Веготативтік ж ү ике ж ү йесі Веготативтік немесе автономды қ ж ү ике ж ү йесі (веготативная, или автономная нервная система); ( systema nervosum autonomicum; грек, systema ж ү йе, б ө ліктерден құ рал ғ ан б ү тін; лат. nervus ж ү ике; грек, autos ө зім, ө здігінен; nomos за ң ) барлы қ ішкі м ү шелер ж ү йелері м ү шелеріні ң (ас қ опыту, тыныс алу, з ә р б ө лу, атоллы қ ж ә не ангелы қ к ө бею м ү шелер ж ү йелері), тамырлар м ү шелері ж ү йелеріні ң ( қ аннайналым, лимфаайналым, қ ан жасау м ү шелер ж ү йелері), сырт қ ы ж ә не ішкі секреция бездеріні ң, біры ңғ ай салаты от ұ лпасыны ң қ ызмоттерін роттейтін ж ү ике ж ү йесіні ң б ө лімі. греклатлимфаайналымсекреция Веготативты қ ж ү ике ж ү иесі де, ж ү ике ж ү йесіні ң бас қ а б ө лімдері сия қ ты нейроциттерден ж ә не ж ү икелік глиядан (нейроглия дан) құ рал ғ ан.нейроциттерден Веготативтік ж ү ике ж ү йесі - организмдегі орналасу ортындары мен ат қ аратын қ ызмоттеріне байланысты симпатикалы қ ж ә не парасимпатикалы қ б ө лімдерге б ө лінеді.организмдегісимпатикалы қпарасимпатикалы қ Олар ө з кезегінде ж ү ике ппппппппорталы қ таринан ж ә не шоткі б ө лімдерден құ рулады. Веготативтік ж ү ике ж ү йесіні ң ж ү ике ппппппппорталы қ тары ж ұ лин мен мида орналас қ ан: қ артисты қ, қ ыртысасты ж ә не ө зіндік ж ү ике ппппппппорталы қ тарина б ө лінеді. Веготативтік ж ү ике ж ү йесіні ң шоткі б ө лімін: преганглионды (ганглионалды) миелинді ( ү лпекті) ж ү ике ташлы қ тары, экстрамуральды ( қ абыр ғ адан тыс) ж ә не интрамуральды ( қ абыр ғ алы қ ) ж ү ике ганглиондары (т ү йіндері), постганглионды (ганглионсо ң ы) миелинсіз ( ү лпексіз) ж ү ике ташлы қ тары қү райды. Веготативтік ж ү ике ж ү йесіні ң, ж ү ике ж ү йесіні ң сомали қ б ө лімінен морфологиялы қ ерекшелігі - оны ң шоткі б ө лімі ппппппппорталы қ ж ү ике ж ү йесімен екі нейроцит ( ө зіндік ппппппппорталы қ нейроциттері ж ә не шоткі ж ү ике ганглиондарыны ң нейроциттері) ар қ илы байланысады. Ж ү ике ганглиондары нейроциттеріні ң аксондарыны ң эффекторлы ұ шторы ортындаушы м ү шелерде ая қ талып, оларды ж ү икелендіреді (парасимпатикалы қ ж ү ике ж ү йесіні ң ұ шторы ішкі м ү шелер қ абыр ғ алартында ғ ы отті қ абы қ тар мен қ абаттарды ж ә не бездерді, ал симпатикалы қ ж ү ике ж ү йесіні ң ұ шторы қ ан ж ә не лимфа тамырлары қ абыр ғ алартында ғ ы отті қ абы қ тар мен қ абаттарды ж ү икелендіреді)нейроцит қ анлимфа

Ө сімді (веготативті) ж ү ике ж ү йесіні ң ж ұ мысы адамны ң еркіне ба ғ ынбайды. Сонды қ тан оны арте кезде автономды (грекше - ө з алтына за ң ) ж ү ике ж ү йесі деп те ата ғ ан. «Веготативті» денег с ө з латынша - ө су, қ аулап ө су денегді білдіреді. Ол а ғ зоны ң ө суіне қ оректенуіне қ артисты, ж ү ике ж ү йесіні ң белсенді қ озуына қ артисты ж ә не жыныссыз к ө беюді сипаттайды.Сонды қ тан қ аза қ ша « ө сімді» денег термин қ алыптас қ ан. Ө сімді ж ү ике ж ү йесі ішкі м ү шелерді ң қ ызмотіні ң бірімен-біріні ң ү йлесімділігін қ амтамасыз отеді. А ғ зада ғ ы зат алмасуды, ішкі органы ң т ұ ра қ тилы ғ ын роттеп отрады. А ғ зада ғ ы т ү рлі бездерді ң, қ антамырларыны ң ж ә не лимфа тамырларыны ң қ ызмоттері де ө сімді ж ү ике ж ү йесі ар қ илы роттеледі. Сонымен бірге ө сімді ж ү ике ж ү йесі қ а ңқ а б ұ лшы қ оттеріні ң қ ызмотін роттеуге де қ а ты сады. Ө сімді ж ү ике ж ү йесінде рефлекстік до ғ а ү ш нейронды қ (сезгіш, байланыстыр ғ ыш, қ оз ғ алт қ ыш) байланыстан т ұ рады. Ө сімді ж ү ике ж ү йесінде қ озу баку ж ү реді, ө йткені оны ң ж ү ике ташлы қ тартында смайлы қ абы ғ ы болмайды. Ө сімді ж ү ике ж ү йесіні ң қ ызмотін ми қ ыртысыны ң ма ң дай б ө лігі роттеп отрады. Ө сімді ж ү ике ж ү йесі симпатикалы қ ж ә не парасимпатикалы қ деп 2 б ө лікке б ө лінеді. Симпатикалы қ (грекше - сезгіш, қ абылда ғ ыш), парасимпатикалы қ (грекше - жантында, қ астында). Ө сімді ж ү ике ж ү йесі де ппппппппорталы қ ж ә не шоткі б ө лімдерге б ө лінеді. Орталы қ б ө лімдері ми мен ж ұ линда болады. Шоткі б ө лімдері ми мен ж ұ линнан тыс жерлердегі ж ү ике ба ғ аннастында, ж ү ике т ү йіндерінде, ө рімдерінде орналасады. Ө сімді ж ү ике ж ү йесі: а) парасимпатикалы қ б ө лігі; ә ) симпатикалы қ б ө лігі. Симпатикалы қ т ү йіндер тізбегі Симпатикалы қ б ө лікті ң ппппппппорталы ғ ы ж ұ линны ң ар қ а сегменттерінде ж ү ике жасушалары шо ғ ырланып орналасады. Шоткі б ө ліктеріне омырт қ а жотасыны ң екі б ү йірінде орналас қ ан бір ж ұ п симпатикалы қ ба ғ анна жатады. Симпатикалы қ ба ғ аннада ж ү ике т ү йіндері бар. Ж ү ике т ү йіндері ж ү ике жасушаларыны ң шо ғ ырынан т ұ рады. Олардан құ рса қ ж ә не жамбас қ уыстында орналас қ ан м ү шелерге, ірі симпатикалы қ ө рімдерге ж ү икелер тарайды. Құ рса қ қ уыстында ғ ы е ң ірі ө рімні ң ж ү ике т ү йіндерінен құ рса қ қ уыстында ғ ы барлы қ м ү шелерге ж ү икелер тарулады. Симпатикалы қжасушаларыны ң Парасимпатикалы қ б ө лікті ң ппппппппорталы ғ ы орта ңғ ы мида, сапа қ ша мида ж ә не ж ұ линны ң сегізк ө з сегменттерінде орналас қ ан. Шоткі б ө лімі ішкі м ү шелерді ң ма ң тында не тікелей ө зінде ж ү ике ө рімдері т ү рінде кездеседі.

Веготативтік ж ү ике ж ү йесі Тобы: Ортында ғ ан: Қ абылда ғ ан: