Дәріс 1 Тақырыбы: Ареалогия Жоспар Ареал, ареал типтері. 2. Ареалдардың қалыптасуы 3. Космополиттер, эндемиктер, реликтер. 4. Викаризм ұғымы.

Ареалогия биогеографияның ареал дардың қалпытасуы, динамикасы және шекаралары туралы мәселелерді зерттеумен айналысатын маңызды бөлігі болып табылады

Географиялық ареал тірі ағзалардың таксономиялық бірліктерінің (түрдің, туыстың, тұқымдастың және т.б.)–жер бетінде таралған аумағы

Ареал типтері қарапайым ареал Дизъюн ктивті ареал үздіксіз біртұтас ареал күрделі ареал :

Үздіксіз біртұтас ареал

Дизьюнктивті (үзілмелі) ареал

Дизъюнктивті (үзілген, ажыратылған) ареал дар Гомогенді (біртектес) дизъюнкция, жер шарының өзара байланыспайтын учаскалерін белгілі бір түр формалары микен ететін жағдайда панда болады. Гетерогенді (әртектес) дизъюнкция, жер шарының өзара байланыспайтын учаскалерін бір түрге жататын әр түрлі түр тармақтары(тау емені, монгол емені) немесе бір тұқымдасқа жататын түрлі туры стар микен ететін жағдайда панда болады.

Ареалдардың алып жатқан ауданның көлеміне қарай жіктелуі

Ареал шекаралары Тұрақты (стативті)- түр немесе туыс өзінің табиғи шекарасына жеткен везде, она әрі қарай басқа жерлерге қоныс аудару қажеттігі және мүмкіндігі түгесілген везде байқалатын таралу аймағы Қозғалмалы (транзитивті) қозғалмалы немесе транзитивті шекаралар үш түрге кеңеюші, тарылушы, пульсациялы болып бөлінеді түр өзінің табиғи шекарасына әлі жетпеген бокса, ол өз ареалын кеңейтіп,кеңеюші ареал панда болады. ал қандай да бір таксономиялық категорияға жататын ағзалар өзі өмір сүріп жатқан аумақта өмір сүруі үшін қажетті ресурстардан тапшылық көретін бокса, олар өзі өмір сүретін территория сын шектеуге мәжбүр болады да, тарылушы ареал панда болады

Ареалдың қалыптасуы.

Космополиттер-Жер шарының тіршілікке тиімді бөліктерінің көпшілігіне тараған, үш немесе она да көп материке таралған өсімдіктер мен жануарлардың түрлері, туры стары және басқа да ірі таксондық бірліктері болып табылады.

Эндемиктер (сирек вездесетін) –таралу ареалы шектеулі, белгілі бір табиғи аймақтан әрі аспайтын, нақты географиялық шекараға ие ағзалар

Реликтілер (ежелгі түрлер)–қандай да бір географиялық аймақтың биотасының құрамына өткен геологиялық кезеңдерде тіршілік еткен флора мен фаунаның қалдықтары ретінде енетін, қазіргі өмір сүру жағдайына сәйкес кале бермейтін ағзалар Гаттерия немесе туатара-Жаңа Зеландияның шағын аралдарында тіршілік ететін ежелгі тұмсықбасты кесірткалердің қазіргі заманғы өкілдері

ГИНКГО Тірі қазба байлық болып саналатын ашық тұқымды реликтілік өсімдік.

Реликт классификациясы Құрылымдық немесе формациялық реликтілер Эдафикалық немесе геоморфологиялық климаттық.

Викаризм ата тегі бір бірақ түрлі экологиялық жағдайда оқшау панда болып қалыптасқан өзара морфологиялық жағынан өте ұқсас түрлер қатары. Өз дәуірінде үлкен аумақты, ареалды қамтыған материктің бөлінуі бөлшектенуі, ондағы өсіп тұрған өсімдіктердің бөлінуі - викаризм ареалы деп аталады. Мысалы, евразиядағы балқарағайдың викарлық қатарына европалық, сібірлік, дауыр, камчатка балқарағайларын немесе қоңыр аю мен гималаи акын жатқызуға болады

Алдыңғы, Орта және Орталық Азиядағы қарағай ареалының деградациясы (О. Е. Агаханянц бойынша) берілген Суретке сипаттама бере отырып Қазақстан аумағында қарағайлар қай аумақтарда таралғандығын анықтаңдар? 1 – түрдің қазіргі ареалы; 2 – түрдің қазіргі ареалының әртүрлі топтарындағы әрекеттесу сызығы; 3 – Б чччтобы (бореалды); 4 – С чччтобы (жерортатеңіздік); 5 – Г чччтобы (гималаилық); 6 – Д чччтобы (қиыршығыстық). Қарағайдың жойылуы: 7 – неогендегі; 8 – төменгі плейстоцендегі; 9 – төменгі плейстоцендегі; 10 – кейінгі плейстоценде; 11 – гологенде

Мына картосхема да не берілген? Сипаттама беріңдер.

Суретте қоңыржай белдеудің шөлді аймақтары (М. П. Петров бойынша) сандармен көрсетілген. Сандармен берілген шөлдердің аттарын анықтаңыздар

Суретте Африка және Ҥнді пілдерінің таралу ареалы берілген. Африка және Ҥнді пілдерінің айырмашылықтары қандай?

Суреттен эндемизм қақпаларын анықтаңыздар