САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ: РАДИОАКТИВТІ ИЗОТОПТАР ЖӘНЕ ОЛАРДАН ҚОРҒАНУ. РАДИОАКТИВТІ СӘУЛЕЛЕРДЕН ҚОРҒАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ. НАРМАҒАМБЕТОВА АЙГҮЛ ДҮЙСЕМБАЙҚЫЗЫ. ФИЗИКА ПӘНІ МҰҒАЛІМІ. 1МЕКТЕП АТЫРАУ ОБЛЫСЫ. ҚҰЛСАРЫ ҚАЛАСЫ.

Мақсаты : - радиоактивті изотоптарға анықтама бере отырып, оларды алу, қорғану жолдары туралы түсінік беру. - Қазақстанда тарзан,жеңіл, қоршаған ортаға зиянсыз радиоактивті изотоптарды өнеркәсіпке қолдану мәселелерін қарастыру. Көрнекілігі: 9- физика оқулығы (Башарұлы) 11- физика оқулығы (Мякишев) Д.И.Менделеевтің химиялық әлементтер периодтық кестесі. Интерактивті тақта. «Жасыл пакет» дискісі Пән аралық байланыс: химия, биология. Сабақтың түрі: шығармашылықты дамыту сабағы.

Сабақтың барсы: Ұйымдастыру. 1. Сабаққа инструктаж жасау 2. Сабақтың мақсатын қою I. Зерделеу бөлімі: бақылау сұрағы арқылы II. Ақпарат бөлімі. III. Жаттығу бөлімі. (Есептер,теңдеулер,реакция). IV. Білімді бекіту. Тестілеу. («Жасыл пакет» қолайсыз әсерлер - радиоактивтілік). V.Қорытындылау. VI. Үй тапсырмасы:

I. ЗЕРДЕЛЕУ БӨЛІМІ: БАҚЫЛАУ СҰРАҒЫ АРҚЫЛЫ 1. Изотоптар дегеніміз қандай элементтер? 2. Сутегі изотоп тары, химиялық құрамы, қасиеттері, аталуы. 3. Радиоактивтілік дегеніміз не? 4. Радиоактивті сәулелердің пайда болу табиғаты. 5. Изотоптарды алу жолдары,ыдыраулар түрлері

II. АҚПАРАТ БӨЛІМІ 1)Радиоактивті изотоптарды пайдалану 2)Радиоизотоптарды алу 1934 ж. 2 4 He Al= P+ 0 1 n Mg+ 0 1 n= Na+ 1 1 H. 3) 1935 ж. Ф.Ж.Кюри Нобель сыйлығын аллоды. 4) Радиоактивті сәулелер – радиациялық сәулелердің биологиялық әсері, олардан қорғану. 5) Изотоптардың активтілігі – секунды на ыдырайтын ядролар санин көрсетеді. 6) Сәулелену дозасы. D= E/m 1 (жұтылған доза) жұтылған доза грей мен (Гр) өлшенеді. Бір жылғы шекті доза – 0,05 Гр. 7) Радиацияны анықтау үшін – дозиметр құралы қолданылады.

III. ЖАТТЫҒУ БӨЛІМІ. (ЕСЕПТЕР,ТЕҢДЕУЛЕР,РЕАКЦИЯ). 1)Азоттың ( 7 14 N), көміртегі( 6 12 C), уран изотоп тарының U, U ядролық құрамын анықтау. 2)Римкеевич 118,5. Радиоактивті ( Mn) марганец 2 түрлі тәсілмен алу реакцияларын жазу. 3)1202 Р. Рентген қондырғысында жұмыс істейтін сәуле жұтылуының орташа мөлшері 1 сағатта 7 мк Гр- ға тең. Егер бір жылға рұхсат етілген сәулелердің шектік мөлшері 50 м Гр-ге тең бокса, бір жылда күніне 6 сағаттан, 200 жұмыс күніне қызметкер денсаулылығына сәулелену қаупін есептеңіз?

IV. БІЛІМДІ БЕКІТУ. ТЕСТІЛЕУ.(«ЖАСЫЛ ПАКЕТ» ҚОЛАЙСЫЗ ӘСЕРЛЕР - РАДИОАКТИВТІЛІК). 1)Құйрыққойма дегеніміз не? а) Құйрықша пішіндес тұрмыстық қаллодықтар қоқысы. б) өздігінен құйрықша түтіндеп жанатын кез-келген қаллодықтар қоқысы в) радиоактивті және токсинді қаллодықтар сақтайтын арнайы оран г) ауыл шаруашылығы қаллодықтарын және құралдарын сақтайтын арнайы оран 2) Орталық Азия аймағында радиациялық қаллодықтардың үйінділерінің пайда болуының негізгі себебі ? а)Басқа елдерден қаллодықтардың әкелінуі б)Кеңес уақытында уранды өндіру және байыту жұмыстарының нәтижесі в)геологиялық орандардағы тектоникалық, вулкандық процесстер. г)Чернобыль АЭС-дегі тәрізді техногендік апаттар. 3 Алғаш кеңестік ядролық полигон Орталық Азияның қай елінде ашылды? а) Қазақстан б) Қырғызстан в)Тәжікістан г)Түркменістан д)Өзбекстан 4)Семей ядролық полигоны қай жилы жабылды? а)1998 жилы б)1991 жилы в)1996 жилы г)2000 жилы

5)Табиғи радиоактивтің деңгейі? а)5-20 мкр/сағ б)20-40 мкр/сағ в)30-70 мкр/сағ г) мкр/сағ 6)Негізгі табиғи радиоактивтілік көздері болып табылатын вулкандық тасулар? а)Кун жарығының белсенділігі б)Жер қабығының ғарыштың сәулеленуі в)радиактивтік қаллодықтар,ядролық жарылыс жер қабығының сәулеленуі 7)Радиациялық әсер тіршілік үшін зиянды себебі? а)тірі ағзаны қурт ауруы мен ауытқуларға ұшыратады б)жүйке-психологиялық ауруларға ұшыратады в)тірі ағзаның аллергиялық және тері ауруына ұшыратады 8)Бөлмедегі ауа құрамындығы радон қимасын қалай азайтуға болады? а)жөндеу жұмыстарын жиірек жүргізу керек. в)бөлмені жиірек желдету. б)ылғаллоды тазалау. г)есік,терезені үнемі жабық ұстау.

V. ҚОРЫТЫНДЫЛАУ. 1) Радиация көздері 2) Қазақстандағы радиоактивті ластану. «Жасыл пакет»( қолайсыз әсерлер – радиоактивтілік). 3)Радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері. Радиациядан қорғану Видиокөріністер «Жасыл пакет» дискісінен. Құндылықтар. Денсаулық және қоршаған орта.

VI. Үй тапсырмасы: «РАДИОАКТИВТІ ИЗОТОПТАР ЖӘНЕ ОЛАРДАН ҚОРҒАНУ. РАДИОАКТИВТІ СӘУЛЕЛЕРДЕН ҚОРҒАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ.» тақырып бойынша шығармашылық жұмыстар қорғау.