Зертханалық құралдар мен ыдыстар Химиялық реакциялар стакан дарда, пробирка лорда, колбаларда, арнайы шынылар мен пластиктерде жүргізіледі. Зертханалық құралдар: зертханалық арнайы үстелдер, тартқыш шкаф тар, реактив тер тұратын шкаф тар, дистиллятора, центрифугала, моншалар, кептіргіш шкаф тар, муфель пеші, таразылар, микроскоп тар, Кипп аппараты, эксикаторлар, реактив тер, спирт шумы, химиялық ыдыстар т.б.

1-сурет 2-сурет Пробиркалар – мөлшері аз заттармен химиялық тәжірибелер жасағанда қолданылады (1-сурет). Оларды штатив терде сақтайды (2-сурет). Пробиркалар әр түрлі өлшемді, әр түрлі шынылардан жасалады, олар дай (қарапайым), градуирленген және центрифуга да қолданылатын (конус тәрізді) пробиркалар болып бөлінеді. Пробиркаларды ағаштан, пластмасса дан, метал дан жасалған штатив терде сақтайды. Реакциялар жүргізу үшін пробирканың ¼ не 1/8 бөлігіне дейін ғана ерітінділер құю қажет. Пробиркалардағы ерітінділерді оның вузын саусақпен жауып араластыруға болмайды!

Пробиркадағы ерітіндіні қыздыру үшін арнайы ұстағыштар қолданылады (3-сурет). Т ә жірибелерді жасап бол ғ ан со ң, пробиркаларды жа қ сылап ершпен жуады да, дистилденген сумин шайып, штатив терде қ алдырып, кептіреді. Құ йыл ғ ан заттарды пробиркаларды бірнеше рет т өң керіп, сілкілеп (вузы ты ғ ынмен забыл ғ ан болуы керек), сонымен бірге пробиркаларды ң т ө менгі жа ғ ынан сауса қ пен а қ ырындап қ а ғ ып, араластырады. 3-сурет. Пробирка ұстағыш.

Воронкалар (4-сурет) әр түрлі пішінді және өлшемдері әр түрлі болады. Олардың қолданылуы да әр түрлі: конус тәріздес воронкалар арқилы сұйықтарды құюға, фильтрлеуге болады. Олардың жоғарғы диаметрі 35, 55, 70, 100, 150, 200 және 300 мм өлшемді болады. Фильтрлеуге қолданылатын воронкалар бұрышы 60 0 (аналитикалық воронкалар) және ұзын ұшы қиғаш кесілген болады. Фильтрлеу үшін воронкаларды арнайы штатив терге орналастырады (5 – сурет). 4-сурет. а –конус тәрізді (фильтрлеуге және сұйықтықтарды құюға арналған) воронка; б - тамшыланатын воронка; в - бөлгіш воронкалар.

Сұйықтарды құйғанда мина ережелерді сақтау керек: 1. воронкаларды ернеулеріне дейін толтыруға болмайды (ерітінді 0,5 мм төмен тұрады); 2. воронканы колбаларға қойғанда, колбалардың мойыны мен воронка расы өте тығыз болмауы керек, себебі ыдысты толтырғанда одна ығыстырылған ауа шығуы қажет (воронка арқилы ерітінді құйғанда, воронканы қолмен аздап көтеріп тұру қажет). Тамшыланатын воронкалар реактив тердің аз мөлшерлерін құйғанда қолданылады. Бөлгіш воронкалар өзара араласпайтын екі сұйықтарды (сұйықтықтарды) бөлу үшін қолданылады. Олар 50 мл-ден бірнеше литрге дейінгі сыйымдилықта болады. Қорғағыш воронкалар сұйықтарды қыздырған кезде шаширап кетпес үшін қолданылады.

Әр түрлі құралдарды, колбаларды, суытқыштарды т.б. бекіту үшін сақиналар және қысқыштар жиыны бар штатив тер қолданылады (5 – сурет). Зертханалық стакан дар (6-сурет) 2 түрлі болады: жоғарғы жағы дөңгелек және созилыңқы («мұрыны бар» және «мұрынсыз»), әр түрлі сыйымдилықты: 25 мл-ден 1 л-ге дейін. Оларға құйылған ерітінділерді (сұйықтықтарды) тек асбест торы (7-сурет) арқилы не су моншасына қойып қана қыздырады. 5-сурет. Әмбебап штатив тер 6-сурет. Зертханалық стакан дар. 7-сурет. Асбест торы.

Колбалар (8-сурет) ә р т ү рлі пішінде ж ә не сыйымдилы қ тары да ә р т ү рлі болады: т ү бі базы қ (а), конус т ә різдес (Эрленмейер колбасы(б), т ү бі думала қ (в), Вюрца колбасы, Бунзен колбасы, ө лшегіш колбалар. Т ү бі базы қ ж ә не т ү бі думала қ колбаларда ғ ы ерітінділерді аши қ жалында қ ыздыру ғ а болмайды, тек асбест тор ар қ илы қ ыздырады. бв Вюрца колбасы Бунзен колбасы Өлшегіш колба

Түбі базық колбалар 50-мл-ден бірнеше литр сыйымдилықта болады, шлифпен және шлифсіз забылады. Конус тәрізді колбалар көбінесе титрлеуге қолданылады. Оларды тек асбест тор үстінде қыздырады. Егер фильтрлеуді тез жүргізу қажет бокса, қысым астында фильтрлейді: төменгі қысымды қабылдағышта туғызады. Қабылдағыш ретінде Бунзен колбасин қолданады. Бунзен колбасиның бірнеше түрі болады және оның көлемі де әр түрлі болады. Оны қалың шыныдан жасайды, себебі атмосфералық қысым әсерінен жұмыс істеп тұрған уақытында сынып кетуі мүмкін. Жұмысты баста май тұрып қолданылатын ыдыстарды (9-сурет) – фарфор дан жасалған Бюхнер воронка сын (1), Бунзен колбасин (2), сақтандырғыш шыныларды (суретте көрсетілмеген) және вакуум сорғышты (3) - тексеру керек, шытынаған, сынған жерлері бокса, вакуум әсерінен олар жарилып кетеді. Фарфор Бюхнер воронка сына екі дөңгелек қағаз фильтрін орналастырады (астындағы фильтр воронка диаметріне дәл келеді, үстіндегі фильтр қағаз үлкендеу болады), алдын ала фильтр қағаздарды сумин сулайды да воронкаға тығыз орналасқандықтарын тексереді. Егер фильтр қағаздар воронкаға тығыз орналасқан бокса, сорғышты қосқанда бірқалыпты дыбыс шығады, алигер фильтр қағаздар воронка да дұрыс жатпаған бокса, дыбыс бірқалыпты болмайды, ысқырық (ызың) шығады. Егер фильтр қағаздар воронка да тығыз орналаспаса, саусақпен абайлап басады. Сорғышты қоспай тұрып, воронкаға ½ биіктігіне дейін фильтрленетін сұйықтықты құйып, қабылдағышта төменгі қысым туғызады, сол кезде фильтрат қабылдағышқа өтеді. Тұнба үстіндегі сұйықтықты біртіндеп воронкаға құйып отрады. Тұнбаны фильтр бетінде алдын ала дайындаған жукға қолданатын ерітіндімен жуады. Тұнбаны жукды бірнеше рет қайталайды. Тұнбаларды сумин не басқа еріткіштермен жук үшін жуғыштар (10-сурет) қолданылады. Оларды көбінесе төменгі тығыздықты полиэтилен мен полипропилене жасайды. Бутыльдер тар мойынды, қақпағы және сұйықтықты құятын төменгі жағы созылған трубкасы болады.

9-сурет. Төменгі қысымда фильтрлеуге арналған құрал: 1 – Бюхнер воронкасы; 2 – Бунзен колбасы. 10-сурет. Жуғыштар.