Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті СӨЖ Тақырыбы: Гидросфера – биосфера элементі және табиғи ресурс. Әлемдік мұхиттардың экологиялық мәселелері. Ірі су қоймаларсын жасаудың зардаптары Орсындаған: Саулешова А.Б ОМ Тексерген: Жарылқассынова А.М. Қарағанды 2016

Біздің планетамыз тірі огранизмдерден тұрады және табиғат қатты,сұйық,газ күйінде кездвседі. Оларды әдетте сфера деп атайды. Тіршілік негізінен литосфера(жер қабатсының сыртқы қатты беті), гидросфера да (өзен, көл, теңіз және мұхитта және тропосфера да (жер шарсының газ күйіндегі қабаттар атмосфера) ұшыросады.

Гидросфера– табиғи су қоймаларсынан (мұхиттардан, теңіздерден, көлдерден, өзендерден) құралады. Бұл құрлықтың 70 % алып жатыр. Гидросфераның көлемі 400 млн шары км. Тірі және өлі табиғатта жүретін түрлі процесс термин құбылыстардың адам тіршілігіне жұмсалатсын затратдың ішінде судың маңызы зорь. Мұздарды, батпақтарды қосып всептегенде, жер бетінің 77,5% - сын су алып жатыр. Су қорларсына – мұхиттар, теңіз, өзен, көл, жер асты сулары, мұздықтар, атмосферадағы ылғал кіреді Гидросфера Гидросфера

Аздаған мөлшердегі су атмосфера мен тірі ағзаларда шоғырланған. Су массаларсының барлық нысандары су айналымы барыссында бір түрден екінші түрге өтеді; 2) жердің теңіз, мұхит, көл, өзен, мұздықтар мен жер асты суларсынан тұратсын қабығы, солардың жисынтығы. Гидросфераның орташа қалсындығы 3,8 км-ге жетеді. Мұхиттың ең терең тұсы 11 км-ден осады (Тұнық мұхиттағы Мариан ойысы м).

Су қорлары Су қоры – халық байлығы, өкінішке орай жер бетіндегі тұщы судың қоры өте аз. өзендер мен көлдердегі тұщы сулардың қоры, гидросфера ресурссының бір пайызсына да жетпейді кен. Құрлық бетінің әр түрлі жерлеріндегі тұщы сулардың қорлары әр түрлі. Су қоры – халық байлығы, өкінішке орай жер бетіндегі тұщы судың қоры өте аз. өзендер мен көлдердегі тұщы сулардың қоры, гидросфера ресурссының бір пайызсына да жетпейді кен. Құрлық бетінің әр түрлі жерлеріндегі тұщы сулардың қорлары әр түрлі.

Ғаламшарымыз

Судың пайдалылығы Планетамыздағы адамзаттың тұщы суды пайдалануы жил сайсын өсіп келеді. Ал, мұхиттардың, теңіздердің тұзды сулары шаруашылықта мардымсыз бокса да қолданылып жүр. Біздің республикамызда су тұщытқыш станциясы Ақтау қалассында ғана бар. Егер арте кезде, бір адам бассына шаққанда, тәулігіне литр су пайдаланса, XX ғасырда мәдениеті дамыған елдерде оның шаманы орта всеппен литрге жетіп отыр. Планетамыздағы адамзаттың тұщы суды пайдалануы жил сайсын өсіп келеді. Ал, мұхиттардың, теңіздердің тұзды сулары шаруашылықта мардымсыз бокса да қолданылып жүр. Біздің республикамызда су тұщытқыш станциясы Ақтау қалассында ғана бар. Егер арте кезде, бір адам бассына шаққанда, тәулігіне литр су пайдаланса, XX ғасырда мәдениеті дамыған елдерде оның шаманы орта всеппен литрге жетіп отыр. Су ресурстарсының мұхит-атмосфера-жер-мұхит системассындағы айналым процестерінде тамаша бір қасиеті - өздігінен қайта қалпсына колу қабілеті. Сондықтан табиғатты қорғаудың аса маңызды міндеттерінің бірі табиғи сулардың осы қасиетін сақтап қалуға барсынша мүмкіндік жасау. Су ресурстарсының мұхит-атмосфера-жер-мұхит системассындағы айналым процестерінде тамаша бір қасиеті - өздігінен қайта қалпсына колу қабілеті. Сондықтан табиғатты қорғаудың аса маңызды міндеттерінің бірі табиғи сулардың осы қасиетін сақтап қалуға барсынша мүмкіндік жасау.

Қазіргі кезде адамзат қоғамсында 1 жилда тұщы судың 3000 км 3 шамассындайы жұмсалады. Суды ең көп пайдаланатсын ауыл шаруашылығы. Ауыл шаруашылығсында пайдаланылған судың төрттен үш бөлігі қайтарылмайды. Мысалы, 1 тонна бидай өсіру үшін барлық вегетациялық кезеңде 7000 тонна, мақтаға тонна су жұмсалады.

Ауыл шаруашылығсында қолданылатсын улы химикаттар топырақтан шайылып, суға түседі. Мал шаруашылығсында түзілген өлі органикалық затрат (көң, шірінді, мочевина) топырақтан суға түсіп, су жүйелеріне едәуір әсер етеді. Органикалық затраты көп мұндай суларда көк-жасыл, қоңыр балдырлар және жоғары сатыдағы өсімдіктер тез көбейіп, өледі, нәтижесінде судағы органикалық затратдың массы аркады, сондықтан суда оттектің жетіспеушілігі тусындайды. Соның нәтижесінде су тіршілікке жарамсыз болып, хонда анаэробты процестер босым бола бастарды. Гидросфераның ластануы

Ағызсында суларды оларды ластаушы затратдан тазарту күрделі процесс. Олар – механикалық, химиялық және биологиялық болып бөлінеді. Ағсынды суларды тазалау механикалық химиялық биологиялық Тұндыру, сүзу Микроорганизмдер, өсімдік-жануарлар Нейтралдау, реагент тер пайдалану

1. Су көлемі 60% азайды. 2.Тұздылығы 3 все арты. 3.Жалаңаштанған теңіз түбі 3 млн га жақсындады 4.Теңіз жағалаусындағы тоғайдың ауданы 2-3 все азайды, 5. Жануарлар жойылды,173 бағалылардан 30 қалды. 6.Теңіз балық шаруашылығсынан айырылды. 7.Тұзды борандар болады. Арал теңізінің экологиялық апатсының салдары:

Мақта өнеркәсібі бар жоспарды азайту,улы химикаттарды пайдалануды жою. шаруашылықты, ауыл шаруашылығсын қайта құру Амудария мен Сырдария өзендерінің сусын пайдаланусын ғылыми негізделген және үнемді схемассын жасау Арал теңізінің мәселесін шешу

Каспий теңізінің ластану себебі: 1.Өнеркәсіп, автокөлік және қала, ауыл шаруашылығсының өнімдері. 2.Радиоактивті затрат. 3. Ең маңыздысы мұнай өнімдерімен ластану жилдан –жилға вселеп көбею үстінде.

Қорытсынды Гидросфера-біздің өміріміздегі ең маңңыздысы. Кез келген тіршілік иесі сусыз бір күнде тіршілік ете алмайды. Адамның ағзассының өзі 70-80%-кесудан тұрады. Жәнеде күніне екі литр су қабылдауы қажет, сол себептенде адам сусыз тіршілік ете алмайды. Бізді жағалай қоршаған судың өзі бір күні таусылатсыны анық, сондықтан оны әрі тиімді пайдаланы, әрі экологияссын сақтауға атсалысуымыз керек.

Қолданылған әдебиеттер тізімі Оспанова Г.С, Бозшатаева Г.Т «Экология» 4. Сағымбаев Ғ. «Экология негіздері». Оқулық Алматы Республикалықбаспакабинеті 1995 ж.

НАЗАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!