Жоспар: Кіріспе. Негізгі бөлім: Симптоматикалық АГ этиологиялық жіктелуі; Симптоматикалық АГ этиологиялық жіктелуі; Реноваскулярлы артериялық гипертензия; Реноваскулярлы артериялық гипертензия; Эндокринді артериялық гипертензия; Эндокринді артериялық гипертензия; Нейрогенді артериялық гипертензия Нейрогенді артериялық гипертензияҚорытынды. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе. Артериальді гипертензия (гипертония, АГ) деп - артериялық қан қысымы 140 мм.сын.бағ жеғары болатын жағдайды айтады. (кем легенде үш рет, әртүрлі уақытта, тыныштық жағдайында өлшегенде анықталса). Артериальді гипертензия (гипертония, АГ) деп - артериялық қан қысымы 140 мм.сын.бағ жеғары болатын жағдайды айтады. (кем легенде үш рет, әртүрлі уақытта, тыныштық жағдайында өлшегенде анықталса).

Негізгі бөлім. Артериальды гипертензия екі түрі болады: Біріншілік эссенциалды; Екіншілік симптоматика ли

Симптоматикалық немсе екіншілік артериялық гипертензия жеке ауру болып табылмайды, ол басқа ауруға қосалқы жү- ріп, оның симптоматика сына қосылады. Симптоматикалық артериялық гипертензия барлық артериялық гипертензия- лардың тек 5-7% ғана құрайды. Бұл АГ бірнеше түрлері бар. Симптоматикалық немсе екіншілік артериялық гипертензия жеке ауру болып табылмайды, ол басқа ауруға қосалқы жү- ріп, оның симптоматика сына қосылады. Симптоматикалық артериялық гипертензия барлық артериялық гипертензия- лардың тек 5-7% ғана құрайды. Бұл АГ бірнеше түрлері бар.

Біріншілік этиологиялық себебіне байланысты симтоматикалық артериялық гипертензия калесідей жіктеледі: 1. Нейрогенді (ОЖЖ зақымдалуымен байланысты): Орталық (травмалар, ми ісігу, менингит, энцефалит, инсульт және т.б.) Перифериялық (полиневропатиялар)

Нефрогенді (бүйректік ): Интерстициалды және паренхиматозды (пиелонефрит хронический, гломерулонефрит, амилоидоз, нефросклероз, гидронефроз, жүйелі қызыл жегі, поликистоз) реноваскулярлы (атеросклероз, бүйрек таймырларыың дисплазиясы, васкулиттер, тромбоз, бүйрек артерия сының аневризмасы, бүйрек артерия сын жаншыған ісіктер) Аралас (нефроптоз, тула панда болған аномалиялар)

3. Эндокринді: Бүйрекүстілік (феохромоцитома, Конн синдромы, бүйрекүсті без гиперплазиясы) Тиреоидты (гипотиреоз, тиреотоксикоз) және паратиреоидты гипофизарлы (акромегалия, Иценко-Кушинг ауруы)

Гемодинамикалық: аортосклероз Аорта коарктациясы Ұйқы және аорта стенозы Аорта клапандарының жетіспеушілігі

Реноваскулярлы (бүйректік) гипертензия. Бүйрек таймырлары- ның тарылу нәтижесінде бүйрекке қанның шамбалы келуіне байланысты, бұған жауап ретінде бүйректе қан қысымын жеғарылаутшы затрат бөлінеді. Негізінен бүйрек артериола- рының тарылуына негізгі себеп құрсақ бөлігіндегі аорта ате- росклерозы болып табылады. Сонымен қатар калесідей себеп- тер бар: Реноваскулярлы (бүйректік) гипертензия. Бүйрек таймырлары- ның тарылу нәтижесінде бүйрекке қанның шамбалы келуіне байланысты, бұған жауап ретінде бүйректе қан қысымын жеғарылаутшы затрат бөлінеді. Негізінен бүйрек артериола- рының тарылуына негізгі себеп құрсақ бөлігіндегі аорта ате- росклерозы болып табылады. Сонымен қатар калесідей себеп- тер бар: атеросклероз табақшалары (бляшка), тромбпен бітелу, артерияны әртүрлі генездегі ісіктермен (обыр) және травмалар арқасында панда болған гематома мен жаншылуы себебінен тары лады.

Сонымен қатар бүйрек артериоларының тула панда болған дисп- лазиясы әсерінен де таймыр тарылып, реналды АГ тудыруы мүм- кін. Бүйректік артериялық гипертензияның панда болуына бас- қа да аурулар себеп болады. Олар – пиелонефрит, гломерулонефрит, бүйрек амилоидозы. Мұндай артериялық гипертензия ағы- мы негізгі бүйректегі ауруға тікалей байланысты. Қаншалықты бүйрек артериясы тарылған бокса аурудың даму жылдамдығы, ауырлығы және ерекшелітері соған байланысты болмақ. Мұндай реноваскулярлы артериялық гипертензиясы бар науқастар көп жағдайда АҚ өте жеғары деңгейге дейін көтерілсе де өздерін қа- нағаттарлық жағдайда сезінеді.

Реноваскулярлы артериялық гипертензия негізінен антигипер- тензивті препараттармен емдеуге нашар көнеді. Сұрастыру кезінде науқастар белдегі аурудың панда болуына, седан кейін қан қысымының жеғарылауына шағымданады. Кей жағдайда құрсақты тыңдағанда, бүйрек артерия сының маңында шуй тыңдалады. Рентгенограммада бүйрек өлшемдері әртүрлі болуы мүмкін. Экскреторлы және изотопы ренография кезінде бір бүйректің зәр түзу қызметі азайғанын байқаймыз. Науқаста реноваскулярлы артерияылқ гипертензия барин нақты аортография және реналды ангиография арқылы анықтауға болады.

Эндокринді артериалық гипертензия. Эндокринді жүйедегі ауру- лар панда болғанда дамитын АГ. Көп жағдайда феохромоцитома, біріншілік гиперальдостеронизм, Иценко-Кушинг ауруы, гиперпаратиреоз (қалқанша маңы без гормондарының көп бөлінуі), гипертиреоз болып табылады. Біріншілік альдостеронизм (Конн синдромы) бүйрекүсті без аденомасы нәтижесінде панда болады. Мұндай жағдайда бүйрекүсті безі көп мөлшерде бүйрек қызме- тін реттейтін гормон альдостерон бөле бастарды.

Бұл ауру қан қысымының жеғарылауымен, бас ауруымен, әлсіздік ұстамала-ромен, қанда калий мөшерінің азаюына байланысты дененің әр-түрлі бөліктерінің сыздауымен (онемение) көрінеді. Жүре кале бүйрек қызметі бұзылады.Біріншілік альдостеронизм ультрады-быстық зерттеу және компьютерлік томография арқылы диагностика лана ты.

Иценко-Кушинг синдромы бүйрекүсті безінің қыртысы затының глюкокортикоиды гормондар синтезінің жеғарылауы кезінде байқалады. Ауру симтомдары: дене салмағының жеғарылауы, ай тәрізді бет, жалпы әлсіздік, дененің бүйір жақтарындағы стриялар. Қандағы бүйрекүсті безінің гормондарының деңгейін анықтау, ангиография және компьютерлік томография арқылы диагностикалайды. Егер Иценко-Кушинг ауруы бүйрекүсті безі- нің қыртысындағы ісіктер нәтижесінде панда бокса, емі опера- тивті.

Гемодинамикалық артериалды гипертензия аорта коарктация- сы, аорталды клапан жетіспеушілігі, ашық артерияалдық өзек және жүрек жеткіліксіздігінің соңғы сатыларында демиды. Ең жиі гемодинамикалық артериялық гипертензия аорта коаркта- циясы кезінде кездеседі. Аорта коарктациясы – тула панда болған аорта белгілі аймағының тарылуы. Мұндай жағдайда аорта та- рылған аумағынан жеғары орналасқан таймырларда, қан қысымы айқын көтерілген бокса, ал тарылған аортадан төменірек орна- ласқан таймырларда қысым төмен болып каледі. Диагностика үшін маңызды критерий жеғары жақтағы және төменгі аяқта- ғы қан қысымның әртүрлі болуы маңызды. Нақты диагнозы аортаны контрасты зерттеумен қояды. Аорта стенозының же- ғары деңгейлерінің емі -хирургиялық.

Нейрогенді типтегі артериялық гипертензия бас миының неме- се жұлынның энцефалит, ісіктер, ишемия, бас ми жарақаты ке- зіндегі зақымдалуымен байланысты. Мұндай жағдайда артерия- лық қан қысымының жеғарылауынан басқа, айқын бас ауруы, бас айналу, тахикардия, терлегіштік, сілкей бөлінудің күшеюі, тері- нің вазомоторлы реакциясы, іштегі ауырсыну, нистагм, дірілді талмалар байқалады. Диагностикада бас ми таймырларының ан- гиографисы, КТ, бас ми МРТ, ЭЭГ қолданылады. Нейрогенді тип- тегі артериялық гипертензия емі бас миындағы патологияны жеюға бағытталған.

Қорытынды. Байқап отырсақ, симптоматикалық артериялық гипертензия этиологиясы және патогенезі жағынан күрделі болып каледі. Дә- рігер үшін мұндай ауруларды емдеу оңай шаруа емс. Генезі әр- түрлі болғандықтан, тек бір емс бірнеше сферадағы дәрігерлер- дің (нефролог, эндокринолог, хирург, терапевт және т.б) арала- сымен ғана емдеу сәтті аяқталатынына көзіміз жетті. Яғни емдеу үшін басқа әріптестерімізбен тығыз байланыста болып, бірігіп еңбек ету ғана науқас өмірін сақтап, оны осы дерттен айыратын фактор болмақ.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 1. Основные классификации и шкалы риска в кардиологии - Шляхто Е.В г. Москва 2.Атеросклероз: патогенез, клиника, функциональная диагностика, лечение - Карпов Р.С г. 3. Артериальная гипертония - Оганов Р.Г г. 4.Kazmedic.org порталы; krasotaimedicina.ru