Орындаған : Сандибекова Л. Қабылдаған : Омарбекова М. Тобы : ТКИЛП М. Х. Дулати атындағы Тараз Мемлекеттік Университеті Тараз 2017 ж.

Мақта талшықтарынан тоқылған мата. Мақта талшықтары технологиялық және механикалық қасиеттері жағынан өте бағалы, күн сәулесі мен ауа райының әсеріне төзімді, сабын, сода ерітіндісімен жуғанда бүлінбейді, жақсы боялады әрі тарзан. Арнайы өңдеу арқылы оның қасиеттерін өзгертуге, беріктігі мен үйкеліске төзімділігін арттыруға, ширалмайтын, умаждалмайтын, су өткізбейтін т. б. қасиеттер берегу болады.

Мақта мата тоқуға барлық тоқылым түрлері пайдаланылады : полотнолық, саржалық, сәтендік және атластық аралса және ұсақ әшекейлі, көп қабатты, түкті және тұзақты тоқылым. Өңдеу тәсіліне қарай Мақта мата ағартылған, мастерленген, біркелкі боялған, өрнекті, меланжделген, түгі шығарылған, т. б. болып бөлінеді. Мақта матаағарту үшін алдымен кездеменің бетіндегі жұлым, жұлым қысқа талшықтары жалынға ұсталып күйдіріледі ( түкті магадан өзгесін ). Сонан соң тоқыр алдында сіңірілген желімдік заттарды ( шлихт ) кептіру керек.

Мақта маталар ассортименте үлкен орын аллоды, тоқыма өндірісінде өндірілетін барлық маталар ассортиментінің 75% үлесін құрайды. Мақта маталардың ассортиментіне мақтадан жасалған маталар және мақта мен вискоза штапелінің қосындысынан жасалған, штапельді синтетикалық талшықтардан жасалған, вискозалық жібектен жасалған маталар кіреді. Өзге талшықтарды мақта маталардың құрамына олардың сырт бейнесін және кейбір қасиеттерін жақсарту үшін қосады.

Мақта маталарына тән қасиеттер : Мақта маталар жақсы мықты, көп ретті созылу мен иілуге төзімділік, жақсы ылғал өткізгіштік қасиеттерімен сипатталлоды. Мақта маталардан жасалған бұйымдар тез ылғалданады, тез кебеді, жақсы жуылады және жоғары температурада үтіктеледі. Мақта маталардың қажалуға төзімділігі синтетикалық талшықтарға қарағанда аз болады. Мақта маталар көп жағдайда жақсы төселеді, оңай кесіледі, орнынан ауытқып кетпейді, ол төсемеге мақта маталарды жатқызуға мүмкіндік жасайды. Олар оңай өңделеді, шашылмайды, тігістерінде жилжымайды ; жұмсақ өңдеуде именин тесілмейді.

Прейскурант бойынша мақта маталардың ассортименті 17 топқа бөлінеді. Тұрмыстық қолданыстағы маталардың көбі бастапқы 6 топқа кіреді : шит, бөз, ішкиімдік маталар, сатин, киімдік, көйлектік маталар. Мақта маталардың артикулы екі, үш немесе төрт сана тұратын нөмірмен белгіленеді.

Шыт мақта материалы на сипаттама Шыт шығарылатын мақта маталарының ассортиментінің шамамен 10-12% құрайды. Шыт ассортиментінің спецификалық ерекшелігі бар : оның негізіне қалың иірілген жіп қолданылады, ол бокса матаның негізгі тірегін, матаның қажалу әсерлеріне төзімділігін қамтамасыз етеді. Мұндай құрылым мақта маталардың ассортиментінде тек шитқа ғана тән. Шыт - басылған суреті бар немесе ашық түстенге боялған мата. Ол кардты иірілген жіпті өру арқылы өңделеді. Шыттың ені см. Шыт матрасы әйелдер мен балалар бұйымдарының ассортиментінде, ерлердің рейдесінде, ішкиім және төсек орын жабдығында қолданылады. Шыттың өңделуі қарапайым, жыртылмайды, созылмайды және қатты шашырамайды.

Бөз мақта матрасына сипаттама Бөз тобина шит тәрізді өрілу арқылы өңделетін, бірақ оларда, керісінше, негізіне қарағанда тығыз болатын кардты иірілген жіп қолданылады. Бөз шитқа қарағанда қалыңырақ және қаттырақ, бірақ ол да шит сияқты тозуға төзімді келеді. Олар бір - бірінен салмағымен, негізі мен шүғасындағы жіптердің тығыздығымен және енімен ерекшеленеді, бөздің ені - 62, 78 және 250 см. Бөз тегіс боялған және толтырылған болып шығарылады. Толтырылған бөздің кейбірі екі жағынан қапталлоды. Кейбір бөз түрлері арнайы өңдеу түрлерінен өтеді, мысалы, мата қатаңдығын арттырып, оларды мыжилмайтын эту үшін өшпейтін аппрет өңдеуі қолданылады. Мүндай аппрет маталарда көп ретті жуғанға дейін сақталып түрады.

Сатин мақта матрасына сипаттама Сатин тобина сатин және атлас маталар жатады. Мақта матрасының бүл чччтобының ассортименті қалыптасқан негізгі белгісі болып табылады. Мата қүрылымында қолданылған иірілген жіп түріне қарай, сатин ассортименті екі тропшадан түрады. Кардты сатиндер, негізінде және шүғасында карталы иірілген жіптен, түрлі тығыздықты карталы иірілген жіпті қолдану салдарынан салмағы және қалыңдығы бойынша әр түрлілігімен ерекшеленеді. Кардты сатинді мерсерлейді, нәтижесінде оның беті тегіс, әрі жалтыр болады. Түсіне қарай сатин қанық, тегіс боялған және ағартылған.

Ішкиім чччтобы. Барлық мақта - матаның шамамен 25% ішкиімдік маталар еншісіне жатады, шамамен 150 артикулы шығарылады. Ішкиім чччтобы киетін киімдер мен төсек жабдығы бұйымдарын біріктіреді. Топтың атынан көрініп тұрғандай, бұл топтың ерекше белгілеудің себебі маталардың арналуында. Ішкиімдік маталардың ерекшелігі - олардың ақ түсте немесе ашық түстерде боялып өндірілуі болып табылады. Соңғы жағдайда алынатын маталарға бояудың жууға, құрғақ және ылғалды үйкелуге, қайнату мен тенге тұрақтылығы бойынша қатаң талаптар қойылады.

Көйлек чччтобы әйелдер мен балалар көйлегін, рейделігін, ерлер рейдесін және басқа да тігін бұйымдарын дайындауға арналған мақта - мата материалдар ассортиментін біріктіреді. Сондай - ақ оның ерекшелігі - маталардың арналуы болып табылады. Ассортиментте тарақтық немесе карталық жіптерден полотнолық және әртүрлі құрама ұзын жолақты айқаспалармен, жолақ және торкөз өрнектері бар алатоқылған маталар босым.

Ассортименттің қолданылуына байланысты топ тропшаларға бөлінеді, оларға жилдың белгілі бір мезгілінде қолданылатын, бұйымдарға арналған белгілі бір құрылымды және киімге қажетті қасиеттермен сипатталатын маталар жатады. Маусымдық тропша әр жил мезгілінде киюге лайық киім - кешекке арналған көйлек, рейде маталарын біріктіреді. Бұл маталар жоғары тығыздығымен, салмағымен және жилу қорғағыштық қасиеттермен ерекшеленеді. Бұл тропшаға әр түрлі өрімдегі маталар жатады : мата өрім - гарус, зефир және зефирина, лионезы, поплины, саржалық өрім - шотландка, көйлек маталарының кейбір артикулы, крептік өрім - креп, мақта мата

Мақта маталарынын жасалған киім түрлері :