Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі Қарағанды облысы, Құрлыс ауылы Ақжар негізгі мектебі Тақырыбы: Бордың (мел СаСО) адам ағзасына тигізетін химиялық әсері» Жобаны дайындаған: 8 сынып оқушысы Маханова Маржан Жоба жетекшісі химия пәні мұғалімі: Мусина Г.С.

Мақсаты: Мектеп борының адам ағзасына тигізетін химиялық қасиеттерін зерттеу. Мендеттері: 1. Мектеп борының шығу тарихы, оның қасиеттері қолданылу жөнідеақпарат жинау. 2. Мектеп борының химиялық құрамын анықтау, сандық және сапалық жағын тәжірибе жүзінде зерттеу, оны қаншалықты қолдануға болалтынына талдау жасау, басқа мектеп борымен салыстыру. 3. Мектеп борының адам ағзасына тигізетін әсері жайында мұғалімдермен әлеуметтік сауалнама жүргізу. 4. Мектеп дәрігерімен каздесу, оқушылар жөнінде мәлімет алу. 5. Мектеп борының ағзаға тигізетін әсеріне талдау жасау.

Бордың шығу тегi Бор (тау жынысы) – көбінесе кокколитафор мен фораминифер сияқты микроорганизмдердің ізбесті (90-99% кәлсит) қаңқаларынан құрылалтын борпақ (40-49% дейін), ұсақдәнді (<0,01 мм) тау жынысы.

Бордың құрамы Бор түсі ақ, біркалкі ұсақ түйірлі кальций карбоналтынан құралған жұмсақ шөгінді жыныс. Бордың құрамындағы бір клеткалы әктасссты балдырлардың кокколита-форидтердің қалдықтары 10 75%-ка, фораминиферлер 5 6%-ка, кайде 40%-ка дейін жетеді. Бор құрамында кварц, монтмориллонит, каолинит, гидрослюда, опал, глауконит, халцедон, цеолит тер, пирит, барит, темір оксидтері баллады кальций карбоналтынанкварцопалпиритбарит

Бордың тарихы Жердің үстіңгі қабалтындағы тассс қабықты құраған тау жыныстары алғашқыда балқыған тұтқыр затон қатайып панда болған. Демек, ол тау жыныстарын құраған минерал армен кристалл да-да алғашқыда сол балқыған затон панда болған. Онан кайінгі замандарда, жердің қатты тассс қабығы құрыла бастасссымен ондай тау жыныстары, күннің шағу, желдің қағу, судың шаю әсерінен бұзылып, бөлшектерге жіктеліп, ажырап үгітіле бастаған.минералдаркристалдар

Ақпарат жинау барысында калесі көрсеткіштер анықталды: түсі; ақ ұнтақ үгілгіштігі; жоғары былғағыштығы ;қоймалжың түрге тез каледі Қаттылығы; төмен Бордың физико-химиялық қасиеттерін тәжірибе жолымен анықтау

Кальций катион дарын анықтау (Са 2+ ). Бордың құрамындағы кальций катион дарын анықтау үшін бордың ұсақ түйірлерін алып,спиртшамның жалынына ұстаймыз. Құрамында кальций катион дары бокса жалынның түсі қызыл- қызғылт түска боялғанын көрдім.кальций

Ғанышқа микрокристалдық реакция жүргізу Зерттелетін әр сынамадан 1 граммнан алып. Келіде ұсақтап. 2 мл дистильденген су құйып. Шыны таяқшамен араластырамыз. Алынған сүзіндіні отқа қойып, буын буландырып,ристаллдарын аламыз. Дайын препараты микроскоппен қарау арқылы ғаныштың кристаллдарының өсканнін көруге болады.

Карбонат - аниондарды (СО 3 2- )анықтау. Сынауыққа ұсақталған борды салып,үстіне аздаған мөлшерде HCl тұз қышқылын құямыз. Тез арада сынауықты тығыны бар газ өткізгіш құралға бекітіледі. Құралдың бір ұшын 2-3 мл әк сумы бар сынауыққа жібереміз. Бірнеше минут бақылаймыз, егерь әк сумында көмірқышқыл газының көпіршіктері панда бокса, әк сумы лайланып катеді.Тәжірибе арқылы бордың құрамындағы карбонат – анион ты (СО 3 2- ) анықтадымтығыны

Крахмалды анықтау Крахмалды Крахмалды анықтаудың 2 әдісі бар: 1. Бор отқа біраз уақыт қыздырылғанда, ол қарайып катті, яғни оның құрамында крахмалдың бары анықталды,себебі көмірсуларды қыздырған казде көмірленеді. 2.Крахмалдың сапасын анықтау үшін иод ерітіндісі қолданылды. Зерттелетін бордың түйіршіктеріне 2-3 тамшы иод ерітіндісін тамызғанда,бордың түсі көгерді.Демек крахмалдың барин дәлелдеді..

Қорытынды Адамзат өзінің қоршаған ортасссын каң ауқымда зерттеп білуі тиіс. Әсіресе осы тақырыпта қамтылған, борды жасаудың тиімді жақтарын таныттым. Кейбір химилық элемент термин қосылыстардың алтын танитынымызбен, олардың қаншалықты қажет еканін білмей жүріп енді ғана таныдық. Осы тақырыптағы заттарға арналған практикалық жұмысымды, мен, мектептегі химия пәні мұғалімімен каңесе отырып, қорытындыладым. Мен осы жобамнан күткан нәтижемді алдым.Себебі,өз мектебімдегі әсіресе бастауыш сынып оқушылары бор туралы жаңа мәлімет ала отырып, түрлі түсті заттарды осы қолдан жасалған бармен бояп үйренсе, бұл әдісті болашақта басшылыққа алалтынына кәміл сенімдімін.

Назарларыңызға рахмет