ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТІ АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖҮЙЕЛЕРІ 18-1 ТОБЫ ОРЫНДАҒАН: МАГЗЫМБАЕВА А.Т. ТЕКСЕРГЕН: АЛДЖАМБЕКОВА Г.Т ТАҚЫРЫБЫ: ОРТАҒАСЫРДЫҢ ЖАРАТЫЛЫСТАНУЫ. САЛЫСТЫРМАЛЫҚ ТЕОРИЯСЫ.САҚТАЛУ ЗАҢДАРЫ

ОРТАҒАСЫРДЫҢ ЖАРАТЫЛЫСТАНУЫ (МҰСЫЛМАНДЫҚ-ШЫҒЫС, ХРИСТИАНДЫҚ-БАТЫС ) Орта ғасырдағы ойлау жүйесі көбінесе мораль мен діннің аумағында балды. Кез келген дүниедегі мәселелер тек қасиетті жазудың түсіндіруімен қабылданды. Тіршіліктегі, қоршаған ортадағы құбылыстарға, таңғажайып дүниелерге қызығушылық орта ғасырда антикалық уақытпен салыстырғанда мүлдем басқаша балды. Егер аз уақытында Аристотель табиғат таңғажайыптарына таңдана біліп, олрадың себептерін іздеуге тырса, ал орта ғасырлық ғалымдар, мысалы, Августин Блаженный біздің біліміміз шектеулі екендігін, нағыз таңғажайып дегеніміз – ол дүниені Құдайдың жаратуы екендігін уағыздады. Орта ғасырлық дүниетанымдағы Құдайдың дүниені жоқтан жаратуы туралы догма антикалық уақыттың дүниетанымына қарама-қайшы келді.

Математика мен физиканың арасында байланыс нығая түсті, жаңа уақыттың математикалық физикасы пайда балды және бұл ғылымның даму бастауында атақты астроном дар – Коперник, Кеплер, Галилей тұрды. Орта ғасырлық жаратылыстанудың бір жетістігі – дүниенің аяқталғанын шеңбермен білдіруден бас тарту балды. Бұл модель шексіздік сызығымен, яғни дүниенің шексіздігін білдіретін модельмен алмастырылды. Сол кездегі ғылымның дамуына қалалықтарды қатал тәртіп жағдайына бағындыратын діни әдет-ғұрыптарды уақыт бойынша тәртіппен өткізу, орта ғасыр мектеп мен университет, тек қана антикалық ғылым мен кітапты ғана оқып-үйрену емс, магикалық ойлауды да жоғары бағалады. Дегенмен орта ғасыр дүниетанымы ғылымдарды шектеп, дамуын тежеді. Сондықтан жаңа уақытқа дейін көзқарасты өзгерту қажет балды, ол қайта өрлеу дәуірінде жүзеге аса баста ты.

МҰСЫЛМАНДЫҚ-ШЫҒЫС Араб ғылымы ескі грек және үнді ғылымынан нәр алумен қатар, мәдениетті жоғары басқа елдердің Мысырдың, шамның, парсылық, әсіресе Орта Азия елдерінің үздік ғылыми дәстүрлеріне негізделді. Ғылымның қадір-қасиетін дұрыс түсіне білген бағдат халифалары әл-Мансур, Парун ар-рашид әл-мамундар (VIII-IX ғасырлар) ғылымды дамыту мәселелеріне көп көңіл бөлді. Бағдатта және басқа қалаларда обсерваториялар салдыртады. Парун ар-рашид даналық үйі (Байт әл-хикса) деп аталатын, жолында жақсы жабдықталған кітапханасы бар, арнаулы аудармашылар орталығын құрады. Аздаған уақыттың ішінде Үндістан астроном дарының және Гиппократ, Платон, Аристотель, Евклид, Архимед, Менелей, Аполоний, Птолемей сияқты грек ғылымының көрнекті өкілдерінің еңбектері араб тіліне аударылып, шұғыл зерттеле бастарды. Осындай ғылым тарихында үлкен мәні болған Бағдат мектебі құрылады. Бағдатқа жан-жақтан асқан білімпаз оқымыстылар шақыртылып топтастырылады.

БАҒДАТ ОБСЕРВАТОРИЯСЫ БАҒДАТ ОБСЕРВАТОРИЯСЫ МЕН ДАНАЛЫҚ ҮЙІНІҢ ҒЫЛЫМИ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ БАСТЫ ҰЙЫТҚЫСЫ ОРТА АЗИЯ МЕН ҚАЗАҚСТАННАН ШЫҚҚАН ҒАЛЫМДАР БОЛҒАНЫН МАҚТАНЫШПЕН АЙТАМЫЗ. ОЛАРДЫҢ ІШІНДЕ ӘЙГІЛІ МҰХАММЕД ӘЛ- ХОРЕЗМИ, АХМЕД ФЕРҒАНИ, ҒАББАС ЖАУҺАРИ, АХМАД МӘРУАЗИ ЖӘНЕ БАСҚАЛАРЫ БАР. БҰЛАРДЫҢ ІШІНЕН ТЕҢДЕСІ ЖОҚ ҰЛЫ ОЙШЫЛДАРДЫҢ БІРІ, ШОҚТЫҒЫ БИІК ҰЛЫ ҒҰЛАМА ӘБУ НӘСІР ӘЛ ФАРАБИДІҢ ЕСІМІ ЕРЕКШЕ ЖАРҚЫРАП КӨРІНЕДІ. ОЛ – ШЫҒЫСТЫҢ АРИСТОТЕЛІ АТАНҒАН ҰЛЫ ҒҰЛАМА.

САЛЫСТЫРМАЛЫҚ ТЕОРИЯСЫ