МАЛАЙЗИЯНЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІ БЕРУ ЖҮЙЕСІ

Ел астанасы – Куала-Лумпур. Малайзия м ұ сылман мемлекеттеріні ң қ атарына жатады. Орын тепкен жері– Азияны ң О ң т ү стік шы ғ ысы. Е ң дамы ғ ан мемлекеттер қ атарынан табылуды к ө здейтін бірегей елдерді ң қ атарында. Малайзияны ң Қ аза қ еліне ұқ сас т ұ сы – к ө п ұ лтты мемлекет. Онда ғ ы т ұ р ғ ылы қ ты мекендеушілерді ң жарты пайызынан к ө бін малайлы қ тар, қ ал ғ анын қ ытайлы қ тар мен ү ндістер ө зара б ө ліседі. Малайзияда ұ лтты қ, я ғ ни, ана тілі малай тілі болып табылады. Ал а ғ ылшын тілі ресми тіл ретінде қ олданылады. Малайзиялы қ тар қ ос тілді қ атар біледі. Ө з тілдерін құ рметтейді, к ө біне қ олданыста ресми тіл ж ү реді.

Малайзиялы қ білімде – демократия. Малайзияны ң білім беру ж ү йесі – іргетасын берік қ ала ғ ан, Халы қ аралы қ о қ у Стандарттарына негізделген, електен ә бден ө ткен, жо ғ ар ғ ы талап қ ойыл ғ ан ж ү йе. Білім алушылар қ андай п ә нді о қ ы ғ ысы келеді немесе қ ай саба қ т ү ріне қ атыс қ ысы келеді, ө зі шешеді. Я ғ ни, Малайзиялы қ білімде – демократия. Сонымен қ атар, онда ғ ы а қ параттарды ң барлы ғ ы электронды қ н ұ с қ ада, д ә лірек айтса қ, компьютерлендірілген. Қ ажетін кез-келген уа қ ытта а қ тарып алуына толы қ жа ғ дай жасал ғ ан. Жо ғ ар ғ ы о қ у орындарында талап ө те жо ғ ары, бізді ң елдегідей кредиттік о қ ыту ж ү йесі жол ғ а қ ойыл ғ ан.

«Б ү гінгі та ң да Малайзияны ң білім беру ж ү йесі ә лемдік рейтингте 25-орында. Сапалы білім – басты қ аруы. Ә сіресе, медицина, құ рылыс, инжиниринг, ғ ылыми инжиниринг, химия, қ орша ғ ан ортаны қ ор ғ ау, жер қ ойнауын пайдалану сия қ ты салалар дамы ғ ан. Малайзияда 20 мемлекеттік университет ж ә не 500-ден астам жекеменшік университет бар. Мысалы, Малайя университетінде барлы ғ ы 20 мы ң нан астам студент білім алса, соны ң 3 мы ң ы халы қ аралы қ студенттер. Олар 85 мемлекеттен келіп білім алып жатыр. Малайзияны ң білім ж ү йесі Британны ң білім ж ү йесіне ұқ сайды. Университетке т ү су ү шін шетелдік студеттерден 12 жылды қ орта білім туралы аттестаты қ ажет. Аттестат болма ғ ан жа ғ дайда Foundation ба ғ дарламасына т ү су қ ажет, б ұ л Қ аза қ стан университеттеріні ң 1 курс бакалавры болып табылады.

Малайзия мемлекетіні ң білім ж ү йесі т ө мендегіше қ алыптастырыл ғ ан. 1. мектепке дейінгі білім беру 3-6 жас; 2. бастауыш білім беру 7-11 жас; 3. жалпы орта білім беру жас; 4.орта арнаулы к ә сіптік білім беру 17-19,5 жас. Мемлекетте жекеменшік ж ә не мемлекеттік білім ұ йымдары ж ұ мыс жасайды. Білім саласына ерекше к өң іл б ө летіні к ө рініп т ұ р. Ө йткені, ә уежай ж ә не т.б. қ о ғ амды қ орындарда о қ у орындары туралы билбурттар ілінген.

Малайзияда мектепке дейінгі білім беру 3 жастан 6 жас қ а дейін жал ғ асады. Баланы мектепке дайындау барысында танымды қ ж ә не ә леуметтік да ғ дыларын дамыту ғ а ерекше м ә н беріледі. Малайзияда барлы қ мектептер ұ лтты қ ж ә не қ аржыландыру к ө зі бойынша б ө лінеді. Біріншісін мемлекет бас қ арады ж ә не толы қ мемлекеттік бюджеттен қ аржыландырылады. Екіншісі т ә уелсіз мектептер бір б ө лігіне ғ ана бюджеттен қ ажетті қ аржы б ө лінеді. Бірінші ү лгідегі мектепте о қ ыту малай тілінде, екінші ү лгідегі мектепте (мандарин) қ ытай тілінде ж ү ргізіледі. Мандарин – ресми қ ытай тіліне негіз бол ғ ан солт ү стік Қ ытай диалектісі. А ғ ылшын тілі екі мектеп ү шін де міндетті болып табылады.

Бастап қ ы мектепте о қ ыту ая қ тал ғ ан со ң, 6 сыныптан кейін е ң ал ғ аш қ ы емтихан тапсырады. Емтихан математика ж ә не жаратылыстану ғ ылымдары бойынша малай ж ә не а ғ ылшын тілінде тапсырылады. Орта мектепті ң бірінші сыныбына бару ү шін о қ ушылар нашар н ә тиже к ө рсеткен жа ғ дайда о қ ытуды ң қ осымша курстарын ө теді. Орта мектепті ң ү шінші сыныбынан кейін е ң ма ң ызды емтихан тапсырады. Б ұ л емтиханнан кейін бейін бойынша академиялы қ, к ә сіби-техникалы қ немесе діни ба ғ ыттарды ө зі та ң дай алады. Орта мектепті ая қ та ғ ан со ң, барлы ғ ы - британ де ң гейіндегі «O-Level» бітіру емтиханын тапсырады. «O-Level» - б ұ л толы қ емес орта білім. Б ұ л сертификатпен т ү лек дайынды қ курстарына немесе Diploma ба ғ дарламасына т ү седі. Кейін A-Level батыс аттестаты бойынша арнайы курстардан ө тіп ЖОО дайындалады. A-Level малазиялы қ т ү лектерге бакалавриат ба ғ дарламасы мен Ұ лыбритания, А Қ Ш, Канада ж ә не Австралия мемлекеттеріні ң колледжіне т ү седі.

Малайзияны ң жо ғ ары білім ж ү йесіне колледж, университет ж ә не к ә сіби білім мекемелері, мысалы политехникумдер, ә рт ү рлі к ә сіби мектептер бітіргендерді қ абылдайды. Бакалаврда о қ у кезе ң і 3-5 жыл ғ а созылады, ал стоматология, бакалаврды ң медицина, инженерия ж ә не с ә улет ө нері маманды қ тарында о қ итындар 6-8 жыл білім алады. Магистр д ә ржесін алу ү шін 2 жыл, доктор ғ ылым д ә режесін алу ү шін та ғ ы 2 жыл білім алады. К ө птеген батыс елдері колледждері мен университеттеріні ң филиалын осы елде аш қ ан. К ө птеген елдерді ң Ұ лыбритания, А Қ Ш, Австралия, Канада, Жа ң а Зеландия мен Францияны ң жетекші университтеріні ң кампустері Малайзияда орналас қ ан. Малайзияда о қ у а қ ысыны ң батыс елдерден айырмашылы ғ ы (орта есеппен 2 есеге арзан) бар. 2+1, 3+1 ж ү йесі ж ү зеге асырыл ғ ан, бастап қ ы бірнеше жылын Малайзияда, со ңғ ы курсын колледж бен университет аш қ ан елді ң ө зінде ая қ тайды.

Твиннингтік ба ғ дарлама: 1. Студент барлы қ о қ у кезе ң ін толы ғ ымен Малайзияда ө теді. 2. Студент о қ уын Малайзияда бастап, бас қ а елді ң серіктес-университеттерінде ая қ тайды. Ба ғ дарламалар толы ғ ымен біріктірілген, сонды қ тан студент серіктес- университетке о ң ай т ү рде к ө ше алады. Твиннингтік ба ғ дарламаны ң ерекшелігі: твиннингтік ба ғ дарламаны ң ба ғ асы Еуропа, Америка ж ә не Австралияда ғ ы курстар ғ а қ ара ғ анда бірнеше есе т ө мен.

Мемлекетті ң басымды қ тарына келсек, біріншіден, бас қ а елдермен салыстыр ғ анда о қ у а қ ысы мен ө мір с ү ру ба ғ асы қ олжетімді. Малайзия ү кіметі мен жекеменшік ұ йымдар тарапынан ө з студенттеріне грант пен ш ә кірта қ ы б ө леді. Ал қ аражаты жо қ студенттерді ң білімін мемлекет несиелендіреді. Бір ұ тымдысы, халы қ аралы қ студенттерге де грант беру м ү мкіндігі бар. Біра қ, ол ү шін жо ғ ары б ә секеге дайын болу керек. Грант қ а ие болу азаматты ң та ң да ғ ан маманды ғ ына, а ғ ылшын тіл білімі мен жетістіктеріне байланысты.

«Е ң қ ымбаты – медицина саласы. Болаша қ д ә рігерлер 5 жыл о қ у ү шiн 32 мы ң доллар т ө леуі тиіс. Себебі, университет жо ғ ары де ң гейлі құ рыл ғ ылармен ж ә не зертханалармен қ амтыл ғ ан. 5 жылда жалпы медицина маманды ғ ы беріледі. Егер студент о қ уын жал ғ астырып, на қ ты бір медициналы қ маманды қ ал ғ ысы келсе, ә рі қ арай 3-4 жыл о қ иды. Дегенмен, бас қ а елдермен салыстыр ғ анда ә лде қ айда арзан. Мысалы, Ұ лыбритания мен Ирландияда медициналы қ білім құ ны мы ң доллар ғ а дейін жетеді. Медицина саласын та ң да ғ ан т ү лектерге қ ойылатын талаптар ғ а келсек, мектепті ү здік бітіргені туралы аттестат, IELTS халы қ аралы қ а ғ ылшын тілін ба ғ алау ж ү йесінде 5.5 балл ал ғ аны туралы құ жат болса, университетке қ абылданады. Онлайн платформа жа қ сы ж ұ мыс істейді. Барлы қ о қ у орындарыны ң веб-сайттары бар. Қ ажеттi а қ паратты ң барлы ғ ын сол жерден алу ғ а болады.

Малай, а ғ ылшын ж ә не қ ытай тіліне басымды қ беретін Малайзия мектептерінде жаратылыстану п ә ндері а ғ ылшынша о қ ытылады. Тиісінше, тарих пен ә дебиет тек малай тілінде о қ ытылады. Н ә тижесінде, малайлы қ білімпаз қ ауым қ азірде екі немесе ү ш тілді. Министр Ерлан Кенже ғ али ұ лыны ң айтуынша, ү ш тілді мектепті қ азірден жаса қ тамайынша кері кеткеніміз кеткен. Онсыз да қ азір бізді ң 8 сыныпты ң о қ ушысыны ң білімі Ресейді ң 7, ал батыс елдеріні ң 6 сынып о қ ушысыны ң білімімен те ң есіп, т ө мен т ү сіпті. Демек, о қ ушылар 2 жыл ғ а білім де ң гейімен қ алып қ ой ғ ан. Б ұ л PISA мектеп о қ ушыларыны ң білім де ң гейін ба ғ алайтын халы қ аралы қ ба ғ дарлама қ орытындысы. Тек математикалы қ білім де ң гейінде қ аза қ станды қ о қ ушылар к ү ллі ә лем елдері ішінде 49 орында екен.

Малайзия сия қ ты Қ аза қ станны ң а ғ ылшын тіліне басымды қ беріп отыр ғ аныны ң сыры неде? А ғ ылшын тілінде б ү гінде б ү кіл ә лемде 1 жарым миллиардттан астам халы қ с ө йлейді. Одан ө зге, б ұ л тілді 1 миллиард қ а жуы қ халы қ ү йреніп ж ү р. Демек, 2 жарым миллиардттай адамзат баласы а ғ ылшын тілінде еркін с ө йлейді немесе тым құ ры ғ анда т ү сінісе алады деген с ө з. Жа һ анды қ желі интернеттегі а қ параттарды ң те ң жарымына жуы қ, яки 50% а ғ ылшын тілінде, қ ал ғ ан б ө лігі ә рт ү рлі тілде жариялан ғ ан. А ғ ылшын тіліндегі жарияланымдар саны орыс тіліндегісіне қ ара ғ анда 6 есе к ө п. Билингвалды халы қ б ү гінде к ө птеген дамы ғ ан мемлекеттерде қ алыптасып ү лгерді. Мысал ғ а келтірілген Малайзиядан ө зге, Бельгияда балалар 3 тіл, Нидерландыда 4 тілді біліп ө сіп- ө неді.

STEAM білім беру STEAM (S – science, T – technology, E – engineering, A – art, M – mathematics) қ азіргі кезде ә лемге е ң қ ажетті п ә ндер. А Қ Ш, Малайзияда ғ ы білім беру реформасы мен экономикасыны ң б ә секелестігін арттыруды ң синонимі осы STEAM білім беру болады. Қ аза қ станда ғ ы реформа (реформа деу арты ғ ыра қ, б ұ л жобаны ң ә зірленіп, қ ол ғ а алын ғ анына біраз жыл) бойынша информатика, химия, физика ж ә не биология п ә ндері а ғ ылшын тілінде о қ ытылма қ. Д ә лірек айт қ анда, о қ улы қ тар а ғ ылшын тілінде болады. Ал о қ ытушы ө з ы ңғ айына қ арай қ ала ғ ан тілінде т ү сіндіруге құқ ылы. Информатикада ғ ы терминдерді ң дерлігі а ғ ылшын тілінде екенін ескерсек, б ұ л логикалы қ д ұ рыс шешім деуге болады. Осы ө згерістер бір к ү н, бір жылда емес, кезе ң мен ж ү зеге асырылады. Алдымен 2017 о қ у жылында информатика п ә ні а ғ ылшын тіліне ө теді. Қ ал ғ ан п ә ндер 2020 жыл ғ а дейін біртіндеп к ө шіріледі. Кадр м ә селесіне келетін болса қ, ниеті, бейімі бар мамандар жаз ғ ы демалыс кезінде а ғ ылшын тілін ү йренеді. Қ азірді ң ө зінде Қ ТЛ, Назарбаев мектебіні ң о қ ытушы, о қ ушылары волонтерлік негізде ж ұ мыс жасау ғ а тілек білдіріп отыр.

Қ азіргі уа қ ытта Малайзияны ң білім беру ж ү йесінде ө згерістер ж ү ріп жатыр. 2013–2025 жылдар ғ а арнал ғ ан Малайзия білім ж ү йесін дамыту туралы т ұ жырымдамалы қ жобасы жасалды. Б ұ л жоба негізгі бес іргелі қ а ғ идат қ а негізделіп құ рыл ғ ан: қ олжетімділік, сапа, те ң дік, бірлік пен тиімділік. Сондай-а қ б ұ л жобада негізгі міндеттер қ арастырылады: Халы қ аралы қ стандарт қ а с ә йкес сапалы білімге қ ол жетімділікті қ амтамасыз ету; ә р баланы ң малай ж ә не а ғ ылшын тілін жетік білуіне қ ол жеткізу, қ осымша тілдерді ү йренуін ынталандыру; малайзиялы қ тарды ң құ ндылы қ тарды құ рметтеуге ү йрету; педагогикалы қ қ ызметті беделді маманды ққ а айналдыру; ә р мектепті озы қ т ә жірибесі бар мектептерге те ң естіру; о қ ыту сапасын арттыру ү шін білім беру ұ йымдарыны ң барлы ғ ына АКТ енгізу; білім департаменттері мен мектептер ө з қ ажеттіліктерін ескере отырып, о қ у ү дерісіне т ү зетулер енгізу м ү мкіндігін беру; Министрлікті ң ә леуеті мен практикалы қ м ү мкіндігін ө згерту; жеке сектор, жергілікті қ ауымдасты қ пен ата-аналарымен ә ріптестік байланыс орнату;

Жалпы, Қ аза қ стан мен Малайзия білім саласында ынтыма қ тасты қ ты дамытып келедi. Қ азіргі та ң да Малайзияда 1 мы ң нан астам қ аза қ станды қ студент білім алып жатса, Қ аза қ станда 100-ге жуы қ малайзиялы қ студент о қ уда. Ал жылдар аралы ғ ында Малайзияда 7 мы ң нан астам қ аза қ станды қ студент білім алды. Оны ң к ө пшілігі экономика ж ә не а қ паратты қ - технологиялар маманды қ тары бойынша о қ иды. Малайзияда 2010 жылы қ аза қ станды қ студенттер Ассоциациясы құ рыл ғ ан.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!