Еңбекке уақытша және тұрақты жарамсыздықты сараптау.ДКК жұмысының қағидалары.Медициналық-әлеуметтік сараптау комиссиясының құрылымы,қызметі,міндеттері.Мүгедектік топтарының белгілері Орындаған: Әбдеш Д.А

Еңбекке уақытша және тұрақты жарамсыздықты сараптау. Еңбекке уақытша жарамсыздыққа сараптама жүргізу, еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын беру қағидаларын бекіту туралы : * Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы 183 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жилы 6 маусымда тіркелді.

Еңбекке уақытша жарамсыздыққа сараптама жүргізу, еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын беру қағидалары: 1) дәрігерлік-консультациялық комиссия (бұдан әрі - ДКК) - меншік нысанына және ведомстволық тиістілігіне қарамастан медициналық ұйымда құрылатын комиссия; 2) еңбекке уақытша жарамсыздық - адам организмінің сырқаттанумен немсе жарақаттанумен негізделетін жай-күйі, мұндай кезде функциялардың бұзылуы еңбекке жарамдылығын қалпына келтіру немсе мүгедектікті белгілеу үшін қажетті уақыт бойы кәсіптік еңбекті орындаудың мүмкін болмауымен ілесе жүреді; 3) еңбекке уақытша жарамсыздық парағы осы Қағидаларға қосымшаға сәйкес нысан бойынша адамдардың еңбекке уақытша жарамсыздығын куәландыратын, жұмыстан уақытша босатуға және еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша жәрдемақы алуға құқығын растайтын құжат; 4) еңбекке уақытша жарамсыздық анықтамасы - жәрдемақы алмай жұмыстан (оқудан) босату үшін негіз болып табылатын, денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекіткен нысандар бойынша еңбекке жарамсыздық фактісін куәландыратын құжат; 5) еңбекке уақытша жарамсыздық парағының талап етілмейтін бланкісі - Қағидаларға сәйкес ресімделген, бірақ еңбекке уақытша жарамсыздық парағы берілген адам еңбекке уақытша жарамсыздық парағын ұзарту мерзімі аяқталғаннан кейін үш жұмыс күні ішінде оны ұзарту немсе жаптыру үшін келмеген еңбекке уақытша жарамсыздық парағы; 6) еңбекке уақытша жарамсыздық сараптамасы - мақсаты жеке адамның еңбекке жарамсыздығын және оның сырқаттану кезеңінде еңбек міндеттерін орындаудан уақытша босатылуын ресми тану болып табылатын денсаулық саласындағы сараптаманың түрі;

7) медициналық-әлеуметтік сараптама (бұдан әрі - МӘС) - оңалтуды қоса алғанда, организм функциясының тұрақты бұзылуынан туындаған тіршілік-тынысының шектелуін бағалау негізінде куәландырылатын адамның әлеуметтік қорғау шараларына қажеттіліктерін айқындау; 8) орталықтандырылған дәрігерлік - консультациялық комиссия (бұдан әрі - ОДКК) - туберкулезге қарсы ұйымда құрылатын комиссия. 3. Еңбекке уақытша жарамсыздық парағы осы Қағидаларға ережеге сәйкес нысан бойынша: 1) жіті немсе созылмалы аурулар асқынған; 2) еңбекке жарамдылығын уақытша жоғалтуға байланысты жарақаттанған және уланған; 3) жүктілікті жасанды үзген; 4) науқас балаға күтім жасаған; 5) жүкті болған және босанған; 6) жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған; 7) санаторийлік-курорттық ұйымдарда толық емделген; 8) карантин; 9) ортопедиялық протез дэу кезінде беріледі.

Еңбекке уақытша жарамсыздыққа сараптама жүргізу, еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын беру тәртібі: Еңбекке уақытша жарамсыздық парағы және анықтамасы жеке басын куәландыратын құжатты, ұсынған кезде беріледі. Еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын беруді және ұзартуды медицина қызметкері адамды тексеріп-қарағаннан және науқастың амбулаториялық (стационарлық) медициналық карта сына оны жұмыстан уақытша босату қажеттігін негіздейтін денсаулық жағдайы туралы деректерді жазғаннан кейін жүзеге эстрады. Еңбекке уақытша жарамсыздық парағы мен анықтамасы еңбекке уақытша жарамсыздығы белгіленген күнінен бастап америке және демалыс күндерін қоса алғанда, еңбекке жарамдылығын қалпына келтірудің бүкіл кезеңі бой на беріледі. Осы Қағидалардың 24-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, адамды медицина қызметкері тексермеген, өтіп кеткен күндер үшін еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын берегу жол берілмейді.24-тармағында Аурулар мен жарақаттар кезінде еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын медицина қызметкері күнтізбелік үш күнге (халықтың тұмаумен, ЖРВИ-мен қатты сырқаттанушылығы кезеңінде ялты күнге дейін медициналық ұйым басшысы бұйрығының негізінде) және жалпы ұзақтығы күнтізбелік ялты күннен аспайтын мерзімге жеке өзі және бір мезгілде береді. Еңбекке уақытша жарамсыздық парағы мен анықтамасын ялты күннен артық ұзарту медициналық ұйымның бөлімше меңгерушісімен бірлесіп, жалпы ұзақтығы күнтізбелік жиырма күннен аспайтын мерзімге жүргізіледі. Еңбекке уақытша жарамсыздық парағынан көрсетілген мерзімнен артық ұзарту ДКК-ның қорытындысы бойынша жүргізіледі. Бір дәрігер жұмыс істейтін медициналық ұйымдарда еңбекке уақытша жарамсыздық парағы және анықтамасы беріледі және дәрігер еңбекке жарамсыздықтың барлық кезеңінде бейінді маманның консультациясымен өз бетінше ұзартады. Жеке медициналық практика мен айналысатын жеке тұлғалар еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын күнтізбелік ялты күннен аспайтын мерзімге береді.

Егер түберкулезге немсе мамандық ауруына байланысты науқас адам басқа жұмысқа уақытша ауыстырылатын бокса, ххххонда бұған арналған гранада ауыстыру мерзімі және бас дәрігер қолы қойылады. Басқа жұмысқа белгілі бір уақытқа ауыстырылу мерзіміне жарамсыздық парағының жалғамасы беріледі Егер ауыстырылу мерзімінің аяғында науқас әлі еңбекке жарамсыз болып қалса, ххххонда уақытша жұмысының соңынан келесі күнінен бастап жарамсыздық парағының жаңа жалғамасы беріледі.

Уақытша жарамсыздық туралы анықтаманы бергенде, медициналық құжатта жазып және арнайы журналға тіркейді. Анықтама емдеу мекемсінің мөрімен және анықтаманы беруші дәрігердің қолымен белгіленеді. Жарамсыздық парағын беру санағы жарамсыздық парақтар тіркеу кітабында белгіленеді. Егер жарамсыздық парағын жоғялтып алтын бокса, ххххонда парақты берген емдік-алдын-алу мекемсі дубликат береді. Ол үшін жоғалған парақ бойынша жәрдемақы берілмегендігі жайлы жұмыс орнынан анықтама беріледі. Дубликаттың сыртына үстіңгі бұрышына «дубликат» денег белгі қойылады.

21 Еңбекке жарамсыздық парақта белгілеуді қажет ететін режим бұзулар туралы Режимді бұзғаны жайлы арнайы гранада белгілейді. Режим бұзу түрлеріне жатады: 1. Дәрігермен тағайындалған немсе ауруханалық парақта берілген режимді бұзу. Мысалы: төсектік режим тағайындаған науқастың үйде болмауы. 2. Дәрігердің кезекті қабылдауына уақытында немсе мүлдем келмеуі, сонымен бірге ДКК немсе МӘЭК (МСЭК)-ке уақытында келмеуі. 3. Дәрігерге мас түрінде колу. 4. Жұмысқа дәрігердің рұқсатынсыз шығуы, себебі бұл денсаулыққа нұқсан келтіруі мүмкін. 5. ДКК рұқсатынсыз басқа елді меконге кету.

22 Дерттерге және жарақаттарға байланысты еңбекке жарамсыздық парағы мен анықтамасын беру: Еңбекке жарамсыздық парағы кез-келген жұмыс атқарылған адамдарға беріледі. Жұмыстан шығарылғандарға парақ берілмейді; Жәрдем ақы алтын жұмыс істемейтіндерге уақытша еңбекке жарамсыздығы жайлы анықтама беріледі; Еңбекке жарамсыздық парақтарын азаматтарға берегу құқығы бар емдік алдын-алу мекемелері береді; Емдеуші дәрігері жоқ елді мекендерде еңбекке жарамдылық парағын орта буынды медициналық қызметкері берегу құқылы. Оны жұмысшылар тізімі мен ауруханалық парақтарды берегу болатын мерзім белгіленген денсаулықсақтау органдарының бұйрығы негізінде береді;

Еңбекке жарамдылық парағы науқас дәрігермен қаралған соң және жұмыстан уақытша босатуды дәлелдейтін медициналық құжатта арнайы жазбамен бекітілген соң ғана беріледі; Уақытша еңбекке жарамдылық парағы мен анықтамасы еңбек ету қарсы көрсетілсе немсе жүргізілген амге кері әсері бокса, жіті және созылмалы ауруларда, жарақаттарда беріледі; Еңбекке жарамдылық парағы ауруға немсе жарақатқа байланысты еңбек етуге жарамдылығы орнағанша немсе МӘСК-пен мүгедектік орнатылғанша бүкіл кезеңге беріледі; Амбулаторлы-емханалық мекемелерде жарамсыздық парағы еңбекке жарамсыздық орнатылған күні беріледі;

Емдеуші дәрігер жарамдылық парағын (анықтамасын) бір рет 3 күннен артық емс берегу құқылы. Тұмаудың өршуі кезінде денсаулық сақтау мекемелерінің бұйрығы бойынша 6-күнге), ал жалпы санағанда берілген ауру немсе жарақатқа байланысты 6 күннен артық емс берілуі тиіс. Жарамсыздық парағын 6-күннен артық мерзімге ұзартуды емдеуші дәрігер ДКК-ның төрағасымен, не бас дәрігермен, не емдеу жұмыстары бойынша бас дәрігердің орынбасарымен бірге орындай аллоды. Ауру ағымы ұзақ бокса, дәрігерге қаралу 10 күнде бір рет орындаллоды; Туберкулез, психикалық және тері-венериялық дерттерде жарамсыздық парақтары арнайы емдеу мекемелерінің дәрігерлерімен беріледі; Стационардан шыққан, бірақ уақытша еңбекке жарамсыз болып қалтын науқастарға амбулаторлы-емханалық мекемеге колуге, не үйге дәрігерді шақыртуға, не қайту жолына, т.б. себептері бойынша 4 күннен аспайтын еңбекке жарамсыздық парағының (анықтамасының) жалғасы беріледі;

Ұзақ ауыратын науқастарды негізгі ауруы үзіліссіз ағатын бокса-4 айдан кем емс, алигер арасында еңбекке жарамсыздықтың үзілістері немсе ұқсас аурулары бокса-6 айдан кем емс, жалпы санағанда соңғы 12 ай ішінде МӘЭК-ке жіберілуі тиіс. Жағымсыз клиникалық және еңбектің болжамы бар,мүгедектік белгілерімен науқас аталған мерзімдерден ертерек, яғни еңбекке жарамсыздық уақытына байланыссыз МӘЭК-ке жіберіледі Алшақтанған метастаздарымен (диссеминация мен), немсе көрші мүшелерге терең өсіп келетін, ағзаның әлсіреуімен жүретін қатерлі ісіктің IV сатысында еңбекке жарамдылық парағы 6 айға дейін ұзартылып, ары қарай МӘСК-ке жібереді;

Түберкулезге байланысты еңбекке жарамсыздық кезінде, науқас МӘЭК-ке жарамдылық пайда болған күннен 8-айға дейін жіберіледі.Егер туберкулез алғаш рет анықталса және клинико-еңбектің болжамалы жағымды болатын науқастарға еңбекке жарамдылық парағы 10 айға дейін беріледі; Егер МӘЭК тұжырымы бойынша науқас мүгедектікке жатпаса, ххххонда еңбекке жарамдылық парағы ДКК арқылы ұзартылады, бірақ 2 айдан артық емс;

Егер мүгедектік орналтын бокса, еңбекке жарамдылық парағы мүгедектік тобы тағайындалған күні (МӘЭК-тің құжаттары келген күні) жабылады. Науқастың себепсіз МӘЭК уақытында келмеген жағдайда, жарамсыздық парағында режимді бұзу жайлы белгі қойылады, «Жұмыстан босатылу» кестесінде босатқан күндер кірмейді және мүгедектің орнатылу күні болып науқастың МӘЭК-ке колу күні болып саналлоды.Денсаулық жағдайы нашарлап кеткен жұмыс істейтін 1 және 2 топ мүгедектері ауырған күнінен 2 ай кем емс уақытында МӘЭК-ке жолданады.

Өндірісте, жұмысқа барар жолда, тұрмыста алған жарақаттарға байланысты еңбекке жарамдылық парағы еңбекке жарамдылығының алғашқы күнінен беріліп және жағдайына сәйкес мерзімі ұзартылады; Здравпунктерде 3 күнге дейінгі жарамсыздық парағы дәрігермен ғана беріледі. Фельдшер (мед.бике, акушерка) здравпункте анықтаманы беріп, жұмыстан өзінің кезегінің аяғына дейін босатуға құқылы. Дәрігерге жолдамаалтын бокса, здравпунктен алынған анықтама еңбекке жарамсыздық парағына алмастырылады. Егер дәрігер науқасты еңбекке жарамды деп шешсе, еңбекке жарамсыздық парағытек фельдшер босатқан сағаттарына ғана беріледі.

Іс-әрекеттің бақылауының бұзылуымен сипатталтын психикалық дерттерде, егер науқас уақытында медициналық көмекке жүгінбесе, ххххонда өткен күндер үшін еңбекке жарамсыздық парағы психоневрологиялық диспансердің ДКК шешімі бойынша (бас дәрігер мен дәрігер –психиатр) беріледі Егер уақытша еңбекке жарамдылық тұрақты тұрғын жерінен және жұмыс орнынан тыс жерде пайда бокса (командировкада, демалыс үйлерінде т.б.), жарамсыздық парағы уақытша тұрғын жеріндегі емдік-алдын алу мекемсінің бас дәрігерінің келісімімен беріледі.

30 Жүктілікке және босануға қатысты уақытша еңбекке жарамсыздық парағын беру: жарамсыздық әйелге жүктіліктің және босанудың бүкіл мерзіміне беріледі. Босану үйлерінен баланы асырап алған азаматтарға баланың туған күнінен елу ялты күн өткенше беріледі Жүктілікке және босануға қатысты уақытша еңбекке жарамсыздық парағын акушер-гинеколог, ол болмаса, қабылдауды жүргізуші дәрігер мен бөлімше меңгерушісі (бас дәрігер) бірігіп 30-шы аптасынан бастап босануға дейін жетпіс күнге, босанудан соң елу ялты күнге (асқынған босануда және екі және одан көп балаға босануда-босанудан соң жетпіс күнге) беру құқылы Ядролық сынаққа шалдыққан елді мекендерде өмір сүретін әйелдерге уақытша еңбекке жарамсыздық парақтары жүктіліктің 27-ші аптасынан 170 күнге қалыпты босануда және 184 күнге асқынған босануда және екі одан да көп балаға босанғанда беріледі.

31 Баланы күтуге (бала мүгедек) байланысты уақытша еңбекке жарамсыздық парағын беру: жасқа толмаған баланы күтуге байланысты уақытша еңбекке жарамсыздық парағы ереже бойынша күтуге қажет мерзімгі, бірақ 10 күннен артық емс, беріледі және ұзартылады. Егер бала ары қарай ауыра берсе және 10 күннен соң да күтуді қажет етсе уақытша еңбекке жарамсыздық анықтамасы беріледі Стационарлық емде жатқан балаға дәрігер шешімі бойынша күтім қажет бокса, уақытша еңбекке жарамсыздық парағы әке-шешесіне, не басқа азаматтарға беріледі, егер олар балаға күтім жасаса:

жасқа дейінгі балалар емделгенде-бүкіл стационарлық емдеу кезеңіне; жастан үлкен балалар ауыр дертпен сырқаттанса дәрігер шешімімен бала күтіміне қажет мерзімге; Иммундыжетіспеушілік вирусымен жұққан 14 жасқа дейінгі балаларды емденегде-стационарда жатқан бүкіл мерзіміне.

33 Карантин кезінде уақытша еңбекке жарамсыздық парағын беру: 1. Жұқпалы аурумен қатынаста болған немсе бактерия- тасымалдауына байланысты жұмыстан уақытша босататын ауруханалық парағын дәрігер-эпидемиолог, не дәрігер-инфекционист, не емдеуші дәрігері береді. Жұмыстан босатылу мерзімі осындай инфекциялық аурумен ауырған және қатынаста болған тұлғаға арналған мерзімдерге сәйкес.

34 Карантин кезінде уақытша еңбекке жарамсыздық парағын беру: 1. Жұқпалы аурумен қатынаста болған немсе бактерия- тасымалдауына байланысты жұмыстан уақытша босататын ауруханалық парағын дәрігер-эпидемиолог, не дәрігер-инфекционист, не емдеуші дәрігері береді. Жұмыстан босатылу мерзімі осындай инфекциялық аурумен ауырған және қатынаста болған тұлғаға арналған мерзімдерге сәйкес.

35 Уақытша еңбекке жарамсыздықтың бағдарлы мерзімі: Науқастың еңбекке қабілеттілігін қайтаруға мүмкіндік беретін, бұзылған функцияның қалпына келтіру мақсатында этиопатогенетикалық немсе симптомдық емді амбулаториялық- емханалық жағдайда өткізуге қажет уақыт. Егер науқаста бағдарлы уақыт ішінде еңбекке жарамдылығы қалпына келмесе, емдеуші дәрігер немсе клинико-эксперттік комиссия диагностиканың сапасына, емнің адекваттылығына, дұрыстығына, реабилитацияның нәтижелігіне экспертиза өткізу тиіс. Клиникалық және еңбектік болжамы жағымсыз бокса, науқас адамға емнің жалғастыруы немсе мүгедектік тобын тағайындау жөнінде сұрақтарды шешуге МСЭК-на жіберіледі.

ДКК міндеттері мен функциялары ДКК ұсынылған пациенттерге медициналық көмек көрсетудің сапасын бағалау; 2) ДКК-ға жіберілген пациенттерге емдеу-диагностикалық, оңалту іс- шараларын жүргізудің диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамаларына, денсаулық сақтау саласындағы операциялық рәсімдердің стандарттарына және медициналық көмектің стандарттарына сәйкестігін бақылау; 3) ұзақ ауыратын (2 айдан көп) пациенттерге емдеу-диагностикалық, оңалту іс-шараларын жүргізудің диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамаларына, денсаулық сақтау саласындағы операциялық рәсімдердің стандарттарына және медициналық көмектің стандарттарына сәйкестігін бақылау; 4) мүгедектердің ОЖБ-ның медициналық бөлігінің іске асыруын бақылау; 5) пациенттерді МӘС-ға уақтылы және негізді жіберу;

6) ОЖБ-ның медициналық бөлігін қоса алғанда, пациенттерді МӘС-ға жіберу кезінде медициналық құжаттардың мерзімі мен ресімдеу сапасын бақылау; 7) ДКК жіберілген пациеттердің денсаулық жағдайын бағалау және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ДКК қорытындысын енгізу; 8) еңбекке уақытша жарамсыздық сараптамасының күрделі және шиеленісті мәселелерді шешу; 9) еңбекке уақытша жарамсыздық парағымен анықтамасын беру және ұзартуды бақылау; 10) МӘС-ға негізсіз жіберуді талдау және ДКК жұмысын жақсарту жөніндегі шараларды қабылдау; 11) ДКК құзіретіне қатысты мәселелер бойынша МӘС аумақтық комиссияларымен өзара іс-қимыл болып табылады.

ДКК функциялары: Бекітілген еңбекке уақытша жарамсыздық сараптамасын өткізу; 2) басқа қаланың тұрғындарына, шетел азаматтарына еңбекке уақытша жарамсыздық парағын және анықтамасын берегу рұқсат ету; 3) шетелде болған кезде ауруларды, жарақаттарды бастан өткерген ҚР адамдарына еңбекке уақытша жарамсыздық парағын (анықтамасын) берегу рұқсат ету; 4) пациентті жоғары мамандандырылған медициналық көмек көрсетуге, адам ағзаларын және тіндерін транспланттауды (қондыруға) жіберу мәселелері бойынша шешім қабылдау; 5) "Медициналық-әлеуметтік сарптама жүргізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 30 қаңтардағы 44 бұйрығына сәйкес МӘС-ға пациенттерді жіберу және МӘС- ға жіберу, оның ішінде емдеу кезінде жоғары технологиялық аз инвазивтік араласуларды қолданған адамдарды, мерзімдерін айқындау

40 Дәрігерлік-кеңестік комиссия қызметтері: 1. Кеңестік (эксперттік даулы сұрақтары бойынша кеңес беру); 2. Ауруханалық парақты беру және мерзімін ұзарту мәнділігін бақылау; 3. МӘЭК-ке жолдама (Ф.088-у) беру; 4. ДКК қорытындысы бойынша еңбекке орналастыру 5. Әртүрлі сұрақтар бойынша ДКК қорытындыларын беру

41 Еңбекке жарамсыздықты тұрақты жоғалту экспертизасы * Еңбекке жарамсыздықтың тұрақты бұзылуы - аурумен, жарақатпен немсе анатомиялық дефектпен байланысты функционалды және органикалық бұзылыстардың тұрақты болып, негізгі мамандығы бойынша толық немсе жартылай ұзақ немсе тұрақты мерзімге жұмыс атқаруына бөгет ететін ағза жағдайы. * Тұрақты еңбек шартын анықтау өте қиын және жауапты акт. Бұған денсаулық сақтау мүшелері және әлеуметтік қамсыздандыру мүшелері (МӘЭК) қатысады. Алғашқылары мүгедектіктің белгілерін анықтап, екіншілері оны заңды түрде растайды. Емдік аурухана мекемсінің дәрігерлері тұрақты еңбекке жарамсыздық экспертиза мәселесінде білімді болуы керек, оны уақытында анықтап, МӘЭК-ке жіберу мәселесін және еңбектің қажетті шектелуін, дәрежесін, құжаттарды дұрыс және ақпаратты толтыруында шешімдер қабылдай алуы керек.

Мүгедектікті және еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесін белгілеуді, сххххондай-ақ куәландырылатын адамның әлеуметтік қорғау шараларына қажеттілігін айқындауды ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің аумақтық медициналық- әлеуметтік сараптама жолымен жүргізеді. Ауру мен мүгедектiктiң деңгейiне, құрылымына қарай МӘС бөлімдері жалпы бейіндегі, мамандандырылған бейіндегі (кәсіптік ауруы бар, туберкулезбен ауыратын, психикалық ауытқулары бар науқастар үшін) және педиатриялық бейіндегі МӘС бөлімдері болып бөлінеді. Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу құрылымы

МӘС жүргізу үшін негіздер Медициналық ұйымның дәрігерлік-консультациялық комиссиясының жолдамасы: 1) организм функциялары тұрақты бұзылған кезде алғаш куәландыру; 2) қайталап куәландыру (қайта куәландыру); 3) медициналық ұйымдардың дәрігерлеріне консультациялық көмек көрсету мақсатында МӘС жүргізу үшін негіздеме болып табылады. 5. Медициналық ұйымдар ауруға, жарақат зардаптарына немсе кемістікке байланысты организм функцияларының тұрақты бұзылуын растайтын диагностикалық, емдеу және оңалту іс-шараларын жүргізгеннен кейін, анатомиялық кемістіктері немсе организм функцияларының едәуір немсе өте айқын білінетін бұзылушылықтары бар және оңалту әлеуеті жоқ жазылмайтын ауруларды қоспағанда, уақытша еңбекке жарамсыз болған адамдарды, диагнозы белгіленген сәттен бастап кемінде төрт айдан кейін МӘС-ке жібереді.

44 МӘЭК негізгі мақсаттары: 1. Мүгедектікті және еңбекке жарамсыздықты жоғалту дәрежесін анықтау, олардың себебінің, ұзақтығының пайда болу уақытын, қосымша көмекпен күтуде қажеттілігін нақтылау; 2. Мүгедектерді жеке бағдарлама реабилитация жоспарларын дайындау, медико-әлеуметтік көмекті көрсететін мекемелерге көмек көрсету, олардың жұмысын бақылау.

45 МӘЭК негізгі қызметтері: Мүгедектікті және еңбекке жарамсыздықты жоғалту дәрежесін анықтау, олардың себебінің, ұзақтығының пайда болу уақытын, қосымша көмекпен күтуде қажеттілігін нақтылау; Азаматтарға санаторлы-курортты емнің, қосымша тамақтанудың, күтудің, қосымша дәрілердің, науқастарды күту құралдарының, қосымша техникалық құралдармен арнайы қозғалу құралдарының қажеттілігін анықтау; Мүгедек адам қайтыс болған жағдайда ҚР-ның заңы бойынша көрсетілген қайтыс болғанның жанұясына жәрдемақыны төлеу себебін анықтау; Мүгедектердің жеке реабилитация жоспарын құру және коррекциялау; медициналық, әлеуметтік, мамандық реабилитация бойынша шаралардың түрін, формасын, мерзімін және көлемін анықтау; өткізілетін реабилитациялық шараларды орындалуын периодты түрде бақылау, динамикалық бақылау; өткізілген шаралардың әсерлігін анықтау;

46 Науқасты МӘЭК жіберегу қажет себептер: 1. науқас адамда мүгедектігінің белгілері; уақытша еңбекке жарамсыздықтың мерзімі ұзақ бокса; жағдайының, еңбекке жарамсыздықтың өзгеруімен байланысты науқаста мүгедектік тобын өзгертуге және МӘЭК еңбектік нұсқауларын өзгертуге қажет бокса; Егер дәлелдейтін мағлұматтар бокса, мүгедектіктің себебін өзгерту қажеттілігі; Жұмыс орнында денсаулығына нұқсан келтіріп алған жұмысшының еңбекке жарамсыздық дәрежесін анықтау; бұл жұмыс істейтін мекемеге келтірілген зақым орнын толтыру көлемін, т.б. жәрдемақы төлеуге тағайындау үшін керек. МӘЭК-на жолдаманы емдік алдын алу мекеме береді. Науқастарды МӘЭК-на жолдауға арнайы тәртіп және реабилитациялық шараларды орындаған соң қараллоды.

47 Медико-әлеуметтік экспертизаға жолдау тәртібі МӘЭК-ға жарақат, дерт, деффект нәтижесінде ағза функциясының тұрақты бұзылысы азаматтар (соның ішінде 18 жасқа дейін) жолдама аллоды Дертпен, жарақатпен және дефектпен байланысты ағза функциясының бұзылуын дәлелдейтін емдік, диагностикалық реабилитациялық шаралардан соң медициналық мекемелер 4 айдан артық емс мерзімге уақытша еңбекке жарамсыздық экспертизасын өткізіп, көрсеткіштер бокса, азаматтарды (соның ішінде 18-жасқа дейін) медико-әлеуметтік экспертизаға жібереді Медициналық зерттеудің, медико-әлеуметтік экспертизаға жолдаудың уақыттылығын және негізделу сапасы үшін сәйкес медициналық мекеменің басшысы жауап береді МӘЭК-ға жолдама (088/у) дұрыс емс, сапасыз толтырылатын бокса, құжат медициналық мекемеге қайтарылады.

48 Куәландіру тәртібі Медико-әлеуметтік экспертиза жолдама бойынша, тұрғын жері бойынша келесі құжаттармен орындаллоды: 1 айдан кем емс медико-әлеуметтік экспертизаға жолдама (088/у форма); жеке бас куәлігі; тұрғын жері жайлы мәліметтер; амбулаторлы карта; еңбек ету жайлы мәліметтер.

49 Қосымша құжаттар: мамандық еңбекке жарамдылығын жоғалтқан жағдайда Н-1 формасы бойынша еңбек етумен байланысты денсаулыққа нұқсан келтірілу немсе апат жөнінде акт; Ұлттық еңбек гигиенасымен мамандық аурулар орталығының, немсе мамандық аурулардың клиникасының 2-жылдан кем емс тұжырымдамасы; жалпы еңбек жарамдылықты жоғалтуда-міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінде қатысы бар екендігін дәлелдейтін құжат; ауруға не жарақатқа байланысты болған мүгедектің себебін анықтағанда құқықты мүшелердің ауру, жарақат, дефект себебі жайлы берілген құжаты; жасқа дейінгі тұлғалардың тәрбиелеу, білім беру түрін және формасын анықтауға көрсеткіштер қажет бокса-психолого- медико-педагогикалық кеңестің қорытындысы.

50 Қайта куәландірусіз мүгедектік мерзімі орнатылатын жағдайлар кері қайтпайтын анатомиялық дефекті бар бокса (3-ші ұсынысқа сәйкес); ағза функциясының тұрақты, кері қайтпайтын өзгерістері мен бұзылыстарында, өткізілген реабилитациялық шаралардың нәтижесіздігінде, 1-ші топ мүгедекті 4-жылдан кем емс динамикалық бақылағанда, 2-ші және 3-ші топ мүгедектігі ялты жылдан кем емс, жағымсыз реабилитациялық болжамы бар зейнеткерлерге Аймақтық бөлімшенің эксперттік қорытындысы құжат түскен күннен 1 айдан кем емс беріледі. Эксперттік қорытындының берілгендері МӘЭК актқа және хаттамадан журналға жазылады, оларға бастықтық,аймақтық бөлімнің бас маманының қолы және мөрі қойылады.

51 МӘЭК-ні өткізу үшін анықталтын себептер: жалпы дерттер; еңбек еткен кезде алған зақымдар; мамандық аурулар; кішкентайынан мүгедектік; әскери іс-қимылдарға ұатысуға байланысты, әскери қызметін өтегенде, әскери қызметті өткенде, әскери қызметін өтеуіне байланыссыз алған жарақаттар, контузиялар, жарақаттанулар сәйкес мүшелермен себебі анықталған кезде ; Экологиялық жағдайға, соның ішінде иххххондаушы сәуленің әсері және оның салдарынан туындаған дерттерге сәйкес мүшелермен себебі анықталған кезде.

52 Жалпы ауруына байланысты мүгедектік Жалпы ауру мүгедектіктің жиі себебі болып табылады. Ол еңбек ету кезінде және жоғарғы және орта оқу мекемелерінде, әр түрлі курстарда, аспирантураларда, ординатураларда еңбек ету қабілетінің төмендеуіне әкелген дерт пайда бокса орнатылады. Бұл дерт оқу, жұмыс орнының, мамандықтың зияндықтарымен байланысты емс.

53 Еңбек өткенде алған заңдылыққа байланысты мүгедектік Мүгедектіктің себебі ретінде, егер ол өндіріспен немсе тұрмыспен тура немсе жанамалы байланыс бар және өндірісте кездейсоқ апат ретінде сипатталған жағдайда орнатылады. Мүгедектік себебін анықтау үшін МӘЭК өндірістегі зақымды растайтын келесі құжаттар аллоды: «Өндірістегі кездейсоқ апат туралы акт» (форма 1), профсоюз инспекторының қорытындысы немсе сот анықтамасы. Бұл құжаттарда берілген патология мен өндірістегі кездейсоқ апат арасында байланысты табатын маман- эксперттік қорытындысы бар құжатта болады. Кездейсоқ апат нәтижелігі еңбектік зақым әр түрлі сипатты болуы мүмкін: механикалық немсе термиялық, химиялық, сәулелі энергия әсері, айқын эмоциональды қозу (психикалық жарақат), т.б.

54 Мамандық ауруға байланысты мүгедектік Мамандық ауру - мамандығына байланысты ағзаға өндірісте ұзақ және жүйелі түрде әр түрлі зиянды әсерлердің нәтижесінде пайда болатын дерт. Мүгедектік беріледі, егер мамандық фактор аурудың дамуындағы жалғыз себебі бокса. Мысалы, мал дәрігерлердегі бруцуллез. Сонымен қоса мамандық дерттерге еңбек етудің қолайсыз жағдайларының нәтижесінде пайда болған зақымданулар да жатады. Мысалы, тоңазытқыш жұмыскерлеріндегі эндоартериит (шартты-мамандықты). Мамандық емс ауруларға байланысты мамандық аурудың асқынуы кезінде де мүгедектік беріледі.

55 Кішкентайынан мүгедек 16-жасқа дейінгі жасөспірімдерде (оқушыларға 18-жасқа дейінгі) бұл жасқа дейін немсе жұмыс істегенге дейін балада ауру пайда бокса оған мүгедектік тобы қарастырылады. Бұл мүгедектік құрылысы әр қилы және ересектерден ерекшелінеді. 1-ші орында туа сала пайда болған және генетикалық негіздегі аурулар жатады, ал соматикалық аурулар аз орын аллоды

56 Бұрынғы әскери қызметкерлердегі мүгедектік Мүгедектікпен әскердегі қызмет арасында себептік байланыс орнатылады, егер әскердегі қызмет кезінде аурудың болғанын растайтын немсе әскери жағдайды куәландыратын құжаттар болғанда. Бұрынғы әскери қызметкердің мүгедектігі әскери қызметпен байланыстырылады, егер ол пайда бокса: әскери қызметі кезінде әскери қызметтен босағаннан кейін 3 айдан кем емс контузияға, жарақатқа немсе ауруға байланысты демабилиззациядан соң 3 айдан кем емс.

Мүгедектікті белгілеу критерийлері Адамды мүгедек деп тану үшін мынадай бірнеше міндетті шарттардың бір мезгілде болуы: 1) организм функцияларының тұрақты бұзылуынан денсаулықтың бұзылуы; 2) тіршілік-тынысының шектелуі (адамның өзіне өзі қызмет көрсету, өздігінен жүріп-тұру, бағдарлану, қарым-қатынас жасау, өзінің мінез-құлқын бақылау, оқу немсе еңбек қызметімен айналысу қабілетінен немсе мүмкіндігінен толық немсе ішінара айырылуы); 3) әлеуметтік қорғау шараларын жүзеге асыру қажеттігі негіздеме болып табылады. Жас мөлшеріне қарай организмде пайда болатын өзгерістер мүгедектік тобын белгілеу үшін негіздеме болып табылмайды.

1) үшінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге; 2) үшінші дәрежедегі жүріп-тұруға; 3) үшінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті); 4) үшінші дәрежедегі оқуға; 5) үшінші дәрежедегі бағдарлай білуге; 6) үшінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға; 7) үшінші дәрежедегі өзінің мінез-құлқын бақылауға қабілетінің өте айқын білінетін шектелуіне немсе олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немсе кемістіктер салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты едәуір немсе өте айқын білінетін бұзылуы бірінші топ мүгедектігін белгілеу үшін критерий болып табылады. Мүгедектік топтары:

Тіршілік-тынысының мынадай санаттарының бірінің: 1) екінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге; 2) екінші дәрежедегі жүріп-тұруға; 3) екінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті); 4) екінші дәрежедегі оқуға; 5) екінші дәрежедегі айналасын бағдарлай білуге; 6) екінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға; 7) екінші дәрежедегі өзінің мінез-құлқын бақылауға қабілетінің айқын білінетін шектелуіне немсе олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немсе кемістіктер салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты айқын білінетін бұзылуы екінші топ мүгедектігін белгілеу үшін критерий болып табылады.

Тіршілік-тынысының мынадай санаттарының бірінің: 1) бірінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге; 2) бірінші дәрежедегі жүріп-тұруға; 3) бірінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті); 4) бірінші дәрежедегі оқуға; 5) бірінші дәрежедегі бағдарлай білуге; 6) бірінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға; 7) бірінші дәрежедегі өзінің мінез-құлқын бақылауға қабілетінің орташа білінетін шектелуіне немсе олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немсе кемістіктер салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты орташа бұзылуы үшінші топ мүгедектігін белгілеу үшін критерий болып табылады.