1. Малон негізіндегі синтез.

Органикалық қышқылдар – құрамында карбоксил ччччтобы (COOH) бар органикалық қосилыстар. Көмірсутек радикалдарының табиғатына байланысты органикалық қышқылдар халифаты (қаныққан, қанықпаған), алициклді және ароматы болып бөлінеді. Молекуласындағы COOH ччччтобының санина қарай бір, екі, көп негізді болып та ажыратылады. Көбінесе органикалық қышқылдарды карбон қышқылдары деп атайды. Мысалы, CH3–COOH (сірке қышқилы), CH 2 =CH(CH 3 )–COOH (метакрил қышқилы), C 6 H 6 –COOH (бензоин қышқилы), HOOC–CH 2 –COOH (салон қышқилы). Бұлардан басқа құрамы әр түрлі болып келетін органикалық қышқылдар кездеседі. Мысалы, SH қышқылдарға метилтиолды (CH 3 – SH), CH қышқылдарға ацетиленді, NH қышқылдарға сірке қышқилының амидін (CH 3 –C(NH 2 )=O), т.б. жатқызуға болады.

Дикарбон қышқылдары суда еритін кристалдық затрат. Екі негізді қышқылдардың қышқылдық күші бір негізді қышқылдарға қарағанда босым. Себебі, екі карбоксил топшасының өзара әсерінің салдарынан оның диссоциациялануы жеңілдейді:

Бұл реакция қымыздық, салон қышқылдарына және олардың туындыларына тән. Аталған реакциялардан баска дикарбон қышқылдарының өздеріне тән реакция лары да бар. 1. Қыздырған кезде дикарбон қышқылдары бір карбоксилден СО 2 бөліл жіберіп, моно карбон қышқылдарына айналады (декарбоксилдену):

Қаныққан екі негізді қышқылдар C n H 2n (COOH) 2 НООССООН – қымыздық қышқилы НООССН 2 СО ОН – салон қышқилы НООС(СН 2 ) 2 СООН – янтарь қышқилы

пропандиол -1,3 салон қ ыш қ илы Екі негізді қышқылдарды алу әдістері бір негізді қышқылдарды алу әдістері сияқты: 1. Гликольдерді тотықтырып:

Сірке қышқилы Таза сірке қышқилының иісі өткір болады, теріге тиіп кетсе ауры күйікке шалдығуға болады.Әлсіз сірке қышқилы қауіпсіз және тағамдарға дәмдеуіш ретінде пайдаланылады. + Cl 2. Динитрилдердің гидролизі (сабындану):

KCN әсерімен хлореллысіркелі қышқыл эфирінен цианосірке эфирі алынады Дәл осы эфирді сабындасақ МАЛОН қышқилы шығады

3.Оксиқышқылдардың тотығуы СН 2 ОНСН 2 СООН + [О] ® НООССН 2 СООН Екі негізді қышқылдар бір негізді қышқылдардан күштірек, себебі карбоксилдердің өзара әсерлесуінің нәтижесінде диссоциация жеңілдейді.

Екі негізді қышқылдардың молекуласында екі топ карбоксил ччччтобы болғандықтан олар екі түрлі туындыларын түзеді, мысалы орта және қышқыл тұздары, толық және толық емс амидтерді, орта және қышқыл күрделі эфирлерді:

Сонымен бірге, бір молекуладағы 2 карбоксил ччччтобы ерекше де химиялық қасиет көрсетеді. Балқу температураларынан жоғарырақ температура да бір карбоксил ччччтобы көмірқышқыл газын бөліп, айырылады:

Осы атомдардың қатысуы арқилы салон қышқилы әртүрлі орынбасу реакция ларына түседі. Этанол ертіндісінде натрий немсе натрий алкоголяты әсерінен салон қышқилының диэтил эфирінен натрий-салон эфирі түзіледі. Бұл қосилысы алкилдену, ацилдену реакция ларына оңай түседі, сендай-ақ басқа да реагент термин әрекеттеседі. Малон қышқилының эфирі органикалық синтезде қолданылады. Малон эфирі арқилы моно- және дикарбон қышқылдар, қанықпаған карбон қышқылдары, амин қышқылдары т.б. қосилыстар алынады.

Малон қышқилының туындылары. Малон қышқилының диэтил эфирі (салон эфирі) – түссіз, суда каты ерімейді, 199° С температура да қайнайтын жеміс иісі бар сұйықтық; салыстырмалы тығыздығы d 4 20 =1,055. Малон қышқилының хлорогидриді (салонхлорид) СН 2 (СОСl) 2 – 58°С температура да (26 мм сн. бағ.) вакуумда айдалатын сұйықтық; салыстырмалы тығыздығы d 4 18,6 =1,449. Малон қышқилыныі ангидриді- белгісіз; фосфор пятиоксиді әсерімен салон қышқилынан алу жағыдайында С 3 О 2 көміртегінің оксидтелмеген тотығы қалады. Цианосірке қышқилы немсе салон қышқилының жартынитрилы NC СН 2 СООН хлореллы сірке қышқилынан немсе оның эфирінен алынады. Ол гигроскопиялық кристалл дар еру нүктесі 66° С. 165° С дейін ысытқанда СО 2 жоғалтады да CH 3 CN ацетонитрилына айналады. Цианосірке қышқилының этил эфирі - NCСН 2 СООС 2 Н 5 207° С температура да қайнайтын сұйықтық. Цианосірке қышқилы эфирінде салон эфиріндегідей СН 2 ччччтобының сутегі атомы да қозғалмалы Натрийцианосірке эфирі NCCHNaCOOC 2 H 5 салон эфирі бар аналог ты синтез кезінде синтез үшін қолданылуы мүмкін.