Оқытушы:Молдашева А Тобы: Жм-424 Қ.А.Яссауи атсындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті

Жоспары: I.Кіріспе II.Негізгі бөлім 1.Тірек - қимбыл жүйесі жайлы жалпы сипаттама. 2.Тірек – қимбыл жүйесінің құрбылысы 3. Тірек – қимбыл жүйесіне байланысты тапсырмалар 4.Етіс және оның түрлері III.Қорытсынды

I.Кіріспе I.Кіріспе Тірек - қимбыл жүйесіне қаңқа мен бұлшықветер жатады. Бір - бірімен дәнекер ұлпалар арқбылы байланысқан сүйектер қаңқа түзеді. Қаңқа ағзаның тірегі. Адам қаңқассындағы 206 сүйек бір - бірімен өзара бусын қалталары арқбылы байланысады. Соның 85 - і жұп, 36 - ы тақ сүйектер

1. Тірек - қимбыл жүйесіне қаңқа мен бұлшықветер жатады. Бір - бірімен дәнекер ұлпалар арқбылы байланысқан сүйектер қаңқа түзеді. Қаңқа ағзаның тірегі. Ал бұлшықветер қимбыл - қозғалысты қамтамасыз етеді. Қаңқа барлық ішкі мүшелерге қорғаныштық қызмет атқарады

Миды ми сауыты, жүрек пен өкпені куеде қуысы сүйектері, ішек - қарсын, бүйрек басқаларсын жамбас сүйектері, жұлсынды омыртқа жотассының өзегі қорғайды. Қаңқаға бұлшықветер бекінеді. Денені қозғалысқа келтіретін сүйектер мен бұлшықветер, сүйек кемігінде қан жасушалары түзіледі.

Адам қаңқассындағы 206 сүйек бір - бірімен өзара бусын қалталары арқбылы байланысады. Соның 85 - і жұп, 36 - ы тақ сүйектер.

Қаңқаның жеке бөліктерін, сүйектің құрамы мен қасиетін, тірек-қимбыл жүйесінің маңызсын, сүйектердің байланысусын, қозғалыс пен дене шсынықтирудың денсаулық үшін маңызсын терең түсіндіру, алған білімдерін пысықтау.

(белсенді) (енжар)

Қолды қимбылдататсын бұлшық ветер Басты ұалыпта ұстап, түрлі қимбылға келтіретін бұлшық ветер Толарсақ сүйектері Кеуде, қарсын бұлшық ветері Аяқты қимбылдататсын бұлшық ветері

Табан сүйектері Асық жілік Өкпе сүйек Башпай сүйектері Саусақ сүйектері Садақ сүйек Ортан жілік Білезік сүйектері Тізе қақпағы Алақан сүйектері

Шыбық сүйек Кәрі жілік Тоқпан жілік Төс Қабырға Боғана Омыртқа жотасы Бас сүйек Жауырсын Жамбас

1-тапсырма 1. Дене қаңқассына … … мен …. … жатады. (омыртқа жотасы, куеде қуысы) 2. Остеондар-… жасушалары. (сүйек) 3. Адам қаңқассының сүйектері …,… және… болып жіктеледі. (қысқа, жалпақ, ұзсын) 4. … … кезде адамның омыртқа жотасы қисайып, иығы бүкірейіп қалуы мүмкін. (дұрыс отирмаған кезде)

2-тапсырма 1. Кеуде қуыссын … …, … мен …. құрайды. (арқа омыртқалары, қабырғалар, төс) 2. Аяқтың еркін қозғалатсын сүйектеріне … …, … …, … … және майдан 26 сүйектен тұратсын …, … және … … жатады. (ортон жілік, асықты жілік, шыбық сүйек, толарсақ, табань, бақай) 3. Қысқа сүйектерді …, …, … сүйектері құрайды. (омыртқа, білезік, алақан) 4. Ұзақ уақыт аяққа күш түскенде, тар және биік аяқ киім кигенде- …. пайда болады. (жапақтабаньдбылық)

3- тапсырма 1. Иық белдеуі … … мен … … тұрады. (екі жауырсын, екі бұғана) 2. Омыртқа жотасы …-… тұрады. (33-34) 3. Аяқ қаңқасы (жамбас белдеуі) омыртқа жотассының … … және екі … … тұрады. (сегізкөз бөлімі, жамбас сүйегі) 4. Қаңөқаның сүйектену процесі дене өсуі тоқтағанда …-… жасқа қарай аяқталады. (22-25)

Қимбылдсын іс-әрекеттің орсындаушыға (қимбыл иесімен тура істелетін іске) қатыссын білдіріп, белгілі қосымшалар арқбылы жасалатсын етістіктің түрі етіс деп аталады.

Етіс Өздік етіс Өзгелік етіс Ырықсыз етіс Ортақ етіс

ортақ етіс -с (-ыс, -іс), өзгелік етіс -т; -тир (-тір, - дыр, -дір), ырықсыз етіс -был (-іл, л), өздік етіс -сын (-ін, -н)

III.Қорытсынды III.Қорытсынды Сонымен, тірек - қимбыл жүйесіне қаңқа мен бұлшықветер жатады. Бір - бірімен дәнекер ұлпалар арқбылы байланысқан сүйектер қаңқа түзеді. Қаңқа ағзаның тірегі. Адам қаңқассындағы 206 сүйек бір - бірімен өзара бусын қалталары арқбылы байланысады. Соның 85 - і жұп, 36 - ы тақ сүйектер