Орындаған:Вет.сан,14-топ Мусатова,Нурпеисова,Садыбеков Тексерген:Жокушева З.Г Қостанай, 2011

Жоспар: 1.Бірлестіктер мен жүйелердің экологиясы(синэкология) 2.Экожүйелердің негізгі типтеріне сипаттама 3.Экожүйенің энергетикасы 4.Экожүйелердің ұйымдасу заңдары 5.Экожүйелердің өнімділігінің заңдары 6.Экожүйелердің динамикасы мен дамуы 7.Биологиялық алуантүрлілік- популяциялар,биоценоз армен экожүйелердің тұрақтылығының шорты

Синэкология(грек тіл.syn – бірге)-әр түрге жататын өсімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдердің популяцияларының ассоциацияларын, олардың қалыптасу жолдары мен қоршаған ортамен өзара әсерін зерттейтін экологияның бөлімі.«Синэкология»ұғымын ғылымға енгізген швейцар ботанигі К.Шретер болып есептеледі.Әр түрдің популяцияларының макрожүйеге бірігуінен түзіледі: Синэкология(грек тіл.syn – бірге)-әр түрге жататын өсімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдердің популяцияларының ассоциацияларын, олардың қалыптасу жолдары мен қоршаған ортамен өзара әсерін зерттейтін экологияның бөлімі.«Синэкология»ұғымын ғылымға енгізген швейцар ботанигі К.Шретер болып есептеледі.Әр түрдің популяцияларының макрожүйеге бірігуінен түзіледі:

Биоценоз(грек тіл.bios- өмір, koinos- жалпы ортақ)- қоршаған ортаның бірдей жағдайында бірге тіршілік ететін өсімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдер популяцияларының жиынтығы.«Биоценоз»ұғымын 1877 жилы неміс зоологи К.Мебиус ұсынды. Биоценоз(грек тіл.bios- өмір, koinos- жалпы ортақ)- қоршаған ортаның бірдей жағдайында бірге тіршілік ететін өсімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдер популяцияларының жиынтығы.«Биоценоз»ұғымын 1877 жилы неміс зоологи К.Мебиус ұсынды. Биоценоз

Белгілі бір дәрежеде біртекті жағдайлармен сипатталатын, ағзалардың белгілі бір бірлестігімен қоныстандырылған кеңістік биотоп(грек тіл.topos –орын)деп атайды.Бұл ұғымды 1940 ж В.Н.Сукачев ұсынған. Биотоп

Экожүйе денегіміз-зат,энергия және ақпараттар алмазу нәтижесінде біртұтас ретінде тіршілік ететін кез-келген өзара әрекеттесуші тірі ағзалар мен қоршаған орта жағдайларының жиынтығы ж А.Тенсли Ұсынған.

Биогеоценоз(экожүйе) Су факторлары (гидротоп) Климаттық факторлары (климатоп) Топырақ факторлары (эдафотоп) Биотоп Өсімдіктер (фитоценоз) Жануарлар (зооценоз) Микроорганизмдер(микробиоценоз) Биоценоз

Экожүйелердің жіктелінуі Функционалдық Құрылымдық

Су экожүйелері Құрлық экожүйелері Өсімдіктердің табиғи белгілері Геологиялық және физикалық белгілері Бойынша ерекшеленеді

Кең қолданылып жүрген құрылымдық жіктелу бойынша ғаламшарды төмендегі экожүйелерге бөледі : Құрлық экожүйелері -тундра,тайга,орманды дала,дала,шөлейт,шөл,тропик тер,тау Тұщы су- ағынсыз су(көл,тоған),ағынды су(өзен,бұлақ,жылға),батпақтар мен батпақты ормандар экожүйелері Тұщы су- ағынсыз су(көл,тоған),ағынды су(өзен,бұлақ,жылға),батпақтар мен батпақты ормандар экожүйелері Теңіз экожүйелері- теңіздер мен ашық мұхит Теңіз экожүйелері- теңіздер мен ашық мұхит

Негізгі белгісі-орманның болмауы.Өсімдіктер дүниесі астық тұқымдастардан,қияр,шағын ағашты өсімдіктер мен қыналы-мүкті бірлестіктерден тұрады.Топырағы қышқыл,қоректік заттарға кедей.

Бореалды қылқанжапырақты ормандар тайга денег атпен белгілі. Циркумполярлық зона түзе отырып үздіксіз белдеу түрінде Евразия, Солтүстік Америка арқылы өтеді.

Қоңыржай белдеудің ксерофилді бірлестіктері әр түрлі аталады. Ксерофилді шөптесін өсімдіктердің таралу аймағына әр түрлі ұзақтағы қыс,жилы құрғақ джаз,джаздағы жауын шашын мөлшерінің максимум болуы тән.

Қоңыржай белдеудің астық тұқымдас өсімдіктер даласы бірнеше жалпы белгілермен сипатталады.

Солтүстік Америка бірлестігі Материктің ортасында өте үлкен территорияны алып жатқан далалардың аналоги-прериялар Альберта,Саскачеван,Манитобаның(Канада)Оңтүсті к-Батыс бөлігін,Дакортаның шығыс бөлігін,Мексика шығанағы бойынша Техастан Флоридаға(АҚШ)дейінгі жерді алып жатыр. Материктің ортасында өте үлкен территорияны алып жатқан далалардың аналоги-прериялар Альберта,Саскачеван,Манитобаның(Канада)Оңтүсті к-Батыс бөлігін,Дакортаның шығыс бөлігін,Мексика шығанағы бойынша Техастан Флоридаға(АҚШ)дейінгі жерді алып жатыр.

Шөлді жерлердің бірлестік типі,қоңыржай,субтропиктік және торпиктік табиғат белдеулері жағдайында қалыптасады.

Биологиялық өнімділік-экожүйелердегі органикалық заттың жасалу жылдамдығы. Бірінші реттік өнімділік-бірінші реттік өндірушілердің биомассасының түзілу жылдамдығын айтады. Екінші реттік өнім-гетеротрофы ағзалардың органикалық заттарды жинау жылдамдығын айтады.

Жалпы бірінші реттік өнім Өсімдіктердің энергия жинау Жылдамдығы.(ЖБӨ) Таза бірінші реттік өнім Тыныс алу мен басқа тіршілік процестерінің жұмсалатын энергичны алып тастағандағы органикалық заттың финалу жылдамдығы.(ТБӨ)

Экожүйе динамикасы Тәуліктік Көпжылдық Маусымдық

Белгілі бір уақытта жердегі бір биоценоздың екіншісімен алмазуын айтады (лат.successions-бірізділік,тұқым қаулау,кезектесу,ауысу). Бұл ұғымды 1898 ж.Г.Каулсон енгізген.

Берілген орта жағдайындағы экожүйенің дамуының соңғы тұрақты күйі.(грек.klimax –баспалдақ). Бұл ұғымды 1916 ж Ф.Клементс ұсынған.

Экожүйенің өзінің тепе-теңдігін ұстауға Қабілеті мен өздігінен реттелуін айтады.

Түрлік алуантүрліліктің жоғарғы болуы осы күрделі жүйелердің төмендегі қасиеттерін қамтамасыз етеді. 1.Бөліктерінің өзара бір-бірін толықтыруы 1.Бөліктерінің өзара бір-бірін толықтыруы 2.Түрлердің бір-бірін ауыстыруы 2.Түрлердің бір-бірін ауыстыруы 3.Реттеушілік қасиеті 3.Реттеушілік қасиеті 4. Функцияларды қамтамасыз етудің сенімділігі 4. Функцияларды қамтамасыз етудің сенімділігі