Гендер және отбасы мәселелерін медико-әлеуметтік тұрғысынан зерттеу ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ Қазақстан тарихы және әлеуметтік-саяси пәндер кафедрасы Дайындағандар: Абаев Қ, Маясарова М, Амангелді А, Абдуллади А. Топ:1006 ТФП Тексерген; Алиева М.Т. Қарағанды 2018

Жоспар Гендер Неке және отбасы ұғымы Отбасының типтері Ерлі зайыптылар Отбасы шеңбері Отбасы функциясы Отбасылық жанжалдар Отбасы ішілік мәселелер Ажырасу мәселесі Неке бұзылу себептері Қорытынды

Гендер Гендер- ерлер мен әйелдер арасындағы ерекшелік сияқты әлеуметтік мазмұнға ие. Бұл ерлер мен әйелдердің бір-біріне денег әлеуметтік қарым- қатынасын білдіреді. Гендерлік әлеуметтану – бұл адамның өз гендерлік рөлін игеру үдерісі

Гендер Бүгінгі таңда «гендер» ұғымы бәріміздің жиі еститін таныс сөзімізге айналды. Бұл ұғымның әйел мәселесіне байланысты екенін аңғарамыз. Осы ұғымға терең үңіле қарасақ, «гендер» тепе-теңдікті үйлестіріп отыратын саясатты қамтиды. Демек, тепе- теңдіктің өлшемі – ер азамат. Ал әйел ер адамант кем болмауы тиіс. Олай бокса, ер азаматқа жүктелген шаруаның бәрінен әйелдерді тыс қалдырмағанымыз жөн.

Гендер Соңғы жылдардағы педагогикалық зерттеудің жетілген тұсында жарық көрген педагогикалық және психологиялық сөздікте «гендер» ерлер мен әйелдер арасындағы өзгешелікті негіздейтін әлеуметтік жыныс мағынасын білдіреді

«Отбасы» денегіміз не? Философиялық тұрғыда «отбасы» - қоғамның ажырамас құрамды, өмірде зорь мәні бар кішігірім ұйымы деп насоса, әлеуметтану ғылымында отбасы - некеде және қандас туыстар негізінде құрылған кішігірім топ деп берілген.

«Отбасы» денегіміз не? Педагогикалық – психологиялық тұрғыда отбасы – ата-ана мен балалар арасындағы, ерлі- зайыптылардың және басқа да отбасы мүшелерінің қарым-қатынасының тарихи нақты жүйесі болып табылады.

Неке және отбасы ұғымы Отбасы әлеуметтік институт ретінде адамзат қоғамының қалыптасуымен бірге пайда болды. Отбасының дербестігі болғанымен, бірақ отбасылық қатынастар қоғаммен, оның дамуымен тікалей байланысты.

Неке және отбасы ұғымы Отбасы - кіші әлеуметтік топ, ал оның мүшелері не камень, қаны бір туыстығымен, тұрмыстық ортақтығымен және өзара адамгершілік жауапкершілікпен байланысты. Отбасы - қоғамның бастапқы ұясы, қоғамның әлеуметтік құрылымының негізі болып табылады.

Неке және отбасы ұғымы Ер мен әйел - отбасының екі іргетасы, бұл іргетас үйленумен құрылады. Отбасында адамдар ұрпақ жалғастырады. Отбасы тұрмыстық қатынасты қалыптастырудың да алғашқы ұясының бірі

Отбасы түрлері Отбасылық қатынастардың формалары түрліше болуының себебі белгілі бір қоғамның даму дәрежесімен және хондағы қоғамдық қатынастардың сипатымен анықталлоды. Қазіргі кезде бар отбасының типтері мыналар: тотемдік қауым (ру), патриарха льды туыс топ, патриарха льды отбасы және жеке отбасы

Отбасын зерттеу әдістері Отбасын әлеуметтік институт ретінде зерттегенде мынандай жалпы ұғымдар қолданылады: 1) некелік қатынастардағы қоғамдық қажеттілік, талап-тілекткр, мұқтаждықтар; 2) отбасының әлеуметтік қызметі; 3) отбасы қатынастарындағы ережелер мен бағалық құндылықтар; 4) әр түрлі типтегі (түрдегі) отбасындағы тәртіп үлгілері, т.б.

Отбасын зерттеу әдістері Отбасын кіші топ ретінде зерттеу - өзінің құрылымы жағынан азғана адамдар тобының, оның мүшелерінің жалпы әлеуметтік іс- қызметінде бір-бірімен тікалей араласуынан, бірыңғай эмоциялық қарым-қатынастың, топтық ереже және топтық процестің қалай пайда болатынын анықтау.

Ерлі зайыптылар Ерлі-зайыптылық екі негізгі қарым-қатынасқа негізделген: 1) ерлі-зайыптылық; 2) бала туу немсе бала асырап алу.

Ерлі зайыптылар Отбасы мүшелері бір шатырдың астында, яғни бір үйде тұрады, олар отбасының шаруашылығын жүргізеді. Бұл 2-3 адам ұрпағын жалғастырады. Отбасының жалпы шаруашылығы оның өзінен үлкен бірліктерде болу шеңберіндегі экономикалық іс-қызметпен анықталлоды. Бұл отбасының шаруашылық қызметі адамдық тұрақты тәртіп үлгеріне және олардың арасындағы өзара әрекетке байланысты өрбиді

Ерлі зайыптылар Отбасы мүшелерінің арасындағы қарым- қатынастар олардың сезімімен (махаббат, сыйласу, құрметтеу), салат- ғұрыппен, ұрпақтан – ұрпаққа берілген тәрбие, ереже, т.б. өлшемдер арқылы анықталлоды.

Отбасы шеңбері Отбасы өзіне тән жалпы шеңбер (ұлт, мемлекет, мешіт, шіркеу) көлемінде мәдени органы жасайды. Осы орта сәби баланың адамдық тұлғасын қалыптастырады. Мұнымен бірге отбасы белгілі бір деңгейде жеке тәртіп тәсілдерін құрып, оған ерекше қасиеттер дарытуы мүмкін.

Отбасы функциясы Отбасының атқаратын қызметі қоғамның әлеуметтік- экономикалық іс-қызметімен тығыз байланысты. Сондықтан әрбір тарихи кезеңдерде отбасы функциясы, оның сатылы қызметі де өзгеріп отрады.

Отбасылық жанжалдар Отбасылық жанжалдар мен жанжалдар әр отбасында орын аллоды, бұл отбасылық өмір үшін қалыпты және табиғи, бірақ олардың болмауы табиғатқа қарсы нәрсе деп санауға болады. Бір-бірін сүйетін ерлі-зайыптылар немсе бір-біріне құрметпен қарайтын кез келген жағдайда бір-бірінің өмірі мен мінез-құлқын елемеуге болмайды. Демек, отбасында орташа мөлшерде жанжалдың болуы қалыпты отбасылық өмір деп санауға болады, бірақ егерь олар тым жиі және өте қиын салдарымен бокса, хонда әрине, алаңдаушылық туғызу керек.

Отбасы ішілік мәселелері Ажырас санының көбейюі

Отбасы ішілік мәселелері Отбасы өмір сүру деңгейінің төмендеуі, әсірессе ауыл тұрғындары арасында; Жасөспірімдер суицидының санының өсуі; Жұмыссыздық деңгейінің өсуі; Ата-ана мен отбасының бөлінуі (толық емс отбасының көбеюі және баллы болуды қаламайтын ерлі-зайыптылар санының көбеюі); Баласыз отбасылар санының көбеюі; Отбасы және неке институттарының бөлінуі (ресми некеге тіркелмеген некалер санының өсуі және не годен тыс туған балалар санының өсу динамикасы тіркаледі);

Отбасы ішілік мәселелері Ерлер арасында өлім деңгейінің жоғарлауы; Некеге кеш отыруы. Неке құру қызығушылықтарының өзгеруі; Ажырас санының өсуі; Баланы орталық етіп қойған отбасылар санының өсуі; Отбасы альтернативаларының пайда болуы, яғни азаматтық неке, қонақ неке, бір жыныстық неке және т.б. Осылардың негізінде калесі тұжырым жасауға болады: отбасының барлық қызметтері іске аспайды; отбасының әлеуметтік мәртебесі нашарлап каледі; отбасының тәрбиелік қызметі нашарлауда; екі мансапты отбасының таралуы.

Ажырасу мәселесі Владимир Стеблянконың сөзінше, ажырасуға негізгі себеп - отбасы беделінің және құрылым ретінде отбасы құндылығының құлдырауы. "Сот залында жиі боламын. Сарапшы психолог ретінде ажырасу процестеріне қатысамын. Отбасы қоғамның бастапқы құрылымы еді, өзгенің барлығы осыдан өрбиді, осыдан қалыптасады.

Ажырасу мәселесі Ал қазір отбасы екінші орынға түсіп қалды. Басты себеп осы және бұл үлкен дерт", - дейді ол. Сонымен қатар, ол қазіргі кезде ажырасу саны күн өткен сайын артып, көпшілік қызметтік мансап пен материалдық жетістікті ойлайтынын этап өтті. "Бізде ер жеткен адамдардың бәрі бизнесті ғана ойлайды. Бізге ақша көп кале баста ты. Қазақстанда қазір басты құндылық материалдық жетістіктер, қызметтік мансап пен билік болып отыр. Ал бұрын махаббат еді, ол кейін отбасына ұласатын", - дейді Стеблянко.

Ажырасу мәселесі Сарапшының сөзінше, мұнымен отбасы құндылығын мемлекеттік деңгейде арттыру арқылы күресу қажет. "Жан- жаққа көз салайық, бізде отбасы құндылықтарын насихаттайтын бағдарламалар бар ма? Жоқ. Бүгінде мемлекет бұған назар салып отырған жоқ. Өкінішті, әрине", - дейді психолог.

Ажырасу мәселесі Ажырасуға субъектов себептердің бірі ретінде сарапшы әке мен бала проблема сына даты. "Ата-аналар балаларын ойлау керек. Бізде қазір балаға қамқорлық материалдық деңгейде ғана көрінеді - қандай смартфон алу керек, қай мектепте немсе ЖОО-да білім алу керек денег сияқты, ал махаббат пен тәрбие кейінге ығысқаны өкінішті", - дейді ол.

Неке бұзылу себептері Некенің бұзылуы-отбасы өміріне ғана емс, қоғам өміріне де кері ықпалын тигізетін жағымсыз әрекет. Әр отбасының ажырасу тарихы, себебі әр түрлі. Әлеуметтанушы ғалымдар ажырасуға әкеліп соғатын үш түрлі себептерді көрсетеді. Алайда әр отбасында оның себептері әр түрлі болуы мүмкін: - тұрмыс жағдайының ауыртпалығы (материалдық қажеттіліктер, тұрғын үй қиыншылығы, т.б.); - тұлғааралық келіспеушіліктер (өзара сүйіспеншілікті жоғалту, дөрекілік, маскүнемділікке салону); - ішкі жағдайлар ( жаңа отбасының пайда болуы, жаңа сезімдердің пайда болуы).

Қорытынды Әр халықтың діні мен тілі, салат-дәстүрі бөлек болғанымен, ұрпақ өрбіту, тәрбие­ лэп өсіру және ата-ананың перзенттері алдында жауап­кершілігі бірдей. Ба­лалар – біздің ертеңі­міз. Олар­дың қандай азамат болып шыға­тыны біздің бүгінгі берген тәр­биемізге тікалей байланысты. Ұл­т­тық комиссияның жүргізіп отыр­ған саясаты да отбасы тағ­дырына, елдің болашағына нем­құрайлы қара­мау керек денег ұс­танымды басшы­лыққа аллоды.

Назарларыңызға рахмет!