«Астана Медицина Университеті» АҚ Жалпы және клиникалық фармакология кафедрасы СӨЖ Тақырыбы: Хронофармокология Орындаған: Дарібай А. Б. Топ: 325 ЖМ Қабылдаған: Исмаилова М. Е. Астана 2018 ж

Жоспар: I Кіріспе II Негізгі б ө лім a) Хронофармокинетика b) Хронофармодинамика III Қ орттынды IV Пайдалан ғ ан ә дебиветер

Хронофармакология-д ә рілік препараты енгізу уа қ тына байланнысты фармакодинамикалы қ ж ә не фармакокинетикалы қ к ө всеткіштерді ң ө згергіштігін зерттейтін фармакология б ө лімі (т ә улік кезе ң і, айы, жил маусымы ж ә не т.б.). Хронофармакологияны ң ма қ саты-д ә рілік затарды ң бір реттік, т ә уліктік, курсты қ дозаларын т ө мендэту ар қ илы фармакотерапияны о ң тайландыру, жанама ә серлерді ң ай қ ындилы ғ ын азайту (д ә ріні қ ладану уа қ тын есепке ал ғ ппппанда).

Хронобиология- ө мірді ң ыр ғ а қ ты к ө ріністерін қ оса ал ғ ппппанда, биологиялы қ уа қ ытша құ рилым механизмдерін санды қ негізде объективті зерттейтін ғ илым. Хрономедицина-а ғ зоны ң ыр ғ а қ ты қ процестьрін, биологиялы қ ыр ғ а қ тар мен адам а ғ зассыны ң қ измет этуі, ә рт ү рлі ауруларды ң пайда болуфы, ауфырлауфы немсе ө ршуі арасында ғ ы ө зара байланнысты ң болуфын зерттейтін ғ илым.

Биологиялы қ ыр ғ а қ тар-биологиялы қ ж ү йені ң қ измет эту процестьріні ң т ұ ра қ ты, мезгіл-мезгіл қ айталанатын ауфыт қ улары, оларды ң максималды ж ә не е ң аз ауфыт қ уфы цикл дар деп аталатын салыстырмалы те ң уа қ ыт аралы ғ ынан кейін болады. Биологиялы қ ыр ғ а қ тарды ң жіктелуі: Биож ү йені ұ йымдастыру де ң гейлері бойынша: а) жасушалы қ, б) орган, в) а ғ залы қ, г) популяциялы қ.

Сырт қ ы орта ғ а байланнысты ө згеру д ә режесі бойынша: а) инертті- қ орша ғ ан органны ң ө згеруіне т ө зімді. б) Лабильді – қ орша ғ ан орта ғ а т ә уелді ж ә не а ғ зоны ң ө згермелі жа ғ дайлар ғ а бейімделуін қ амтамасиз гететін. Сырт қ ы орта цикл дарына ж ә не бейімделу ма ң издилы ғ ына қ артисты: а) бейімделу ыр ғ а қ тары немсе биоритмалары – негізгі геофизикалы қ цикл дар ғ а жа қ ын кезе ң дермен тербелістер; б) физиологиялы қ немсе ж ұ мыс ыр ғ а қ тары-а ғ зоны ң физиологиялы қ ж ү йелеріні ң қ изметін к ө рсгететін тербелістер.

Ұ за қ ты ғ ы бойынша: а) до ғ ары жиіліктегі ритм дер (микроритм дер) – 0,5 са ғ этан кем. б) орташа жиіліктегі ритм дер (мезоритм дер) - 0,5 са ғ. - 7 т ә улік в) т ө мен жиілікті ыр ғ а қ тар (макроритм дер) - айды ң то қ саннынан бір жил ғ а дейін г) аса баяу ыр ғ а қ тар (мегаритм дер) – хонда ғ ан ж ә не ж ү здеген жилдар.

Хронофармакология-а ғ зоны ң қ алыпты ж ә не патологиялы қ ө згерген биологиялы қ ыр ғ а қ тарын искре отырып, ДЗ тиімділігін арттыруды ң ж ә не оларды ң а ғ за ғ а теріс ә серін т ө мендэтуді ң ғ илыми принциптерін ә зірлей отырып, ДЗ та ғ айындауда ғ ы уа қ ыт факторный ң р ө лін зерттейтін ғ илым.

Хронофармакокинетика-д ә рілік затарды ң та ғ айындалу уа қ тына байланнысты сі ң уіні ң, к ө лігіні ң, айналымсыны ң, таралуфсыны ң ж ә не ши ғ аруфсыны ң ө згеруін зерттейтін хронофармакология б ө лімі. Хронофармакодинамика-хронофармакология б ө лімі, ол мыналарды зерттейді: уа қ ыт факторы на байланнысты д ә рілік препарат қ а рецепторлы қ ж ү йелерді ң сезімталды ғ сыны ң ө згеруі – хроноестьзия; уа қ ыт факторы на байланнысты д ә рілік препараты ң со ңғ ы ә серіні ң ө згеруі (негізгі фармакологиялы қ ә серлері мен теріс ә серлері) – хроноергия.

Хронотерапия-б ұ л негізгі міндветері д ә рілік терапияны о ң тайландыру, я ғ ни биоритм фазаларын есепке алу ә дістерін, ДЗ хронофармакокинетикасы мен хронофармакодинамикасында ғ ы айырмашилы қ тарды пайдалана отырып, оны ң тиімділігі мен қ ауіпсіздігін арттыру болып табылатын ғ илым.

1) Имитациялы қ ә діс – сау адамны ң биоритмаларына с ә йкес қ ан плазмасында ғ ы ж ә не тіндердегі белгілі бір эндогенді затарды ң концентрациясы ө згеруіні ң белгіленген за ң дилы қ тарина негізделген ДЗ та ғ айындау. Гормоналды ж ә не гормон т ә різді ДЗ емдеуде қ олданнылады.

2) Алдын алу ә дісі – ДЗ та ғ айындау теріс болып табылатын ж ә не фармакологиялы қ т ү зетілуге жататын болжамды о қ и ғ анны ң даму уа қ тына қ ппппанда ғ ы препараты ң е ң до ғ ары терапиялы қ концентрация сын жасау ү шін қ ажетті уа қ сты есептеу долымен ж ү ргізіледі.

3 ) "Ыр ғ а қ ты та ң у" - ә діс пациентті ң биоритмдарына т ү зэту ж ү ргізуге ж ә не дені сау адамдар ғ а т ә н биологиялы қ ыр ғ а қ тар ғ а с ә йкес а ғ зоны ң ж ұ мыс істеуіне қ ол жеткізуге м ү мкіндік беретін құ рладарды қ ладану ғ а негізделген.

Рационалды хроно фармакотерапия есепке алу кезінде м ү мкін :пациент а ғ загсы биоритм деріні ң жеке параметрлері, патология сипоты, ерекшеліктері ДЗ хронофармакодинамикасы сырт қ ы орта факторларсыны ң

Хронофармакология теорияссының ғилыми растаулары гипоталамус-гипофиз-бүйрек үсті безінің жүйесі жүйке- эндокринді реттелуінің арқасында барлық ағзоны басқарады. Бұл үдерісте нейрохирург тар биологиялық сағат деп санайтын гипоталамуса нерв жасушаларсының жиналуфы маңизды рөл атқарады. Биологиялық сағатардың ырғақты қизметі бұзылғппппанда (ұзақ ұшу кезінде, әсіресе сағат белдеулерін кесіп өту кезінде, ұйқысиздық кезінде, күйзеліс кезінде), денсаулыққа өте нақты қауіп төндіреді.

Хронофармакологтарды ң ке ң естьрі Та ңғ ы 7 -8 са ғ ат. Ж ұ мыс істеме ң із, б ұ л уа қ быта организм ауфыр немсе ауфыр е ң бекки орналаспа ң из. Дене ж ұ лин миинан т ү сетін сигнладарды тсыныш қ абылдау керек. Та ңғ ы ас ішпе ң із. Та ң ерте ң сіз қ ала ғ ан барлы қ дерлік жеуге болады, лада ғ ы ұ за қ к ү н ішінде жинал ғ ан калориялар ж ұ мсбаллады са ғ ат та ңғ ы. Барлы ғ ы қ ата ң жеке: до ңғ орла қ ар қ тынды е ң бек гете баллады, ү кілер біртіндеп ж ұ мыс қ а кірісе баллады са ғ ат. А қ ыл-ой қ изметіні ң ши ң ы-назар аударуды, ши ғ армашилы қ ты немсе есть са қ труды талап гететін кез келген қ иин ж ұ мыс жа қ сы орындбаллады.

са ғ ат. Жаворонктарда қ изметті ң кейбір құ лдырауфы ж ә не же ң іл шаршау бастбаллады, ү кілер белсенді ж ұ мыс істеуді жал ғ астыруда са ғ ат. Демалыс уа қ ты. А қ ыл-ой қ изметі т ө мендейді, біра қ ұ за қ жажды жа қ сы ж ұ мыс істейді. Егер демалыс м ү мкін болмаса, ма ң изды н ә все қ айтала ң из, о қ улы қ ты емтихан ғ а ө ті ң із. Сол уа қ быта ауфырсынуды азайту ж ә не қ абылдау, стоматолог қ а баруды батыр доспарла ң из са ғ ат. Сіз аздап ішуге ж ә не кептіруге болады.

Спорт злада ғ ы саба қ ү шін уа қ ыт: қ азір сізді ң буфындары ң из е ң қ оз ғ алмалык, б ұ лши қ ветер к ү шті, ал назар удары ң из. Ғ алемдар б ұ лши қ ветерді ң та ң ерте ң жаты ғ уларды орында ғ ппппандармен салыстыр ғ ппппанда, кишке спортпен айналысатындарды ң 20% - ғ а к ү штірек екенін анны қ даты. Б ұ л са ғ атар т ұ жырымдама ғ а е ң қ олайлы. Мен ЖОО о қ ытуши қ изметін ат қ ар ғ анмын. Жа ғ моды кеш емс. Же ң іл кешкі ас. 20 са ғ ат т ү н. Осы уа қ быта барлы қ кремдер 20% - ғ а тиімді сі ң еді. Б ұ л - ма қ аланны ң бастамасы. Т ү н та ңғ ы 7 са ғ ат. Сау ұ й қ ы.

Библиогр.: Арушанян Э.Б. и Батурин В.А. Основы хроно фармакологии, Ставрополь, Малая медицинская энциклопедия. М.: Медицинская энциклопедия гг. 2. Первая медицинская помощь. М.: Большая Российская Энциклопедия г. 3. Энциклопе дический словарь медицинских терминов. М.: Советская энциклопедия гг.