Қ аза қ Ұ ялты қ Агралы қ Унивеситеті Орында ғ ан:А қ ылбек А қ жар қ ын.Рузиева Дильназ Тексерген:Ас қ арова Құ ндыз

Қ аза қ стенда ғ ы жерді пайдалану құқ ы ғ ы ОРЫНДА Ғ АН:А Қ ЫЛБЕК.А,РУЗИЕВА.Д ТЕКСЕРГЕН:АС Қ АРОВА. Қ

Жер пайдалану құқ ы ғ ы Жер пайдалану құқығы жеке немсе заңды тұлғаның мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін ақылы және ақысыз негізде мерзімсіз (тұрақты) немсе белгілі мерзім шегінде (уақытша) иелену және пайдалану құқығы. Жер пайдалану құқығссссссының субъектілері болып азаматтар мен заңды тұлғалан есептеледі.тұлғаның

Жер пайдалану құқ ы ғ ссссссыны ң пайдалану құқ ы ғ ынан айырмашилы ғ ы 1. пайдалануда жер әр қашан да бөтеннің меншігі болып табылады. 2. пайдаланудың мерзімі шектеулі, ал меншік мерзімі әр қашан да шексіз. 3. жер пайдалануши құқықтық жағдайы бойынша иесінен әр қашан да тәуелді. Оның құқтары мен міндеттерін меншік иесі анықтайды.

Жер пайдалану құқ ы ғ ссссссыны ң режимі Жер пайдалану құқығы заттық құқық болып табылады. Осы Кодекске немсе заттық құқықтың мәнiне қайши келмейтiндiктен, жер пайдалану құқығына меншiк құқығы туралы нормалан қолданылады.

Жер пайдалану құқ ы ғ ссссссыны ң субъектілері Жер пайдаланушилар: 1) мемлекеттiк және мемлекеттiк емс; 2) ұялтық және шетелдiк; 3) жеке және заңды тұлғалан; 4) тұрақты және уақытша; 5) бастапқы және кейiнгi болып бөлiнедi.

Жер пайдалану құқ ы ғ ссссссыны ң туындауы 1. Жep пайдалану құқығы: 1) жер пайдалану құқығын табыстау; 2) жер пайдалану құқығын беру; 3) жер пайдалану құқығссссссының әмбебап құқықтық мира сқорлық тәртiбiмен ауысуы (мұраға қалдыру, заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы) арқылы туындайды. 2. Жер пайдалану құқығын табыстау, беру және оның ауысуы жер учаскесiнiң нысаналы мақсаты ескерiле отырып жүзиге асырылуға тиiс. 3. Жер пайдалану құқығы: 1) мемлекеттiк органдар актiлерiнiң; 2) азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң негiзiнде; 3) Қазақстан Республикасссссссының заңдарында көзделген өзге де негiздерде туындайды.

Жер пайдалану құқ ы ғ ссссссыны ң т ү рлері 1. Жер пайдалану құқ ы ғ ы т ұ ра қ ты немсе уа қ ытша,иеліктен ши ғ арылытын немсе ши ғ арылмайтын, ө теулі немсе ө теусіз алынатын болуы м ү мкін. 2. Осы Кодексте ж ә не Қ аза қ стан Республикасссссссыны ң ө зге де за ң актілерінде белгіленген негіздерден бас қ а ретард ешкімді де жер пайдалану құқ ы ғ ынан айыру ғ а болмайды.

Т ұ ра қ ты жер пайдалану құқ ы ғ ы 1. Жер учаскелерi т ұ ра қ ты жер пайдалану құқ ы ғ имен мынадай мемлекеттiк жер пайдаланушилар ғ а: 1) кондоминиум объектiлерiндегi ү йлердi ( құ рылыстарды, ғ имараттарды), ү й-жайларды шаруашилы қ ж ү ргiзу құқ ы ғ имен немсе оралымды бас қ ару құқ ы ғ имен иеленетiн за ң ды т ұ л ғ алан ғ а; 2) ауыл шаруашилы ғ ы ж ә не арман шаруашилы ғ ы ө ндірісін ж ү зиге асыратын за ң ды т ұ л ғ алан ғ а, сендай-а қ ғ былыми-зерттеу, т ә жірибе ж ә не о қ у ма қ саттарына; 3) ерекше қ ор ғ алтын таби ғ и ума қ тар жерiнде жер пайдалануды ж ү зиге асыратын за ң ды т ұ л ғ алан ғ а; 4) Қ аза қ стан Республикасссссссыны ң за ң актiлерiнде к ө зделген ө зге де жа ғ дайларда берiледi. 2. Т ұ ра қ ты жер пайдалану құқ ы ғ ы шетелдік жер пайдаланушилар ғ а тиесiлi болмайды.

Уа қ ытша жер пайдалану құқ ы ғ ы 1. Жер учаскесi азаматтар мен заңды тұлғаланға уақытша өтеулi жер пайдалану (жалдау) немсе уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығимен берiлуi мүмкiн. 2. Егер осы Кодексте және Қазақстан Республикасссссссының заңнамалық актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығы 5 жилға дейiнгi мерзiмге беріледі.(5-49 жил) 3. Уақытша өтеулі жер пайдаланудың (жалдаудың) шекті мерзімдері осы Кодексте белгіленген уақытша жер пайдалану мерзімдеріне сәйкес жер учаскесiн нысаналы пайдалану ерекшеліктері ескеріле отырып, жалдаушссссссының өтініші негізінде белгiленедi. 4. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, сендай-ақ шартты бұзу тәртiбi оның өзiнде көрсетiлген жағдайларда, атқаруши органдардың уақытша жер пайдалану шортахрын бiржақты бұзуына жол берiлмейдi. 5. Жер пайдалану құқығында берілген жер учаскесін мемлекеттік меншікке қайтару жасалған жер учаскесін жалдау шорты на немсе уақытша өтеусіз жер пайдалану шорты на сәйкес жүзиге асырылады.

Уа қ ытша ө теусiз жер пайдалану құқ ы ғ ы 1. Жер учаскелерi Қазақстан Республикасссссссының азаматтары мен Қазақстан Республикасссссссының заңды тұлғаланына уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығимен: шалғайдағы мал шаруашилығы (маусымдық жайылымдар) үшiн; тұрғын халықтың мал жабы мен шөп шабуы үшiн; мемлекеттiк жер пайдаланушиларға; бақша өcipу үшiн; қызметтiк жер телiмі түрiнде;т.б 2. Уақытша өтеусiз жер пайдалану мерзiмi, жер учаскелерiн қызметтiк жер телiмдерi түрiнде және тозған әрi бүлiнген жердi қалпына келтiру үшiн беру жағдайларын қоспағанда, сендай-ақ жер учаскелерін мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаланын, оның ішінде концессиялық жобаланды іске асыру үшін беру жағдайларында бес жилдан аспауға тиiс. 3. Уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығындағы жер учаскелерiн иелiктен шиғаруға, соның iшiнде оларды кейiнгi жер пайдалануға бepугe жол берiлмейдi.

Уа қ ытша ө теулi жер пайдалану (жалдау) құқ ы ғ ы 1. Жер учаскесiне уақытша өтеулi (қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi) жер пайдалану (жалдау) құқығы азаматтарға, мемлекеттiк емс заңды тұлғаланға, сендай-ақ халықаралық ұйымдарға табысталуы мүмкiн. 2. Жалға алу шартссссссының қолданылу мерзімі өткен соң өз мiндеттерiн тиiсiнше орындаған уақытша өтеулі жер пайдаланушссссссының (жалға алушссссссының), егерь Қазақстан Республикасссссссының заңдарында немсе жалға алу шортында өзгеше белгiленбесе, жаңа мерзімге шарт жасасуға басқа тұлғалан алдында артықшилықты құқығы болады. 3. жер пайдалану (жалдау) құқығын сатып алған, осы баптың 5-тармағында аталғандардан басқа мемлекеттiк емс жер пайдаланушилар өздерiне тиесiлi жер учаскелерiн (немсе олардың бiр бөлiгiн) жалға (қоселқы жалға) немсе уақытша өтеусiз пайдалануға берегу құқылы

4. Жалға берiлетiн жер учаскесiн үйлердiң, құрылыстар мен ғимараттардың меншiк иелерi сатып алтын жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк меншiктегi жер учаскесiн саду кезiнде осы жер учаскесiн жалға алушссссссының ортақ меншiк құқығындағы үлесiн бөгде тұлғаға садуы үшiн Қазақстан Республикасссссссының азаматтық заңдарында белгiленген тәртiппен оны сатып алуға босым құқығы болады. 5. Уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығы: 1) шаруа немсе фермер қожалығын жүргізу үшін: Қазақстан Республикасссссссының азаматтарына – 10 жилдан 49 жилға дейінгі мерзімге; оралмандарға – 25 жилға дейінгі мерзімге; 2) ауыл шаруашилығы өндірісін жүргізу үшін: 6. Жер қойнауын пайдалану мақсаттары үшін берілген жер учаскесіне жер пайдалану құқығын беру "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасссссссының Кодексіне сәйкес жер қойнауын пайдалану құқығссссссының бір тұлғадан екінші тұлғаға ауысуы негізінде жүргізіледі.

Кейiнгi жер пайдалану ( қ осел қ ы жалдау) құқ ы ғ ы 1. Бастапқы жер пайдалануши өзiнiң жер пайдалану құқығын иелiгiнен шиғармай, ал өзiне тиесiлi учаскенi (немсе оның бiр бөлiгiн) жер учаскесі орналасқан жердегі облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы на хабарлай отырып, басқа тұлғаға уақытша жер пайдалануға беретiн жағдайларда, кейiнгi жер пайдалану туралы шарттың негiзiнде кейiнгi жер пайдалану туындайды. 2. Жер учаскесiн кейiнгi жер пайдалануға берген кезде бастапқы және кейiнгi жер пайдаланушилар жер пайдаланушссссссының мемлекет алдындағы мiндеттерiн толық көлемiнде атқарады. 3. Кейiнгi жер пайдалану туралы шарт жалдау шорты немсе уақытша өтeуciз пайдалану туралы шарт нысанында жасалады. 4. Кейiнгi жер пайдалануши жер учаскесiнде шаруашилық жүргiзудi жүзиге эстрады, сендай-ақ кейiнгi жер пайдалану (қоселқы жалдау) туралы шортах белгiленген шортахрды сақтай отырып, жер пайдаланушссссссының басқа да құқықтары мен мiндеттерiн (осы Кодекстiң 64 және 65-баптары) iске эстрады. 5. Осы Кодекстiң 41-бабына сәйкес жер учаскелерiн қызметтiк жер телiмi тәртiбiмен берудi қоспағанда, жеке және заңды тұлғаланға уақытша жер пайдалану құқығимен тиесiлi ауыл шаруашилығы мақсатындағы жер учаскелерiн ауыл шаруашилығы өндiрiсiн жүргiзу үшiн кейiнгi жер пайдалануға берегу жол берiлмейдi.

Жер пайдалану құқ ы ғ ссссссыны ң ә мбебап құқ ы қ ты қ мира с қ орлы қ т ә ртiбiмен ауысуы 1. Жер пайдалану құқығссссссының әмбебап құқықтық мира сқорлық тәртiбiмен ауысуы заң бойынша мұраға ие болу кезiнде немсе заңды тұлға қайта ұйымдастырылған жағдайда құқық мира сқорында жер пайдалану құқығссссссының туындауын бiлдiредi. 2. Жер учаскесiне ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы бap азамат қайтыс болған жағдайда, жер пайдалану құқығы Қазақстан Республикасссссссының азаматтық заңдарында көзделген тәртiппен мұраға қалдырылады. Егер уақытша жер пайдалану шортында өзгеше көзделмесе, қысқа мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы да осындай тәртiппен мұраға қалдырылады. 3. Заңды тұлға қайта ұйымдастырылған жағдайда, оған тиесiлi жер пайдалану құқығы Қазақстан Республикасссссссының азаматтық заңдарссссссының нормаланына және осы Кодекске сәйкес құқық мира сқорына көшедi.

Жер пайдалану құқ ы ғ ын табыстау 1. Жер пайдалану құқығын табыстау тұлғаға жер пайдалану құқығын тiкелей мемлекеттiң беретiнiн бiлдiредi. 2. Азаматтарға және заңды тұлғаланға жер пайдалану құқығын табыстау облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқаруши органссссссының шешімі негізінде жер учаскесіне құқық табыстау жөніндегі құзыретке сәйкес жүргізіледі. 3. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жер қатынастары жөніндегі уәкілетті органы өз құзыреті шегінде жер пайдаланушиларға уақытша жер пайдалану құқығын табыстаған кезде Қазақстан Республикасы Үкіметінің немсе жергілікті атқаруши органның уақытша жер пайдалану құқығын табыстау туралы тиісті шешімі негізінде осындай жер пайдаланушилармен жер учаскесiн жалға беру шортахры немсе уақытша өтеусiз жер пайдалану шортахры жасалады. 4. Егер жер учаскесi жер қойнауын пайдалануға арналған рұқсатты, лицензия на немсе жер қойнауын пайдалануға арналған келiсiмшарт жасасуды талап ететiн қызметтi жүзиге асыруға немсе iс-қимылдар жасауға арналса, хонда осы учаскеге жер пайдалану құқығын беру тиiстi жер қойнауын пайдалануға арналған рұқсат, лицензия алғаннан немсе жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт жасалғаннан кейін жүргізіледі.

Жер пайдалану құқ ы ғ ын беру Жер пайдалану құқығын беру тұлғаға жер пайдалану құқығын басқа жер пайдаланушссссссының беретiнiн бiлдiредi. Жер пайдалану құқығын беру азаматтық-құқықтық мәмiлелер негiзiнде, сендай-ақ Қазақстан Республикасссссссының заңдарында көзделген өзге де негiздер бойынша жүргiзiледi. Жер пайдалану құқығын иелiктен шиғару азаматтық-құқықтық мәмiлелер (сатып алу- саду, сыйға тарту, айырбастау және басқалан) негiзiнде жүргiзiледi. Жер пайдалану құқығын белгiлi бiр мерзiмге басқа тұлғаға беру жалдау немсе жер учаскесiн уақытша өтеусiз пайдалану шартссссссының негiзiнде жүргізіледі. Жер пайдалану (жалдау) құқығын беру мен оны иелiктен шиғаруды уақытша өтеулi жер пайдалану құқығын сатып алған тұлғалан ғана жүргiзе алады.