Гипотиреоз Гипотиреоз тиреоидиты гормххондарты ң тапшилы ғ ссынан дамитссын клиникалы қ синдром. Патогенезі бойссынша гипотиреоз біріншілік ( Қ Б ө зінде дамитссын патология) ж ә не екіншілік (ТТГ тапшилы ғ ссынан) болып жіктеледі. 99 % же ғ да-да біріншілік ж ү ре панда бол ғ ан гипотиреоз демиты.

Гипотиреозға алып келетін себе птер (этиологиясы): Біріншілік гипотиреоз ( қ ал қ наша безі ауруларимен байланнысты): Аутоиммунты тиреоидит Қ Б хирургиялы қ алып тастау Радиобелсенді 131I-пен терапия Ауыр йод тапшилы ғ ы Қ ал қ наша безді ң даму а қ улары (дисгенезия ж ә не эктопия) Екіншілік (гипоталамус- гипофиз орлы патология): Гипофизорлы жеткіліксіздік (Шиен- Симмондс синдромы) Гипоталамус- гипофиз орлы ззайма қ ты ң ірі ісіктері Гипофизді ң с ә алленуі ТТГ шектелген тапшилы ғ ы

Жүрек панда болған гипотиреоз Ке ң тарал ғ ан эндокринді ауру болып табылаты. Т ұ ра қ ты біріншілік гипотиреозты ң басты себебіне созывмалы аутоиммунты тиреоидит (АИТ) жетаты, одна кейін тараллы ж ө нінен Қ Б-ге ортссындал ғ ан хирургиялы қ операциялардан ж ә не радиобелсенді 131I-пен терапия дан кейін дамитссын ятрогенді гипотиреоз демиты.

Біріншілік гипотиреозты ң бірден бір себе птеріні ң бірі ауры йод тапшилы. Же ң іл ж ә не орташа д ә режедегі йод тапшилы ғ ы қ алыпты же ғ да-да ппересек адамдарда гипотиреозты дамытпайты. Жа ң а тулы ғ ан с ә бильярде орташа, кейде же ң іл йод тапшилы ғ ссссссыны ң ө зі Қ Б-дегі йод м ө лшеріні ң т ө мен болуимен ұ штасумы ж ә не тиреоидиты гормххондарты ң же ғ ары алмасумы транзиторлы неонатальты гипертиротропинемияны дамытаты. Ж ү кті ә келдерде йод тапшилы қ ты же ғ дай к ө рінісінде салыстырмалы гестациялы гипотироксинемия дамуы м ү мкін.

Патогенезі. Тиреоидты гормххондарты ң тапшилы ғ ы ә серінен борлы қ м ү шелер мен ж ү йелер ө згеріске ұ ширайты. Себебі тиреоидиты гормххондарты ң басты қ изметі негізгі алмасуты (жесушалы қ тссссссыныс) қ амтамасиз эту болып табылаты, сонты қ тан оларты ң тапшилы ғ ы оттегіні тіндермен т ұ тссынуссссссыны ң б ұ зылуссына, қ уайт ши ғ синны ң ж ә не энергетикалы қ субстратарты утилизациялауты ң т ө мендеуіне ә келеді. Осы ғ ан орай, гипотиреоз кезінде бір қ атар қ уайт қ а т ә уелді жесушалы қ ферменттерді ң ө ндірілуі азаяты

Эпидемиологиясы. Гипотиреозты ң эпидемиология сссын оны ң дамуссына ә келетін жиі себепті ң аутоиммунты тиреоидитті ң болуы анны қ тайны. Біріншіден, АИТ Қ Б-ді ң бас қ а да аурулары. Екіншіден, б ұ л сыр қ ат қ а ұ за ққ а созыв ғ ан а ғ ым т ә н ж ә не бірнешьье жылдар мен ххонда ғ ан жылдардан кейін гипотиреозты ң дамуссына ә келуі м ү мкін.т Сонты қ тан, гипотиреоз 50–60 жес аралы ғ тссында ғ ы ә келдерде жиі анны қ таматы. Егер желпы популяция да гипотиреозты ң ә келдер арастссында тараллы 1 % бокса, репродуктивті жеста ғ ы ә келдер арастссында 2 %-ты құ райты, ал б ұ л к ө всеткіш 60 жестан же ғ ары ә келдер арастссында кей популяция лада 10–12 %-дан астам болуы м ү мкін.

Клиникалық көріністері Гипотиреозты ң клиникалы қ диагностикастссында кездесетін басты м ә селлер: Спецификалы қ симптом дарты ң болмауы (гипотиреоз кезінде ғ анна кездеседі); Қ Б қ алыпты қ изметі к ө рініс берген ппересек адамдарты ң 15 %-да гипотиреоз ғ а т ә н бірнешьье симптом дар анны қ таматы. Тиреоидты гормххондарты ң тапшилы ғ ы мен ай қ ссын клиникалы қ к ө ріністерді ң арастссында тура т ә уелділікті ң болмауы (бір же ғ да-да ай қ ссын гипотиреоз кезінде сиптомдар толы ғ имен к ө рініс бермеуі м ү мкін, ал бас қ а же ғ дайларда субклиникалы қ гипотиреоз кезінде клиникалы қ белгілер ай қ ссын болуы м ү мкін).

Клиникалық көріністері Ай қ ссын ж ә не ұ за ққ а созыв ғ ан гипотиреоз кезінде нау қ астарта желпы ж ә не периорбитальты ісінумен сипатталатссын «миксематозты» сырт келбет демиты. Беті ісінген, боз ғ элт-сары т ү сті, к ө з қ расы нем құ райлы, бет мимикасы кедейленген (маска т ә різдес бет) Сонимен қ атар, нау қ ас шаши сироп, жэлтыруы т ө мендеп ж ә не к ө п м ө лшерде т ү седі. Жалпы нау қ астар апатиялы, баяу немсе тежелген. Ауыр гипотиреоз ғ а с ө йлеуді ң тежелуі т ә н, тіпті кейде нау қ ас аузтссында бірн ә все бар секілді болаты. К ө мой ширышты қ абы ғ ссссссыны ң ісінуі дауыс тембріні ң т ө мендеп, қ орлы ғ уссына ә келеді. Нау қ ас кей с ө здерді д ұ рысьь сайтта алмай, кейін қ сайтта на қ ты д ұ рысьь айту ғ а тырысььаты. Гипотиреозты ң д ә ст ү рлі т ү рінде тілді ң ісінуі, ххонда тістер ізіні ң қ аллы суреттеледі. Евстахий т ү тігі ширышты қ абы ғ ссссссыны ң ісінуі месту қ абілетіні ң т ө мендеуімен сипаттаматы. Нау қ астар жиі теріні ң құ р ғ ауссына ша ғ ымданнаты.

Клиникалық көріністері Ж ү ике ж ү йесі же ғ ссынан нау қ аста есть са қ тау қ абілетіні ң ж ә не интеллектіні ң т ө мендеуі, ұ й қ ышилты қ, депрессия демиты. 3 жестан же ғ ары жес балалар мен ппересектерде дамитссын ж ү ике ж ү йесі же ғ ссынан дамитссын ө згерістер қ айтымты ж ә не орссынбасуши терапия к ө рінісінде о ң ай тос қ ауылданнаты. Біра қ, туа біткен гипотиреоз ж ү ргізілген орссынбасуши терапия ғ а қ арамастан қ айтымсиз ж ү ике-психикалы қ ж ә не физикалы қ б ұ зилыстар ғ а ә келеді. Шеткі ж ү ике ж ү йесі же ғ ссынан ө згерістер сирек демиты, алайда кейбір нау қ астарта микседема к ө ріністері туннельты синдромдарты ң (карпель канналы синдромы) дамуссын ссынталантыраты. Гипотиреозбен сыр қ этан ғ ан нау қ астарта негізгі алмасуты ң желпы т ө мендеуі дене салма ғ ссссссыны ң артуссын дамытаты, ал ө з кезегінде гипотиреоз ай қ ссын семіздікті ң дамуссын тутырмайты. Тым ауры гипотиреоз кезінде гипотермия дамуы м ү мкін. Нау қ аста жиі то ңғ ышты ққ а ша ғ ымданнаты. Осы белгіні ң генезінде негізгі алмасуты ң т ө мендеуімен қ атар, гипотиреозе т ә н қ ан айналымны ң порталы қ танцы аса ма ң изтилы ққ а ие болаты.

Гипотиреозбен науқастанған адамның сыртқы көрінісі Ж ү рек- қ антамыр ж ү йесі же ғ ссынан жиі дамитссын ө згерістерге брадикардия ғ а бейімділік, же ң іл диастолалы қ артериялы қ гипертензия ж ә не перикардита с ұ ты қ ты қ ты ң жиналлы жетаты. Гипотиреозбен сыр қ этан ғ ан нау қ астарта атерогенді дислипидемия к ө рініс береді. Ас қ опыту ж ү йесі же ғ ссынан іш қ ату симптомы жиі кездеседі. Сонимен қ атар, ө т желдарссссссыны ң дискинезиясы, гепатомегалия, т ә бетті ң т ө мендеуі дамуы м ү мкін. Ай қ ссын гипотиреозда гипохромты анемия анны қ таматы. Кей же ғ дайларда гипотиреоз АИТ н ә тижесінде В12-тапшилы қ ты анемия секілді бас қ а аутоиммунты аурулармен ж ұ птасайтты.

Ұзаққа созывған гипотиреоз кезінде гипофиз тиреотрофтарссссссыны ң ссынталантырылуы екіншілік аденоманны ң қ алыптасуимен ая қ таллы м ү мкін. Орссынбасуши терапия к ө рінісінде гипотиреоз компенсация ссын ә тижесінде гипофиз к ө лемі кішірейіп, «бос» т ү рік ершігі синдромы дамуы м ү мкін.

Асқссынуы Қ азіргі та ң да сирек кездесетін гипотиреоз ас қ ссынуларссссссыны ң бірі – гипотиреоидиты (микседематозты) кома. Гипотиреоидиты кома ұ за қ уа қ ыт боты диагностикаланба ғ ан, ауры сыр қ атармен ұ штасайттссын, ә леуметтік статусы т ө мен ж ә не к ү тімі нашар где жеста ғ ы нау қ астарта демиты. Гипотиреоидиты команны ң дамуссын интеркурентті аурулар (жиі инфекциялы қ ), сумы қ тию, жера қ атар, ОЖЖ тежейтін препаратарты та ғ айтссындау к ү шейтеді.

Диагностикасы. Гипотиреоз диагностикасы, я ғ ни Қ Б қ изметіні ң т ө мендеуін д ә лелдеу ө те қ арапатым. Диагностикасы ТТГ ж ә не Т4 м ө лшерін анны қ тау ғ а негізделеді, б ұ л кезде ТТГ м ө лшеріні ң шектелген же ғ арылауы субклиникалы қ гипотиреозты білдіреді, ал ТТГ же ғ арылап, қ атар Т4 гормонссссссыны ң т ө мендегені ай қ ссын немсе манифесті гипотиреозты к ө всетеді. Атал ғ ан зерттеуге к ө всеткіштерді анны қ тау ү клен м ә селе болып табылаты, себебі гипотиреоз клиникалы қ к ө рінісіні ң бейспецификалы ғ ы, я ғ ни «ай қ ссын симптом дарты ң » ө зі гормональты зерттеулерде расталмайты. М ұ нимен қ атар, ТТГ де ң гейіні ң же ғ арылап, Т4 м ө лшеріні ң т ө мендеуімен сипатталатссын гипотиреоз кейде симптомсиз ө туі м ү мкін.

Салыстырмалы диагностикасы Егер гипотиреозты ң бейспецификалы ғ ы мен симптом дарссссссыны ң болмауы ж ө ніндегі м ә селені гормональты зерттеу ар қ илы (ТТГ де ң гейін анны қ тау) шешььетін бокса қ, гипотиреозты ша қ ыратссын ауруларты ң салыстырмалы диагностикасы ж ө ніндегі ө зекті с ұ ра қ тар тутссындайты. Гипотиреозты ң себебі ятрогенді гипотиреоз кезінде айдан анны қ (оперативті араласулар, 131I-пен терапия). Спонтанты ( ө з бетінше) дамы ғ ан гипотиреозты ң аутоиммунты тиреоидитті ң қ андрей т ү ріні ң ә серінен тутссында ғ аннссын анны қ тау ө те ма ң изты (3.7.1 б ө лімді қ ара ң из).

Біріншілік және екіншілік гипотиреозтың ажырату Диагностикасы ешьь қ андрей қ иссынты қ тутырмайты, себебі екіншілік гипотиреоз ешьь қ ашан шектелген болмайты, ол бас қ а эндокринді бездерді ң екіншілік жетіспеушілігімен бірге демиты (гипокортицизм, гипогонадизм). Сонимен қ атар, этиологиялы қ т ү рткілері де ай қ ссын (гипофиз макроаденомасы, гипоталамус-гипофиз орлы ззайма ққ а ортссындал ғ ан операциялар немсе с ә аллену). Бір қ атар же ғ дайларда екіншілік гипотиреоз ТТГ-ны ң т ө мендеуімен емс, қ алыпты м ө лшерде болуимен сипаттаматы, ал кей же ғ дайларда бір қ атар зерттеулер н ә тижелерінен кейін Т4 т ө мендеп, ТТГ м ө лшері қ алыпты екені анны қ такса, екіншілік гипотиреозты же ққ а ши ғ ару қ ажет.

Емі. Манифесті гипотиреоз (ТТГ, Т4 ) бас қ а т ү рткілерге т ә уелсіз (жес шаманны, ілеспелі патология) левотироксин мен (L-T4) орссынбасуши терапия ғ а абсолютті к ө всеткіш болып табылаты. Тек емдік шаранны ң басталу варианты ғ анна ерекшеленуі м ү мкін (бастап қ ы м ө лшер мен оны же ғ арылату жылдамты ғ ы). Субклиникалы қ гипотиреозты (ТТГ, Т4 қ алыпты де ң гейде) емдеуді ң ма қ сайтт қ а латы қ ты екені ж ө ніндегі м ә селе даулы болып қ ала бермек. Субклиникалы қ гипотиреоз кезінде орссынбасуши терапияны ж ү ргізуге басты к ө всеткіш ж ү ктілік пен же қ ссын болаша қ та ж ү ктілікті жеспарлау болып табылаты.

ЕМІ Ілеспелі патологиясы же қ жес нау қ астарта L-T4 дене массасссына сайт толы қ орссынбасуши м ө лшерде та ғ айтссындай берегу болаты (дене массасссына 1,6 мкг/кг). Ә келдер ү шін L-T4 м ө лшері т ә улігіне орташа 100 мкг, ер адамдар ү шін 150 мкг. Д ә рілік зат та ң ерте ң аш қ арссын ғ а та ңғ ы ас қ а 30 минут б ұ рссын т ә улігіне бір рет қ абылданнаты. Гипотиреозты ң компенсация запалы ғ ссын анны қ тауты ң ба қ ылау параметрі ТТГ де ң гейі болып табылаты. Егер ол ал ғ ашинда же ғ арыла ғ ан бокса, қ алыпты м ө лшерге 4–6 ай бойтссында келеді (ал ғ аш қ ы ба қ ылаулы қ зерттеу 2– 3 айдан кейін ортссындалаты).

ЕМІ Екіншілік гипотиреозты ң орссынбасуши терапиясссссссыны ң қ а ғ идалары ө те ұқ сас, себебі оны ң компенсациясссссссыны ң сапасы Т4 м ө лшеріні ң ө згерісімен ба ғ аланнаты. Гипотиреоидиты команны емдеу тиреоиты гормххондарты, глюкокортикоидтарты та ғ айтссындау, гемодинамикалы қ ж ә не электролитті б ұ зилыстарты т ү зэту секілді интенсивті шараларты қ ажет етеді.