Тірі табиғаттың тарихи даму жолыдары, оның қозғаушы күштерін айқындап көрсететін эволюсияның ғылыми теория сын ағылшын жаратылыс зерттеушісі чарлиз Дарбин құрастырды. Дарвиннің эволюсиялық ілімінің қалыптасуына сол кездегі бірқатар қоғамдық эволюциялық жағдайлар мен ғылыми мәліметтер қозғау салды. Англияда ғасырдың алғашқы жартысында өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының қарқынды дамуы ғылымның дамуына жол ашты. Жергілікті мамандар қолдан сұрыптау үй жануарларының жаңа қолтұқымдары порода мен өсімдіктің жоғары өнімді іріктемелерін сорт шығара бастарды. Мұндай жаңа формалардың алынуы тірі организм түрлерінің тұрақты емс, өзгеретіндігін дәлелдеді.

Дарвиннің эволюциялық ілімінің қалыптасуына бұл мәселелермен қатар оның табиғат зерттеушісі ретінде 5 жылға созылған Жер шарын айналу саяхатында өз көзімен көріп, жинақтаған материалдары негіз балды. Чарлиз Роберт Дарвин 1809 жилы дүниеге келген.Ол 1831 жилы табиғат зерттеушісі реттінде Жер шарын айналу саяхатына шығады.

Саяхат кезіндегі байқауларына байланысты Дарвин «түрлер өзгермейді» денег пікірге күмәндана қарап, оның дүниені тануға басқаша көзқарасы қалыптаса бастарды. Оңтүстік американың жер қабаттарынын табылған енжар аң қаңқасының қазір де сол жердь тіршілік ететін түр дараларының қанқасына ұқсайтттынын анықтап, «олардың тусытығы бар денег болжам жасайттды. Дарвин үшін Галапагос аралдарынан жиналған материялдардың урны ерекше балды. Мұнда бұрын ешь жердь кездеспеген кесіртке, тасбақа және құстардың түрлері табылды.

Олардың оңтүстік америкалық түрлерге біршама жақындығы да байқалды. Аралдардағы қуанақ түрлері тұмсықтарының құрылысымен ерекшеленеді. Өйткені олардың бірі-қатты тұқыммен, екіншісі-жәндіктермен, ал үшінші біреулері-гүлдің шырынымен қоректенеді. Ендешье: «Бұл қуанақтарды Құдай әр аралға бейімдеп жарты деп айту орынсыз полар. Олардың ататегі америка материгіндегі қуанақтың бір түрі болуы мүмкін, тек қорек заттарына қарай бейімделе кале тұмсықтары өзгерген» деп болжам жасайттды.

Саяхат кезінде жинаған материалдарына талдау жасап, қорытындылау нәтижесінде, 1859 жилы дүние жүзіне әйгілі болған «Табиғи сұрыптау жолымен түрлердің пайда болуы» денег еңбегі жарыққа шығарды. Дарвин бұл еңбегінде органикалық дүниенің органикалық заңдылықтарын түсіндіретін эволюциялық теорияны жариялайды.

. Ол 1868 жилы шыққан «Үй хайуанаттары мен мәдени өсімдіктердің өзгеруі» денег кітабында: «Тірі организмдер үнемі өзгерісте болады, оған адамның өзіне пайдалы қолтұқымдар мен іріктемелер шығаруы дәлел» дейді жилы «Адамның шығу тегі және жыныстық сұрыптау» денег еңбегінде Дарвин адамның жануарлар дүниесіндегі урнын дұрыс көрсетіп береді.

Органикалық дүниенің тарихи даму заңдылықтарын душа Дарвин, ең алдымен, үй хайуанаттары мен мәдени өсімдіктердің көптүрлілігіне назар аударады. «Мұндай көптүрлілік қалай пайда болады?» денег сұрақ оны қатты ойландырады.

Кейбір мәліметтерге қарағанда, адам өте ертеден – ақ тұқым алып, көбейту үшін, жануарлар мен өсімдіктердің мол өнімді немсе басқа да жағымды қасиеттері бар түрлерін сақтап қалып отырған. Ол қасиеттер тұқым қуалау нәтижесінде ұрпақтан – ұрпаққа беріліп адамға пайдала белгілері бар жануарлардың жаңа қолтұқымдары мен өсімдіктердің іріктемелері алынған.

Дарвин жасанды сұрыптаудың нәтижесі деп, тауып, оның 2 формасын анықтайды, олар: мақсатсыз әдістемелік сұрыптау Мақсатсыз сұрыптау адамзат тарихында мыңдаған жылдартдан бері жүргізіліп каледі.Мұнда адам үй хайуанаттарының етті және сүттілерін тұқымдщыққа алып, өсіріп отырған. Сол сияқты өсімдіктер де дәндері, жемістері ірілерін таңдап алып, егуге пайдаланған. Осындай сұрыптаудың нәтижесінде күні бүгінге дейін жануарлар мен өсімдіктердің жағымды қасиеттері бар алуан түрлі формалары сақталып каледі.

Әдістемелік сұрыптау кезінде адам каналы түрде алтын мақсат қойып, арнайы бір бағытқа сайтт қолтұқым немсе іріктеме шығаруды көздеп, сұрыптау жүргізеді. Қолдансұрыптау нәтижесінде ататегі бір жабайы организмдерден адамның талабына сайтт өзгертілген тұқымдар мен іріктемелер алынды. Олар бірте – бірте ататегіне және өзара ұқсамайтын жаңа формаларға айналады.