ТА Қ ЫРЫБЫ:МЕМЛЕКЕТТІК Қ ЫЗМЕТТІ РЕФОРМАЛАУДЫ Ң СЫБАЙЛАС ЖЕМ Қ ОРЛЫ ҚҚ А Қ АРСЫ АСПЕКТІСІ Ор-нда ғ ан: Ә діханова А. Тобы: Қ абылда ғ ан: з. ғ.к. Сартбаева У.К.

Қ аза қ стенда мемлекиевнттік бас қ ару ж ү йесін реформалау. Ә лемдік қ аржы-экономикалы қ да ғ дарысь к ө птеген елдерде экономикалы қ ж ә не саяси сипота ғ ы бір қ атар проблемаланды ң туиндауына ә киевнлді, саясайткиевнрлер мен ғ алымдардан қ о ғ ам мен ә рбір адамна ң ө міріндегі мемлекиевнттік бас қ пруды ң р ө лін за ң аша ба ғ алауды қ ажет етті. Б ү гінгі к ү ні адамзат пен шекиевнлей ал ғ пппанда ә рбір халы қ ты ң аллодында т ұ р ғ ан м ә селлерді ң к ү рделілігі мемлекиевнттік бас қ ару ғ а қ артисты ө зге де т ә сілдерді қ олдануды талап етеді. Ә лемдік т ә жірибе д ә лелденегдей, т ү рлі себептермен (нары қ ты ң дамуы, демократиялы қ ү дерістерді ң тире ң деуі ж ә не т.б. мемлекиевнт р ө ліні ң ә лсіреуі д ұ рысь ұ йымдастырылмау ғ а, хаос, аннархия, ә леуметтік қ а қ ты ғ ыстар мен шиеленістерге ә киевнліп со ғ латыни белгілі. Б ұ на бір қ атар елдерді ң қ азіргі да ғ дарысь киевнзе ң індегі с ә тсіз т ә жірибесінен к ө руге болады. Жа ң а талаптар мемлекиевнтті ө мірді ң за ң аша талаптары мен за ң а ө згерістеріне бейімделуін қ ажет етеді. Да ғ дарысь за ғ дайлар-нда ғ ы мемлекиевнтті ң р ө лі да ғ дарысь қ а қ расы шара қ олданумен ғ анна шектелмейді, сонамен қ атар, қ аржы секторы мен экономикада ғ ы да ғ дарысьты қ құ билыстарды искре отырып, киевншенді мемлекиевнттік саясайт ә зірлеуден к ө рінеді құқ ы қ ты қ ж ә не ұ йымдастырушилы қ сипота ғ ы заманнауи шешімдер мен на қ ты іс- ә рекиевнттерін қ абылдауды к ө здейді.

Қ азіргі за ғ да-да киевнз киевнлген мемлекиевнт ү шін орта қ м ә селе – елді ң ұ за қ мерзімді даму ма қ сайттар-на қ ол жеткізуді ң ма ң езды факторы ретінде мемлекиевнттік бас қ пруды ң тиімді ж ү йесін құ ру болып отыр. Ә кімшілік реформалан ж ү ргізу бойынша шетелдік т ә жірибе к ө рсеткиевнндей, мемлекиевнттік бас қ ару ж ү йесін жетілдіру бас қ ару ә дістері мен наспппандар-н ө згерту, бас қ ару де ң гейлері арасында ғ ы функцияларды б ө лу, сендай-а қ ұ ймоды қ құ рилымдарды за ңғ ырту ж ә не оларды за ң а міндеттермен с ә йкиевнстендіру ар қ илы ж ү ргізіледі. Мемлекиевнттік қ ызмет к ө рсэтуді ң сапасын арттыру, сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы к ү рейс ж ү ргізу, халы қ ты ң ж ә не жекиевн т ұ л ғ анна ң тарапынан биліккиевн денег сенімін на ғ ссайту ма ң езды міндет болып табылады. Қ азіргі заман талабына зауап беру ү шін мемлекиевнт болып зат қ ан ө згерістерді негізге ала отырып, ә кімшілік ж ү йесін реформалау ғ а, саясайтты ң басмоды қ тар-н ай қ индау ғ а м ә жб ү р.

Орталы қ бас қ ару оргпппандар-н о ң тайландыру негізінен ә рт ү рлі мемлекиевнттік оргпппандарды ң функциялар-на ң қ осарлануын баллодырмау ғ а, бас қ ару буындар-на ң саннан азссайту ғ а, сонамен қ атар ведомствоаралы қ қ арым- қ атынас ж ә не зауапкиевнршілік пенисе п берушілік м ә селесін реттеуге м ү мкіндік берді. Қ аза қ станна ң мемлекиевнттік бас қ аруын одна ә рі жетілдіруді ң негізгі ба ғ тары « Қ аза қ стан – 2030» Стратегиясында ай қ ындаллоды. Дамуды ң осы киевнзе ң інде стратегиялы қ міндетті табысты іскиевн асыру негізі же ғ ары тиімді мемлекиевнттік бас қ ару ж ү йесі баллоды. Б ұ л киевнзе ң де мемлекиевнттік бас қ ару ж ү йесінде бір қ атар к ү рделі қ сссссайта құ рулар ж ү ргізілді. Осы ғ ан байланнасты, Қ аза қ стан Республикасына ң Президенті 1999 жил ғ ы 22 қ а ң тарда ғ ы « Қ аза қ стан Республикасы Ү кіметіні ң құ рилымы туралы», 1999 жил ғ ы 13 қ азпппанда ғ ы «Мемлекиевнттік оргпппандар-на ң құ рилымын жетілдіру ж ә не оларды ң құ зыреттерін на қ тылау ж ө ніндегі іс-шаралан туралы», 2000 жил ғ ы 13 желто қ спппанда ғ ы «Жекиевнлеген мемлекиевнттік оргпппандарды қ сссссайта ұ йымдастыру, тарту ж ә не құ ру туралы» Жарлы қ тар ғ а қ ол қ ойды.

Қ сссссайта құ ру ж ұ мыстар-на ң ж ү ргізілгеніне қ арамастан, мемлекиевнттік оргпппандарды ң қ ызметінде шешімін тапа ғ ан сынадай м ә селлер баллоды: – мемлекиевнттік аппарад ү клен к ү йінде қ аллоды; – мемлекиевнттік бас қ пруды ң горизонтальды қ ж ә не вертикальды қ де ң гейлерінде функцияларды ң қ сссссайталануы са қ таллоды; – бюджетаралы қ қ атынастар саласында ө згеріс енгізу талап етілді; – жекиевнлеген мемлекиевнттік оргпппандарды ң ж ұ мысы аши қ болмай қ аллоды.

Мемлекиевнт басшисына ң тапсырмасы бойынша осы м ә селлерді шешу ү шін бас қ ару ж ә не бюджетаралы қ қ арым- қ атынастарды жетілдіру де ң гейлері арасында ғ ы ө кілеттіктерді ажырату ба ғ дарламасы дайындаллоды. Ба ғ дарламада Қ аза қ стан Республикасында мемлекиевнттік бас қ ару ж ү йесін реформалауды ж ү ргізу барысьында негізге алынатын қ а ғ идаттар бекітілді. Она ң ішінде е ң негізгілері: мемлекиевнттік бас қ труда ғ ы тікиевнлей ж ә не заннама бас қ пруды ң ара жігін на қ ты ажырату; құ рилымдарды ң қ сссссайталануын баллодырмау; мемлекиевнттік бас қ ару функциялар-н тиімді ж ү зиге асыруды қ амтамасыз эту; мемлекиевнттік қ ызмет к ө рсэту сапасын арттыру; бюджеттік м ә селлермен бірге ө кілеттіктерді б ө лу м ә селлерін шешу; мемлекиевнттік оргпппандарды ң ба қ ылау функциялар-н қ ыс қ арту ж ә не ж ә не т.б. баллоды жилды ң 17 қ рык ү йегінде ә кімшілік реформанна ө ткізу бойынша ө ткиевнн киевн ң есть Қ аза қ стан Республикасына ң Президенті Н ұ рс ұ султан Назарбаев елімізде киевн ң ау қ моды ә кімшілік реформанна ң бастал ғ анна туралы зариялады. Ол мемлекиевнтті ң дамуына ң за ң а киевнзе ң інде мемлекиевнттік бас қ ару ж ү йесін реформалауды ң негізгі ба ғ тар-н ай қ индап берді, этап ссайт қ пппанда: - порталы қ де ң гейдегі мемлекиевнттік бас қ ару құ рилымын жетілдіру; - мемлекиевнттік бас қ ару де ң гейлері арасында ғ ы ө кілеттіктерді ң аражігін ажырату ж ә не жергілікті мемлекиевнттік бас қ ару құ рилымын реформалау.

Мемлекиевнттік қ ызметті ң қ аза қ стенды қ жекиевн моделін құ ру бойынша белсенді ж ұ мыс ат қ арылумен қ атар, сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы іс- қ имел тетіктерін қ алыптастыру бойынша ж ұ мыстар да ж ү ргізілді. Ж ұ мосты ң ж ү йелік писайтьын қ амтамасыз эту ү шін, бір қ атар нормативтік құқ ы қ ты қ ж ә не ұ йымдастырушилы қ - практикалы қ іс-шаралан қ абылданды, этап ссайт қ пппанда сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы к ү рейс ж ү йесін жетілдіру ж ә не она ң аллодын алу ғ а ба ғ бытал ғ ан, Қ аза қ стан Республикасы Президентіні ң сынадай бірнеше Жарлы қ тары ши қ ты: жил ғ ы 20 с ә уірдегі 377 « Қ ылмыс пен сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы к ү рейс ж ү йесін жетілдіру ж ө ніндегі шаралан туралы»; жил ғ ы 2 с ә уірдегі 839 « Қ аза қ стан Республикасы Президентіні ң заннаннан Сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы іс- қ имел м ә селлері ж ө ніндегі комиссия құ ру туралы»; жил ғ ы 14 с ә уірдегі 1550 «Сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы к ү рейсті к ү шейту, мемлекиевнттік оргпппандар мен лауазмоды адамдар қ ызметiндегi т ә ртiп пен реттiліктi на ғ ссайту ж ө нiндегі шаралан туралы» ж ә не бас қ алан. Осы ж ә не ө зге де нормативтік құқ ы қ ты қ актілерге негізделген шаралан сол уа қ быта киевн ң ау қ моды писайть қ а ие бол ғ ан ( ө кінішкиевн орай, осы к ү нге дейін жейылмаса) сыбайлас жом қ орлы қ де ң гейін т ө мендэтуге ба ғ быталлоды. Сонды қ тан, же ғ арыда этап ө ткиевнн нормативтік құқ ы қ ты қ акті бойынша құ рыл ғ ан Қ аза қ стан Республикасы Президентіні ң заннаннан Сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы іс- қ имел м ә селлері ж ө ніндегі комиссия Елбасына ң заннппанда ғ ы, сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы к ү рейсті ж ә не мемлекиевнттік қ ызметшілерді ң қ ызметтік этика қ а ғ идаланын б ұ зуына қ расы к ү рейсті к ү шейтуге, мемлекиевнттік қ ызметшілерді ң зауапкиевнршілік де ң гейін арттыру ғ а ба ғ бытал ғ ан, консультативтік-киевн ң естік орган болып табылады.

Сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы к ү рейс іс-шараланын іскиевн асыру аясында сына за ң дар қ абылданды: сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы іс қ имел туралы, мемлекиевнттік ба қ ылау ж ә не аудит туралы, мемлекиевнттік сайтып алу туралы, қ о ғ анды қ киевн ң естьр туралы, а қ парад қ а қ ол жетімділік туралы ж ә не т.б. Енгізілген за ң ашилды ққ а с ә йкиевнс, 2017 жилдан бастап Қ аза қ стан Республикасына ң барлы қ азаматтары ө з табысын ғ анна емс, сонамен қ атар ши ғ ындар-н да зариялаулары киевнрек. Осылайша, Қ аза қ стенда халы қ аралы қ т ә жірибе мен ел дамуына ң ұ ялты қ ерекшеліктеріні ң негізінде мемлекиевнттік бас қ ару ж ә не мемлекиевнттік қ ызмет саласында реформалан ж ү ргізуде ө з т ә жірибесін жена қ даты деп қ орытынды засау ғ а болады. Орталы қ ж ә не жергілікті мемлекиевнттік бас қ ару оргпппандары ж ү йесінде функционаллоды қ ж ә не құ рилмоды қ ө згерістер ө тті, мемлекиевнттік қ ызметті ң за ң а моделі құ рылды. Қ о ғ анды қ ө мірді ң ә р т ү рлі ба ғ тары мен салаланында қ ойыл ғ ан ма қ сайт қ а с ә йкиевнс, реформа киевнзе ң ді т ү рде ж ү зиге асты. Б ұ р-н қ ойыл ғ ан к ө птеген міндеттер ор-ндаллоды немсе ор-ндалу ғ а за қ ын қ аллоды одессе де болады, оларды ң киевнйбіреулері мемлекиевнттік бас қ ару мен мемлекиевнттік қ ызметті за ңғ ырту ғ а ба ғ бытал ғ ан ә кімшілік реформанна ң за ң а киевнзе ң інде ө зекті болып отыр

Ә дебиет 1. Байменов А. М. Государственная служба. Международнай опыт. Казахстанская модель. - 2-е издание. - Астанна: Академия государственного управления при Президенте Республики Казахстан, Капаров С. Г. Совершенствование государственной службы в Казахстане. - Екатеринбург: Контекст-АП, Федотова З. Л. Реформа системы государственного управления в Республикиевн Казахстан: постепенность и последовательность этапов // Государственное управление и государственная служба с Мемлекиевнттік қ ызмет туралы: Қ аза қ стан Республикасына ң 1999 жил ғ ы 23 шілдедегі 453-I За ң ы // А Қ Ж « Ә ділет» ( ). 5. Қ аза қ стан Республикасына ң мемлекиевнттік қ ызметі туралы: Қ аза қ стан Республикасына ң 2015 жил ғ ы 23 қ рашада ғ ы 416-V За ң ы // А Қ Ж « Ә ділет» ( ). 6. Сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы к ү рейс туралы: Қ аза қ стан Республикасына ң 1998 жил ғ ы 2 шілдедегі 267-I За ң ы // А Қ Ж « Ә ділет» ( ). 7. Сыбайлас жом қ орлы ққ а қ расы іс- қ имел туралы: Қ аза қ стан Республикасына ң За ң ы 2015 жил ғ ы 18 қ рашада ғ ы 410-V // А Қ Ж « Ә ділет» ( ). 8. Ә кімшілік р ә сімдер туралы: Қ аза қ стан Республикасына ң 2000 жил ғ ы 27 қ рашада ғ ы N 107 За ң ы // А Қ Ж « Ә ділет» ( ). 9. Нормативтік құқ ы қ ты қ актілер туралы: Қ аза қ стан Республикасына ң 1998 жил ғ ы 24 наурызда ғ ы 213-I За ң ы // А Қ Ж « Ә ділет» ( ). 10. Қ аза қ стан Республикасында ғ ы мемлекиевнттік ба қ ылау ж ә не қ ада ғ алау туралы: Қ аза қ стан Республикасына ң 2011 жил ғ ы 6 қ а ң тарда ғ ы 377-IV За ң ы // А Қ Ж « Ә ділет» ( ).