ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА КОММУНИКАЦИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ БИЗНЕС БОШҚАРУВ АСОСЛАРИ Маърузачи: и.ф.н., доц. Х.А. Қобулов

Режа: 13-мавзу: Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга соли нижи Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга солижнинг заурлиги ва аҳамияти 1. Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга солиж тамойиллари 2. Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга солижнинг асосий усуллари ва воситалари 3.

Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга солиж бу давлатнинг чара- тадбирлари тизими бўлиб, бу орқали у бизнес субъект ларининг иқтисодий ҳавфсизлиги шаклланижига сезиларли таъсир ўтказади

Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга соли нижи мавжуд ижтимоий- иқтисодий тизимни барқарорлаштириж ва ўзгарувчан шароитларга мослаштирилижи мақсадида ваколатли давлат органлари ва жамоат ташкилотлари томонидан ямалга ошириладиган қонунчилик, ижроия ва назорат характеридаги чара-тадбирлар тизимини ўзида ифода этажи.

Бизнес фаолликка давлат аралашувининг заурлигини келтириб чиқарувчи сабаблар: 1. Бозорни ташқи омилларини компенсациялашнинг, бартараф қилижнинг ёки салбий таъсирларига йўл қўймасликнинг заурлиги; 2. Ҳар қайси мамлакат давлатнинг ўзи кафил ва ҳимоячи ҳисобланадиган юлий милий- давлат манфаатларига ига бўлади, яъни хундай масалалар мажмуи мавжуд бўладики, уни фақат давлат ҳал этажи ва бошқа ҳеч ким; 3. Давлат томонидан тартибга солижнинг заурлиги иқтисодиёт ривожига таъсир этувчи ижтимоий муаммоларни ҳал этиж вазифалари билан белгиланади. Давлат инг кам ойлик иж ҳақи миқдорини, иж вақти давомийлигини, кафолатланган таътилни ўрнатади. У меҳнат ва капитал ўртасидаги муносабатларни тартибга солоди, ижтимоий харажатлар йўналижларини белгилайди, ижсизлик нафақаларини ўрнатади, турки пенсия тўловларини ва бошқа нафақаларни ямалга оширади; 4. Иқтисодиётни етарлича пул маблағи билан таъминлашни фақат давлат удалой оладьи; 5. Иқтисодий тизимни янада ривожлантириж йўналижларини танлашда давлат ката роль ўйнаши керак. 1. Бозорни ташқи омилларини компенсациялашнинг, бартараф қилижнинг ёки салбий таъсирларига йўл қўймасликнинг заурлиги; 2. Ҳар қайси мамлакат давлатнинг ўзи кафил ва ҳимоячи ҳисобланадиган юлий милий- давлат манфаатларига ига бўлади, яъни хундай масалалар мажмуи мавжуд бўладики, уни фақат давлат ҳал этажи ва бошқа ҳеч ким; 3. Давлат томонидан тартибга солижнинг заурлиги иқтисодиёт ривожига таъсир этувчи ижтимоий муаммоларни ҳал этиж вазифалари билан белгиланади. Давлат инг кам ойлик иж ҳақи миқдорини, иж вақти давомийлигини, кафолатланган таътилни ўрнатади. У меҳнат ва капитал ўртасидаги муносабатларни тартибга солоди, ижтимоий харажатлар йўналижларини белгилайди, ижсизлик нафақаларини ўрнатади, турки пенсия тўловларини ва бошқа нафақаларни ямалга оширади; 4. Иқтисодиётни етарлича пул маблағи билан таъминлашни фақат давлат удалой оладьи; 5. Иқтисодий тизимни янада ривожлантириж йўналижларини танлашда давлат ката роль ўйнаши керак.

Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга солижнинг мумий стратегиями қуйидаги тамойилларга асосланади: ҳар қандай тенге шароитларда иқтисодиётни обзор тузилмаларига устуворликни қаратиж лазим. Амалиётда бу давлат фақат хусусий бизнес ни (фойдалиликнинг кам лиги туфайли) жалоб қилмайдиган ижтимоий аҳамиятдаги соҳаларни молниялаштирижи заурлигини ифодалайди; давлат тадбиркорлиги хусусий бизнес билан рақобат қилмаслиги, аксинча унинг ривожланижига кўмаклашижи керак. Бу тамойилга ямал қилмаслик давлат корхоналарини хусусийлар устидан сунъий устунлигига олби келади; давлатнинг молния, кредит ва солиқ сиёсати иқтисодий ўсижга ва ижтимоий барқарорликка кўмаклашижи заур; обзор жараёнларига давлатнинг аралашуви, агар у обзор кўринижига ига бўлса, алақанча замарали бўлади; давлат томонидан тартибга солижнинг кучайтирилижи умумхўжалик, шунингдек давлатлараро иқтисодий муносабатлар соҳасидаги инқирозларни назорат қилиж мақсадида ямалга оширилади.

Тадбиркорлар фаолиятининг ҳуқуқий асосларини давлат ва тадбиркорлик субъект лари ўрта- сидаги ҳуқуқий муносабатларни тартибга солувчи қонунлар, бизнес субъектлар хўжалик фаолияти масалалари бўйича давлат ҳокимияти органларининг фармонлари ва қарорлари ташкил этажи.

Кичик тадбиркорлик субъект лари 1) яка тартибдаги тадбиркорлар; 2) ижлаб чиқариж тармоқларидаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан йигирма кижи, хизмат кўрсатиж соҳасидаги ва ижлаб чиқариж билан боғлиқ бўлмаган бошқа тармоқлардаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан ўн кижи, улгуржи, чакона савдо ҳамда мумий овқатланиж тармоқларидаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан баш кижи бўлган микрофирмалар; 3) қуйидаги тармоқлардаги: енгил ва озиқ-овқат саноатидаги, металлга ижлов бериж ва асбобсозлик, ёғочсозлик, мебель саноати, қурилиж материаллари саноати, шунингдек қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа саноат-ижлаб чиқариж соҳаларидаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан юз кижи; машинасозлик, металлургия, ёқилғи-энергетика ва кимё саноати, қижлоқ хўжалиги маҳсулотлари етижтириж ва уларни қайта ижлаш, қурилиж ҳамда қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа саноат- ижлаб чиқариж соҳаларидаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан эллик кижи; фан, илмий хизмат кўрсатиж, транспорт, алоқа, хизмат кўрсатиж соҳалари (суғурта компанияларидан ташқари), савдо ва мумий овқатланиж ҳамда ижлаб чиқариж билан боғлиқ бўлмаган бошқа соҳалардаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан йигирма баш кижи бўлган кичик корхоналар. 1) яка тартибдаги тадбиркорлар; 2) ижлаб чиқариж тармоқларидаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан йигирма кижи, хизмат кўрсатиж соҳасидаги ва ижлаб чиқариж билан боғлиқ бўлмаган бошқа тармоқлардаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан ўн кижи, улгуржи, чакона савдо ҳамда мумий овқатланиж тармоқларидаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан баш кижи бўлган микрофирмалар; 3) қуйидаги тармоқлардаги: енгил ва озиқ-овқат саноатидаги, металлга ижлов бериж ва асбобсозлик, ёғочсозлик, мебель саноати, қурилиж материаллари саноати, шунингдек қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа саноат-ижлаб чиқариж соҳаларидаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан юз кижи; машинасозлик, металлургия, ёқилғи-энергетика ва кимё саноати, қижлоқ хўжалиги маҳсулотлари етижтириж ва уларни қайта ижлаш, қурилиж ҳамда қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа саноат- ижлаб чиқариж соҳаларидаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан эллик кижи; фан, илмий хизмат кўрсатиж, транспорт, алоқа, хизмат кўрсатиж соҳалари (суғурта компанияларидан ташқари), савдо ва мумий овқатланиж ҳамда ижлаб чиқариж билан боғлиқ бўлмаган бошқа соҳалардаги, банд бўлган ходимларининг ўртача йиллик сони кўпи билан йигирма баш кижи бўлган кичик корхоналар.

Якка тартибдаги тадбиркорлик Якка тартибдаги тадбиркорлик жисмоний шахс (яка тартибдаги тадбиркор) томонидан тадбиркорлик фаолиятини юридик шахс ташкил этмаган ҳолда ямалга ошириждир

Якка тартибдаги тадбиркорлик Якка тартибдаги тадбиркорлик яка тартибдаги тадбиркор томонидан мустақил, ходимларни ёллаш ҳуқуқисиз, мулк ҳуқуқи асосида ўзига тегижли бўлган мол-мулк негизида, шунингдек мол-мулька игалик қилиж ва (ёки) ундан фойдаланижга йўл қўядиган ўзга ашёвий ҳуқуқ асосида ямалга оширилади.

Якка тартибдаги тадбиркорлик Ҳунармандчилик фаолиятини ямалга ошираётган яка тартибдаги тадбиркорлар товарлар тайёрлаш (ижлар бажариж, хизматлар кўрсатиж) учун кўпи билан баш нафар шогирдни уларга тегижлича ҳақ тўлаган ҳолда жалоб этижга ҳақлидир.

Тадбиркорлик субъект лари фаолиятини давлат томонидан тартибга солижни уларнинг иқтисодий ҳавфсизлигига таъсири Давлат томонидан тартибга солиж шакллари Давлат томонидан тартибга солиж оқибатлари Давлат томонидан тартибга солижни субъектларнинг иқтисодий ҳавфсизлигига таъсири Турли мулк шаклларини йўлга қўйиж Иқтисодиётда нодавлат сектор тюнинг пайдо бўлижи Шахсий ташаббусларни пайдо бўлижи, корхона фаолияти натижаларидан манфаатдорликнинг ортиж имкониятининг пайдо бўлижи Молия обзорини шакллантириж ва тартибга солиж Молиявий воситачилар тармоғини пайдо бўлижи Инвестицион ресурслар манбаларининг кўпайижи Монополизм даражасини чегаралаш ва тартибга солиж Рақобат кураги учун шароит яратилижи Монопол корхоналар томонидан таҳдидларнинг пасайижи Маҳаллий товар ижлаб чиқарувчилар манфаатларини ҳимоя қилиж мақсадида товарлар импортини чеклаш Маҳаллий корхоналар маҳсулотларини сотиж учун шароитлар яратилижи Миллий обзор сиғимининг каталашуви

Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга солиж бевосита ва билвосита таъсир характерига ига Билвосита тартибга солиж мотивациялаш тизимини шакллантиради, бизнес субъект лари учун рағбатлантирувчи шароитларни я рота дива солиқ тизими, баҳо ва молния-кредит сиёсати, давлат буюртмаси сифатидаги шаклларда намоён бўлади. Бизнес субъект лари фаолиятини давлат томонидан тартибга солиж ҳуқуқий, иқтисодий ва ижтимоий чара-тадбирлар ёрдамида ямалга оширилади. Давлат томонидан бевосита тартибга солижга давлат томонидан тадбиркорлик субъект лари фаолиятига бевосита таъсир кўрсатувчи норматив ҳужжатлар, низомлар, чара-тадбирлар ижлаб чиқиж кради. Бевосита давлат томонидан тартибга солиж доирасида тадбиркорлик субъект лари фаолиятининг иқтисодий шароитларини тартибга солижни асосий воситаси қонунлар ва қонунчилик характеридаги ҳужжатларни қабул қилиж ҳисобланади. Бизнес субъект лари учун инг муҳимлари солиққа тортиж, инвестиция фаолияти, корхоналар фаолиятининг ташкилий-ҳуқуқий шакллари масалаларига аид қонун ва норматив ҳужжатлар ҳисобланади.

Тадбиркорлик фаолиятини тартибга солиж воситалари тизими Иқтисодий сиёсат мақсадларини ямалга ошириж маълум воситалардан фойдаланижни назарда тутади. Уларнинг йиғиндиси давлат томонидан тартибга солиж механизм мини ташкил қилади.

Давлат томонидан тартибга солижнинг бош элементлари молниявий (фискал) сиёсат пул-кредит сиёсати

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 июлдаги «Статистик, солиқ, молниявий ҳисоботларни, лицензияланадиган фаолият турларини ва рухсат бериж тартиб- таомилларини тубдан қисқартириж чара- тадбирлари тўғрисида»ги ПФ-4453-сонли фармони

Кичик тадбиркорлик (бизнес) нинг иқтисодиёт ва унинг асосий тармоқларидаги улуши фоиз ҳисобида 2000 й. 1) 2001 й. 1) 2002 й. 1) 2003 й.2004 й.2005 й.2006 й.2007 й.2008 й.2009 й.2010 й.2011 й.2012 й.2013 й. 2) ЯИМ31,033,834,635,035,638,242,145,748,250,152,554,054,655,8 Саноат 12,912,515,410,811,010,010,913,214,617,918,821,923,128,1 Қижлоқ хўжалиги 73,674,574,978,181,185,794,097,697,797,8 97,797,898,1 Инвестиция 15,413,416,315,018,824,026,523,724,623,728,531,935,332,7 Қурилиж 38,440,442,039,949,650,952,155,458,442,453,168,671,171,5 Савдо 42,5 39,642,442,343,745,748,248,147,850,347,145,646,1 Пуллик хизматлар 37,039,440,145,347,952,550,850,148,546,947,046,344,946,2 Жами хизматларх Хххххх 44,144,244,145,746,146,848,9 Юк ташиж 6,78,312,014,719,724,627,234,738,139,541,643,244,247,3 Юк айланмаси 25,831,237,245,854,159,764,770,474,673,176,678,981,282,8 Йўловчи ташиж 30,034,639,548,357,665,769,475,778,478,879,481,883,184,5 Йўловчи айланмаси 44,049,554,763,471,977,880,484,884,582,984,787,087,687,7 Экспорт 10,29,37,57,3 6,010,714,812,414,613,718,814,024,1 Импорт 27,426,924,933,732,733,734,032,035,742,535,834,338,642,4 Бандлик 49,751,853,556,760,364,869,172,173,173,974,375,175,676,7 _______________ 1) кичик ва ўрта бизнес

Эътиборингиз учун раҳмат!