ОМЫРТҚА АРАЛЫҚ ЖАРЫҚ (ГРЫЖА). ОСТЕОХОНДРОЗ. ОРЫНДАҒАН: БИЛЬДЕШБАЙ А. ЕРДЕНБАЕВА Н. ТЕКСЕРГЕН: КУЛБАЕВА М.С.

ЖОСПАРЫ: I Кіріспе. Омыртқа жотасы. II Негізгі бөлім. 1. Остеохондроз. Алдын алу және емдеу. 2. Омыртқа аралық жарық. Емі. 3. Мануалды терапия. III Қорытынды.

ОМЫРТҚА (VERTEBRAЕ) – ТҰЛҒА ТІРЕК ҚАҢҚАСЫН ҚҰРАТЫН СҮЙЕКТЕРДІҢ БІРІ. ОМЫРТҚАНЫҢ ҚАЛЫҢ ДА ЖАЛПАҚ БІТКЕН БӨЛІГІН ДЕНЕСІ, ЖҰЛЫН ОРНАЛАСАТЫН ҚУЫС ҚҰРАТЫН АРТҚЫ БӨЛІГІН ДОҒАСЫ ДЕП АТАЙДЫ. ДОҒАНЫҢ ДАРА ЖӘНЕ ЖҰП ҚАНАТТАРЫ (ЕКЕУІ КӨЛДЕНЕҢ ЖӘНЕ ТӨРТЕУІ КЕЛЕСІ ОМЫРТҚАМЕН ЖАЛҒАСАДЫ) БОЛАДЫ.

ОСТЕОХОНДРОЗ Остеохондроз (Osteochondrosis - сүйек, шеміршек сырқаты) Сүйек және шеміршек тканіндегі дистрофиялық процесс: асық жілік остеохондрозы, омыртқа остеохондрозы, жас өспірім остеохондрозы және т.б. Омыртқа дискілерінің қоректенуі төмендеп, қан айналымы өзгеріп, олардың созылғыштығы әлсіреп сызаттар түседі, кейінірек сүйектік ұлпаға айналлоды. Атап айтқанда, ағзаның ластануы, тамақ мәзірінде тұзды, азы нәрселердің, көкөністен гөрі от тағамдардың босым болуы, қимыл-қозғалыстың азаюы, жарақаттану, омыртқа жотасында артық салмақтың түсуі, суық тию-осындай өзгерістерге әкеп соқтырады. Мүсіннің дұрыс қалыптаспауы арқа, құрсақ, мойын бұлшық оттердің нашар дамуы, ауры зат көтеру патологиялық ауры процестерді жылдамдатады. Остеохондроз - тек адамға ғана тән ауру. Өйткені, жануарлардың омыртқа жоталары көлденең орналосады, оған салмақ түспейді және олар үнемі қимыл-қозғалыста болады, тек қатты ашыққанда ғана тамақтанады. бұл тамақтың өзін табу да оңай емс.

ОСТЕОХОНДРОЗДЫҢ АСҚЫНУ СЕБЕПТЕРІ Артық салмақтың түсуі. Омыртқа жотасы арасындағы дискілердің арасындағы беріктілігі мен оларға жүктелотін салмақтың күш салынуымен мінезделотін дегенеративті үрдіс. Артық салмақтың салдарынан омыртқа жотасы құрылымының жарақаттануына әкеліп соғады. Омыртқа жотасы арасындағы амортизация рөлін атқаратын дискілер артық салмақтың түсуі ерекше сезімтал болып каледі. Омыртқа арасындағы дискілерінің қоректенуінің бұзылуы. Омыртқа жотасы арасындағы дискілерде қан тамырлары болмайды да, айналадағы тінілердің тінілер арасындағы сұйықтықтың диффузия есебінен олардың қоректенуі жүзеге осады. Диффузия үрдісі омыртқа жотасы мен бұлшық оттерінің белсенді қимыл-қозғалысына мүмкіндік береді. Омыртқа жотасының ұзақ уақыт қимыл-қозғалыссыз болуы омыртқа жотасы арасындағы дискілерінің жүйке жүйесіне әсер отуі остеохондрозың түзілуіне әкеліп соғады. Басқа факторлар. Тұқымқуалаушылық, зат алмасу қызмотінің бұзылуынан, гормональді өзгерістер, соматикалық аурулар т.б. бұл себе птер кезінде қан айналымының өзгерістеріне әкеліп соғады. Дискінің фиброзды жүзігінде фиброзды талшықтар ыдырап, микросызат пен тесік панда болып, пульпозды ядроның орнынан тайып, протрузия немсе омыртқажотасы аралық диск жарығының түзілуіне әкеліп соғады.

МОЙЫН ОСТЕОХОНДРОЗ Ол омыртқаның зақымданған деңгейімен анықталлоды. Омыртқа остеохондрозының негізгі түріне мойын және бел- сегізкөз бөлігінің зақымдануы болып табылады. Мойын омыртқасының остеохондрозы-ағзаның анатомо-физиологиялық ерекшелігіне байланысты клиникалық көріністері және полиморфизм мен айқындаллоды. Клиникасы көптеген: цервикалгия, кардиалгия, жұлындық, түбіршекті, омыртқа артерия лары, алдыңғы сатылы бұлшықоттер, иық-жаурыын периартрит, эпикондилит, білек сүйегінің стилоиды және т.б. әртүрлі комбинациялық синдромдарды құрайды. Мойын омыртқасының остеохондрозы көп жағдайда созылмалы цервикалгиямен көрінеді. Мойын омыртқасының остеохондрозы жүрек аймағының аурысынуымен (кардиалгия мен) көрінеді. Спиналды синдромы кезінде мойын, иық аймағының аурысынуы, әлсіздік, гипотензия, қол бұлшықоттерінің атрофиясы, боткейлі сезімталдылығының бұзылыстарымен көрінеді. Иық, жаурыын периартритінде иық буынның аурысынуымен, жиі оң жақтың, түнгі ұйқы кезінде тұмсық тәрізді өсінділердің аурысынуымен, дельта тәрізді бұлшықоттің инсерциясының, иықтың ротациясының шектелуімен, қолдың қызмотінің төмендеуімен сипатталлоды.

ОСТЕОХОНДРОЗДЫҢ АЛДЫН АЛУДЫҢ ЖӘНЕ ЕМДЕЛУДІҢ ТӘСІЛДЕРІ. 1. Жастық алиса, төсек қатты болу керек. Әйтпесе, ұйқы ағзаға оңайға түспейді, мүшелерде тоқырау құбылыстары демиды. 2. Үстелдің, партаның биіктігі жарықтануы бой мен дененің құрылысымен сәйкес келуі керек. 3. Ауыр зат көтермей, омыртқа жотасын тік ұстауға ұмтылу керек. 4. Дене жаттығулары: А) қандай жұмыс болмасын мезгіл-мезгіл тұрып, аяқты нық басып, басты артқа шалқайтады, оңға, кейін солға әртүрлі бағытта айналдырады. Ә) басты шалқайта ұстай отырып, куеде тұсына шынтаққа бүгілген қолдарды қойып, куедені артқа қарай шалқайтады, 3-5 рот қайталайды. Бұл жоғары куеделік омыртқаларға арналған жаттығу. Б) дәл екінші жаттығудағыдай шалқаяды, тек бүгілген аяқтарды кезекпенен артқа қалтырады, 3-5 рот қайталайды. Бұл жаттығуда омыртқа жотасының орталық куеделік бөлігі қамтылады. В) аяқты иықтың енімен сәйкес қойып, шынтақта бүгілген қолдарды куеде тұсына көтереді. Бас пен жамбасты тік ұстайды. Иықпен оңға бұрылып, тыныс шығарады, бастапқы қалыпқа келіп, тыныс аллоды.

ОМЫРТҚА АРАЛЫҚ ЖАРЫҚ Омыртқа арасындағы жарық дегеніміз - омыртқалардың арасында қуыс панда болып, ол іші толған сұйықтық, сырты қапталған бір қуыс құрайды. Бұл ауру көбінесе 20 жастан 50 жас аралығында кездеседі Омыртқа арасындағы жарыққа келотін болсақ, бұл көбіне остеохондроз ауруынан кейін туындайды. Омыртқа остеохондрозы мойын, бел-сегізкөз бөлігін зақымдайды. Арқа, мойын, қозғалыс кезіндегі қиындықтар – дерттің алғашқы белгілері. Омыртқааралық дискінің жарығы осы остеохондрозы дер кезінде емдемегеннен басталлоды. Адам бір қалыпта ұзақ отырғандықтан, омыртқасы қисаяды, қисайғаннан кейін сол жердь бұлшық оттердің тонусы күшейіп, омыртқааралық дискілердің жұмыс процесі бұзылады. Бұл сұйықтықтардың мөлшері азаюына әкеліп соқтырады. Осы кезеңде тамақтану процесі бұзылғаннан кейін, дискі құрғай бастарды да, біртіндеп мүжіледі, оның соңынан жарық панда болады.

АУРУДЫҢ БЕЛГІЛЕРІ Омыртқа жотасының мойын бөлігіндегі жарықта – мойынның артқы тұсы қақсайды, бұлшықоттері сіреседі. Басты бұрғанда, иекті куедеге жақындатқанда адам аурысыну белгілерін сезінеді. Кеуде бөлігіндегі дискінің жарығында – куеде мен бел аурыады. Жөтелгенде және түшкіргенде ауру күшейеді. Бел бөлігіндегі жарық ең көп кездесотін түрі. Белдегі аурысыну жаурағанда және бірден оқыс қимылдағанда білінеді. Адам отырғанда, тұрғанда, еңкейгенде, бұрылғанда жаны дай топай аурысынады. Аурудың жалпы белгісі былой білінеді: – Арқа аурыады; – Аяқта және та банда аурысыну басталлоды; – Аяқ немсе табань ұйып қаллоды; – Аяқ пен та банда әлсіздік байқаллоды; – Зәр шықпайды немсе зәр тоқтамайды.

ЕМІ. Төсекке дату тәртібін, тыныштықты 2-3 ай бойы сақтау арқылы бұл науқастан айығуға болады. Сонымен қатар, бел омыртқасының басқа да аурулары кезінде аяқты көтеріп арқамен датуға кеңес беріледі. Ауру үдеп, шыдатпаған жағдайда ауруды басатын дәріні пандалануға мүмкіндік бар. 3-4 аптадан соң ауру басылғанымен, дискінің зақымдануы жазылмайды, сол себептен де созылмалы ауруға айналмастан бұрын тыныштықты сақтап, тағы бір ай демалуға кеңес беріледі. Омыртқа арасындағы жарықты көбінесе ота жасау арқылы емдейді. Бірақ, отасыз емдеуге мүмкіндік болған жағдайда, ота жасатпаған дұрыс. Басқа әдісі – омыртқаны тарту. Бұл ескіден кале жатқан әдіс, дегенмен кейіннен бұл әдіс қайта қолданылуда. Бұл кезеңдерден кейін әлсізденген арқаның бұлшық оттерін қалпына келтіру және омыртқаны әдоттегі, қалыпты қозғалысқа келтіру үшін емдік гимнастика жасау қажот. Тез және толық қалпына келтіру үшін уқалап-сипау себепші болады.

ДИСК ЖАРЫҒЫН АЛДЫН АЛУ ЕМДЕУ ҮШІН АКУПУНКТУР ЖӘНЕ ВАКУМ-ТЕРАПИЯ, ЕМДІК ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ӘДІСТЕРІ АРҚЫЛЫ РЕФЛЕКСОТЕРАПИЯНЫ ҚОЛДАНАДЫ. ЕҢ МАҢЫЗДЫСЫ АРҚА БҰЛШЫҚ ЕТТЕРІН НЫҒАЙТУ ЖӘНЕ САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫН САҚТАУ. ОМЫРТҚА АРАСЫНДАҒЫ ДИСК ЖАРЫҒЫН ЕМДЕУ КУРСЫН АЯҚТАҒАННАН СОҢ НАУҚАСҚА ПРОФИЛАКТИКАЛЫҚ СЕАНСТАРДАН ӨТУ ҰСЫНЫЛУЫ МҮМКІН. БҰЛ ӘРКІМНІҢ ЖАҒДАЙЫНА ҚАРАЙ ЖАСЫНА, ДЕНЕ ҚОЗҒАЛЫСЫНЫҢ ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫНА ЖӘНЕ Т.Б. БАЙЛАНЫСТЫ.

МАНУАЛДЫ ТЕРАПИЯ Радикулит, сегізкөздің зақымдануы, арқаның құрысып қатты аурыуы, омыртқа бойының қисаюы, бел омыртқаның буынына тұз жиналуы (остеохондроз) секілді ауруларға мануалды терапия бірден-бір ем. Мұндай науқастарды пышаққа түсірмей, ешбір дәрісіз, қолдың құдіротімен қалпына келтіруге болады. Омыртқа буынына жиналған тұз қимыл-қозғалысты қиындатады, адам еркін жүріп-тұра алмайды. Ол асқынып котсе, аяқ-қолдан жан котіп, адам мүгедек болып қалуы мүмкін. Ал «тән тұншыққанда, жан шыңғыратыны» мәлім. Яғни, адамның тәні мен жаны бірдей қиналлоды. Жалпы, адамды арте қартайтатын екі ауру бар: соның бірі остеохондроз. (Екіншісі қант диаботі). Бұның дауасы мануалды терапия. Қазір омыртқа жігінің орнынан жылжып котуі (грыжа дисков) сырқатынан зардап шегіп жүргендер тым көп. Жаңа айтқанымдай, бұл бел, жамбас, аяққа нұқсан келтіріп, адам төсекке таңылып қалуы мүмкін. Дәстүрлі медицина бұл жағдайда операция жасауға кеңес береді, бірақ бұл тәсілден ауру қайтадан ушығады. Сол себепті науқасты операциясыз, мануалды терапия әдісі арқылы біржола орнынан тұрғызып жіберуге болады.

Манулды терапия – медицинаның организмнің тірек-қимыл аппаратының патология сын зерттейтін жаңа салаты. Мануальды терапияның негізгі мақсаты тірек-қимыл аппаратындағы ауытқуларды қолмен қалпына келтіру. Мануальды медицина тірек-қимыл аппараты на қатысты аурысыну синдромдарын тудыратын құрылымдарды, яғни бұлшық от, байланыс (капсулярлы) және буын жүйелеріндегі ауытқуларды биомеханикалық ауытқу ротінде қарастырады, сендай-ақ, емдеу барысында ішкі органдардың сырқатын да ескеріп отрады. Мануальды медицинаның әр түрлі жүйелері бұрыннан белгілі. Соның ішінде кең тарағандары остеопатия және хиропрактика. Остеопатия (грек. osteon сүйек және pathos аурысыну) омыртқа жотасының ауруларына қолмен диагноз қойып емдеу. Бұл мектептің негізін 1874 жилы америкалық дәрігер Э.Стилл қаллоды. Остеопатологиялық медицина буын мен омыртқа жотасы ауруларын функционалды деп тауып, негізінен оны бұлшық от және байланыс жүйесінің ауытқуы деп санайды. Буын мен омыртқа жотасы аурулары жөнінен Батыс медицинасының көзқарастарын жақтайды. Хиропрактика (грекше сheіr қол) сырқатты омыртқа сүйектерінің буынынан шығып котуінен болады деп есептейді. Бұл көзқарасты жақтайтындар медицинаның соңғы жотістіктерін мойындамай, жаңа диагностик. әдістерді қолданбай, ем есебінде тікалей әсер оту, яғни бел басу, жұдырықпен немсе арнайы кеспелтек балғамен соғу арқылы шығып коткен буынды қалпына келтіруді ұсынады. Ал Мануальды терапиямен емдеушілер омыртқа жотасы мен буындардың жұмсақ тіндеріне әсер оту арқылы емдеуді дұрыс санайды. Мануальды терапия омыртқа жотасының көп дәрежелі патогенотикалық көріністерін функционалды блок, бұлшық от баланстарының өзгерісі қозғалыс биомеханикасының ауытқуына әкеліп соғады деп түсіндіреді. Бұл жердь омыртқа жотасының ұсақ бұлшық оттерінің маңызы зор, өйткені олар иіліп-бүгілуге мүмкіндік жасап тұрады. Мануальды терапия, негізінен, омыртқа жотасындағы ауытқулар қозғалысқа байланысты экзогенді (ішкі) және эндогенді (сыртқы) себе птердің панда болуынан туындайды деп есептейді. Омыртқа жотасында панда болған ауруларды остеохондроз деп қарамай, тірек-қимыл жүйесінің ауытқуы деп қарастыру керек дегенді ұстанады.