МАВЗУ: ДОИМИЙ КЎЧАТЗОРНИНГ ТАШКИЛ ЭТИШ АСОСЛАРИ (давоми)

Доимий кўчатзор майданини ташкил этиш Доимий кўчатзор майданини ташкил этишда маҳсулот чиқарувчи ва ёрдамчи қисмларни мақсадли жойлаштирилади. Кўчатзорнинг маҳсулот чиқариш қисмидаги бўлимларни жойлаштиришда алоҳида дарахт ва бута турларининг кўчатларини етиштиришнинг ўзига хос хусусиятлари ва уларнинг муҳитга талабчанлиги ҳисобга олинади. Уруғ кўчат етиштириш бўлими учун ажратиладиган майданга қуйидаги талаблар қўйилади: шамолдан ҳимояланган ва донатор тупроқли ер майдани; текис рельеф ли ва мақбул экспозиция ли қияликларга ига бўлган ер участка лари танланади.

Мевали кўчатлар етиштириш учун: мўътадил намликка ига бўлган; донатор; сер чиринди қатламли тупроқлар; ер ости сушининг сатҳи 2-2,5 м чуқурликда бўлган ер участка лари ажратилади. Тол ва теракларнинг она плантация лари учун: ер ости суши яқин жойлашган; рельефы нисбатан паст бўлган ер участка лари режалаштирилади.

Маҳсулот чиқарувчи қисмига ажратилган участкалар алмашлаб экиш майданларига бўлинади. Алмашлаб экиш майданининг шакллари майдан катталигига боғлиқ ҳолда майданлари 1:2; 1:3 яки 1:4 бўлган нисбатдаги тўғри тўртбурчак шаг лига ига бўлади. Томонларнинг катталиклари ишлаб чиқариш жараёнида машина-трактор ва агрегатларнинг замарали ишлашига қаратилган бўлади. Йирик кўчатзорларда майдан узунлиги 250 метрдан ошмаслиги заур.

Кўчатзордаги йўл тармоқлари машина ва механизмларнинг ҳар бир майданга тўғридан-тўғри боришини таъминлайдиган ҳолатда тузилади. Асосий йўллар (айлана ва магистральь) ишлаб чиқариш жараёнида трактор ва прицепларнинг қатнови учун фойдаланилади. Уларнинг ани 8-10 метр бўлади. Иккинчи (дала майданлари оралиқлари йўллари) держали йўллар дала майданининг узун томони бўйлаб жойлаштирилади. Уларда машина ва механизмлар бир томонлама ҳаракатланади ва ани 3-6 метрни ташкил этажи. Суғориладиган майдандаги кўчатзорларда йўл тармоғи суғориш тармоғи билан боғлаб тузилади.

Йирик кўчатзорлардаги хўжалик участкалар 1-1,5 га майданни ташкил этажи. Уларни кўчатзорнинг марказита жойлаштирилиши машина тракторларнинг иш жойига бориб калиш ҳаражатлари сарфини қисқартиради, вақтни тежайди, техник ҳодимларнинг маҳсулот етиштириш қисми билан кооператив боғланишини таъминлайди. Хўжалик ишлаб чиқариш участка лари билан асосий йўллар орқали боғланади, ташқи алоқа манзарали дарахтлар билан кўкаламзорлаштирилган марказий магистральь йўл орқали боғланади.

Йирик кўчатзорларда хўжалик қисм ишлаб чиқарувчи ва хонадон сектор ларга бўлинади. Бу ҳолатда хонадонлар секторе ташқи алоқа йўли билан туташувчи кўчатзорнинг айлана чегарасига жойлаштирилади. Ишлаб чиқариш сектореда хўжалик идораси, уруғни сақлаш ва стратификациялаш иншоотлари, гараж, хўжалик инвентарь лари учун навес, омборлар ва бошқа щука билан жойлаштирилади. Хонадонлар сектореда ишчи ва хизматчилар учун уйлар ва тура жойлар жойлаштирилади.

Кўчатзор чегараси бўйлаб ўралган иҳота дарахтзорлари бар поэт и леди. Ҳимоя ўрмон иҳоталари сосан халқа йўл ташқарисида жойлаштирилади, айрис ҳолларда географии жойлашишига боғлиқ ҳолда халқа йўл очки томони бўйлаб жойлаштирилиши мамкин. Ҳимоя ўрмон иҳоталарининг ташқи томони бўйлаб 1,5 метр масофада буталардан бир яки ики қаторли яшил деворлар тузилади. У ёввойи ва уй ҳайвонларининг кўчатзор майданига кариб калишига тўсқинлик қилади.

Кўчатзор майданини ташкил этиш бўйича ишлаб чиқилган режа белгиланган тартибда тасдиқлангандан кейин ўлчаш лентами, таёқча ва теодолит ёрдамида жойга тушурилади. Биринчи навбатда асосий йўллар тушурилади кейин икинчи держали йўллар ва хўжалик участка ларининг ўрмон иҳоталари, яшил деворлар учун майданлар ажратилади. Жойда белгиланган барча бурчак нуқталарга қозиқлар қоқилади. Барча майданлар ишлаб чиқариш, ёрдамчи қисмлар ва алмашлаб экиш далаларига бўлинади.

Лойиҳани аманда жойга тушурилгандан кейин ишлаб чиқариш бўлимлари, ёрдамчи қисмлар ва алмашлаб экиш дала майданларининг чегара нуқталаридаги вақтинчалик қозиқлар 0,5 метр баландликда ва см қалинликда доимий устунлар билан алмаштирилади. Шулардан сўнг майданни текислаш, тупроққа ишлов бериш, кўп йиллик дарахтларни барто этиш ва кўчатзорнинг хўжалик майданида иншоот ва бинолар қуриш ишларига киришилади.