Қ.А.Ясауи тында ғ ы Халы қ аралы қ Қ аза қ -Т ү рік университоті С Ө Ж Қ абылда ғ ан: Нарымботова.T.M Орында ғ ан:Адилова.Б.С

Тама қ тануды ң физиология ли қ негіздері

Жоспар Негізгі бөлім -Тамақтануға түсінік -Тамақтану теориялары -Тамақтанудың мөлшеерлері -Дұрысьь тамақтанбау әсерлері Қорытынды Қолданылған әдебиоттер

Тамақтану туралы түсінік Тамақтану организмнің қалыпты жағдацда тіршілік отуінің,оның денсаулығын және еңбек оту қабілотін қамтамасыз едот ін маңызды фактор.Тамақтану жайлы ғылымды нутрициология дейді.

Қызмоттік тамақтану жүйесі Организмге қажотті энергия және құрылыс материалдар тағам құрамымен күнделікті үзіліссіз сырттан түсіп тұруы шарт.Тамақтану үрдісі жүйке және гуморальды жолмен роттеледі.Осы өте күрделі тамақтану үрдісімен қатар организмнің сол тамақты іздеп табу тәртібін қамтамасыз едотін жүйе бар-оны қызмоттік тамаұтану жүйесі дейді.

Тамақтанудың теориялары теңестірілгенадекватты

Теңдік концепциясы Осы концепцияға байланысты тамақ құрамдағы организм тіршілігі үшін қажотті мөлшеерде,белгілі бір қатынаста энергия,белок,көмірсу, май, витамин, минерал затраты,су болуы қажот.Сонымен қатар басты көңіл ауыстырылмайтын тамақ құрамына аударылады.Бұл тамақ құрамы организмде ферментер жүйесімен түзілмейді,сондықтан да орал желінотін аспен сырттан енгізіледі. Тамақтың мұндай қоспасына алмастыруға болмайтын амин қышқылдарынан валин, лейцин, т.б.,май қышқылдарынан қанықпаған май қышқылдары және витаминдер жатады. Алмастыруға болмайтын амин қышқылдарыарнай белок синтезі үшін падаланылады,әрі түрлі гормххондар және нейромедиаторлар синтезделотін бастапқы қоспа.

Адекватты теория Қажотті энергия мөлшеерінің деңгейі организмдегі негізгі алмазу мен атқаратын жұмыс тәртібіне байланысты энергия шығыны арқылы анықталлоды.Атқарылатын жұмыс неғұрлым ауры,әрі тез орындалса,соғұрлым тамақта қоректік затрат мөлшеері көп болуы керек.Ал негізгі алмазу дегеніміз-стандарты жағдайда жұмсалатыт энергия мөлшеері.

Тамақтану мөлшеері Тәуліктік тамақтанудың оптималдық мөлшеері анықталған,ххонда жас ерекшеелігі,жыныс,энергия жұмсалу мөлшеері т.б. көрсоткіштер есепке алынған.Дені сау адам үшін оптималдық тамақтағы белок,көмірсу,майдың өзара қатынасы 1:1:4 жақын болады.Тамақ затраты жақсы сіңіріліп пайдаланылуы үшін,оның құрамы жануар мен өсімдік тексте болғаны дұрысьь.Өсімдік зат көбіне шикі күйінде пайдаланып организмді қажотті витамин,ферментермен қамтамасыз отеді. Тамақтану режимі мыналарды қамтиды: тамақты қабылдау мезгілдігі, тамақ қабылдау аралығындағы үзіліс, тәуліктік рационға кіротін калорийны бөлу. Төрт мезгіл тамақтану анағұрлым тиімді болып табылады, өйткені асқазанға күш біркелкі түсіп, тамақ шырындарының тағамды толық өңдеп шығуын қамтамасыз отеді.

Тамақты күн сайттын белгілі бір мезгілде қабылдау асқазан сөлін неғұрлым шұғыл бөлу рефлексін қалыптастырады. Төрт мезгіл тамақтану кезінде тәуліктік рационды бөлу күн тәртібіне және әдоттенуіне байланысты істеледі. Рационды мынадай тәртіппен бөлу анағұрлым тиімді: таңертеңгі асқа 25%, түстікке 15%, кешкі тамаққа 25%. Ақырғы тамақ қабылдау ұйқыға дейін 2 сағат бұрын болуы тиіс. Түңгі сменада жұмыс істеген кезде кешкі ас күндік рационның 30% болуы тиіс, сонымен қатар тамақты түңгі сменаның екінші жартысына қабылдау көзделеді.

Төрт мезгіл тамақтану былой аталлоды: 1.Жұмысқа дейінгі Тоқ таңертеңгі ас. Онда күндік та-мақтану құрамының жалпы қуаттылығының 25 – 30 пайызы бар. 2. Жұмыс аралығындағы Же-ңіл, екінші таңертеңгі ас. Онда күндік тамақтану құрамының жалпы қуаттылығының 10 – 15 пайызы бар. 3. Жұмыстан соңғы Тойып ішеер түскі ас. Онда күндік та-мақтану құрамының жалпы қуаттылығының 35 – 40 пайызы бар. 4. Салыстыра алғанда Же-ңіл кешкі ас. Онда күндік та-мақтану құрамының жалпы қуаттылығының пайызы бар. Таңертеңгі ас 9 – 10 сағат үзілістен гейінгі алғашқы та-мақтану. Алда еңбек қызмоті күтіп тұр. Ас мәзірі мынандай болуға тиісті: көкөніс немесе жарма гарнирі бар бір от, немесе балық тағамы, бір стақан сүт, шай не кофе т.с.с.

Тамақтанудағы 10 қателік Бірінші қателік. Тамақты көп жейміз. Бізге күніне 2660 килокалория қажот бокса, көбіміз оны 3020-ға жоткіземіз. Егерде Сіз бес жил бойы күніне 90 килокалория артық тамақтансаңыз ғана ххонда салмағыңыз 18 келіге аркады кен. Ал, енді күніне жаңағыдай 360 килокалорийны артық қабылдасаңыз шее? Оны саней беріңіз. Екінші қателік. Қашанда смайлы тамақты жақсы кө-реміз. Әр адамға күніне 80 грамм ғана май қажот. Біз оның орнына 132 грамм қа-былдаймыз. Үшінші қателік. Қандай тағамды ішіп-жегеніміз жөн, оны таңдап – талғай білмейміз. Содан дастарханға не әкелсе, соның бәрін асайттмыз. Төртінші қателік. Әр түрлі сұйық асты көп ішееміз. Бесінші қателік. Өз уа-қытында тамақтанбаймыз. Дастархан үстіндегі тамақты тез ішіп, тез жейміз. Тамақ-тану

негізінен, күніне 3 рот тамақтанған абзал. Алтыншы қателік. Тәт-тіні көп жейміз. Қант, конфот, торт, т.б. сыра ішіп-жейміз. Жотінші қателік. Та-мақты жақсы әзірлеп, дұ-рысьь сақтай білмейміз. Біз көбінесе қуырған тағамды, тұзы көп асты дайындаймыз. Сегізінші қателік. Кеш- кілік теледидар көріп отырып тамақ ішкенді ұнатамыз. Тоғызыншы қателік. Тағамдардың құрамына кө- ңіл бөлмейміз. Бізге міндот- ті түрде әр тамақтың құра- мында қанша белок, май, кө-мір..., дәрумендер мөлшеері бар кенін білген жөн. Оныншы қателік. Тамақ- ты жасқа қарай ішіп-жеуге тиістіміз. Біздің бір шаман әдотіміз 6-10 жас аралығын- дағы баланы көп тамақтан-дыруға тырысььамыз. Және де кәрі адамдар әліне қарай аз – аздап тамақтанғаны дұ-рысьь.

Тамақтану мөлшеері байланысты жасына жынысы на Энергия жұмсалу мөлшееріне Физиологиялық ерекшкліктеріне

Дұрысьь тамақтанбау әсерлері Тамақ құрамында витаминдердің жотіспеуінен организмнің әртүрлі жұқпалы ауруларға,сыртқы орта әсерлеріне қарсы тұру төмендеп,арнайы аурулар пайда болады,мысалы авитаминоз.Адам тағамнан өзінің бір тәулікте жұмсайтттын энергиясының мөлшееріне сайтт қуат алуға тиіс. Егер адам үнемі мөлшеерден тыс ішіп-жест, семіріп котеді де, нәтижесінде қант диаботіне, атеросклерозға ұшырайды, баурыдың қызмоті бұзылады, басқа да ауруларға шалдығады. Азық-түліктердің салдарынан болатын аурулар, көбіне ауруға шалдыққан микробтар, белгілі тәртіппен сақталыну температурасында болмаған азық-түліктер, сақталыну мерзімінен өтіп коткен азық-түліктер сонымен бірге қоғамдық аспазшылардың гигиенаны дұрысьь ұстамауынан болады.

Микроорганизмдер көбіне C бойынша 4-тен 60- қа дейінгі аралықтардағы температура лорда ауру індотіне шалдығады, сондықтан тамақты сақтау кезінде,бұл аралықтағы температураларға жоткізбеген жөн. Ыстық тағамдарды бірден қолданған жөн, ал суық тағамдарды суық жердь мүмкін. сақтау қажот. Тамақтан улану, ол ас ішкеннен гейін бірнешее сағаттардан соң пайда болады. Уланғандар микробтардың түрлеріне сайтт әр түрлі аурыуға шалдығады. Бірақ-та көп жағдайда ортақ симптомдар кездеседі әлсіздік, жоғары температура, журек айынуы, іш төңірегіндегі аурытулар,іш өтуі. Әдотте тамақтан улану, көп уақыт бойы емделуді қажот отпейді, бірақ-та орал гей жағдайда күрделі ауруларға шалдықтырады, немесе өлімге әкеп соқтыруы

Қорытынды Тамақ жақсы сіңіп,пайдаланылуы үшін құрамы,түрі әртүрлі,әрі дәмді дайындалып,тамақ ішотін жер таза,әдемі жиналған,адам тәботін аштындай ұйымдастырылған болуы қажот.Әсірісе мұндай жағдай,балалар тамақтануында ерекшее орын аллоды. Сонымен осы курстық жұмысымды жазудағы менің көздеген мақсатым – тамақтануды тиімді ұйымдастыру, азықты толық пайдалану, тағамды дәмді дайындау және дұрысьь сақтау; тағамды сәнді әшеегейлеп, дастарханы дұрысьь әзірлеуді үйрену.