәреже: бірден өлім.

Найзағай және электр тоғы соққандағы алғашқы көмек Алғашқы көмек көрсеткенде ең алдымен электр тогының әсерін тоқтату керек. Бұл қажет, өйткені электр сыны соққанда зақымдалушы адамның көбінесе босанып шығуға дәрмені жетпейді.

Көмек көрсетуші адам өз басының қауіпсіз болу ережесін де сақтауы керек. Ток келіп тұрған көзді тоқтату үшін ажыратқыш-қосқыш тетікті, тығындарды, рубильникті ажыратып, көмек көрсетуші адам қолын (резина қолғап киіп немсе құрғақ жүн матамен ұстайды) және аяғына (резина етік киеді) ток ұрмайтындай еткеннен кейін ғана зақымданушы адамды токтан тартып ажыратуы не болмаса зақымданушы адамды басқа да тәсілдермен ток көзінен ажыратуы керек (мысалы, кез келген құрғақ ағаш затпен ток сынын басқа бір жаққа бұру).

Жүрегі, тынысы тоқтамаған бокса, оған толық тыныштық керек (денені сұлатып жатқызады), жилы сусын ішкізіп, мүсәтір спиртін иіскетеді; терісі күйгенде- борлы вазелин жағып немсе сутегінің асқын тотығымен сүртіп, стерильді бинтпен таңып тастайды. Егер тынысы тоқтап, жүрегі соқпай қалған жағдайда (клиникалық өлім) көрсетілетін алғашқы көмек- дәрігер келгенге дейін реанимация шараларын жасау (жүрекке массаж, «ауызбен ауызға дом үрлеу» арқылы қолдан тыныс алдыру).

Сонымен бірге шұғыл дәрігерлік көмек көрсету және ауруханаға жеткізу, егер ІІ- ІV дәрежедегі зақымдану бокса. Егер электр тогынан зақым алғаннан кейін 3040 минут өткен соң да ұйқы басып, басы айнала берсе, жүрегі қағып, тер басса, тынысы тарылып, денесі тітіркенсе, хонда алған зақымы жеңіл сияқты болып көрінгеніне қарамастан, дәрігерлік бақылауға алып, көмек көрсету міндет.

Электр тогынан зақымданудың бір түрі жай отынан- күн күркіреген кездегі атмосфералық электр разрядынан зақымдану болып табылады. Адамды тоқ «шықсын» деп жерге көму керек деген ел арасындағы соқыр сенім зиянды адасушылық, өйткені жерге көмілген организм тез салқындайды, куедеге салмақ түсіп сығылады, тынысы тарылады, жүрегі қысылады, пандалы алғашқы көмек көрсетілуге тиісті уақыт өтіп кетеді.