Орындаған:Шаймарданова А.М. Топ: ж Микробиология, вирусология және иммунология кафедрасы

Ашылу тарихы XX ғасырдың 20 жылдары американдық ғалымдар Литтл және Снелл гистосәйкестілік локустары деп табылған, 30 дан астам генетикалық локустарды анықтады.

Ашылу тарихы 1948 жылы Снелл және Горрер ортақ еңбектерінің нәтижесінде тышқандарда кездесетін гистосәйкестік локусы анықталды. H-2

Ашылу тарихы 1958 жылы адамдағы шеткері қанның лейкоциттерінде H-2 ұқсас антигендерді бірінші ашқан француз ғалымы Ж.Доссе. Анықталған бұл комплекс HLAжүйесi (Human Leucocyte Antigens System - адамдардың лейкоцитарлық антигендер жүйесi) деп аталды.

Major Histocompatybility Complex

Адамның гистосәйкестіктің басты кешені (HLA Human Leucyties Antigen-sistem) 6 – хромосомада орналасқан, және өз бетінше және олармен кодталатын өнімдер арқылы маңызды биологиялық қызметті орындайды, бірінші кезекте иммунды жауаптың генетикалық бақылауды және иммунды жауапты жүзеге асыратын әртүрлі жасушалық элементтердің байланысын қамтамасыз ететін гендер кешенінен тұрады.

5 локус кіреді: A, B, C, D, DR. Әр локусқа гендердiң өте көп аллельдiк варианттары кiредi, оларды арнайылықтары деп атайды және арабша цифрлармен белгiлейдi. Қазiргi кезде жақсы зерттелген А және В локустары, осы локустардың көптеген аллельдерi анықталған. Қазір А локусында 60-тан аса, В-локусында 136, С-локусында 38 аллельдер анықталған. D локустың өзi 2 локустан тұрады, соның iшiнде DQ, DP. DR- локусына аллель кiредi, DQ – 40 аса, DP – 80 шақты аллельдерi анықталған

HLAгендері кодоминантты қ принципі бойынша беріледі ол екi хромосомада ғ ы гомологиялы аллельдердi ң бiрдей жасушада экспрессиялануы

HLA-комплексiне ү ш гендер кластары кiредi, ал трансплантациялы қ антигендеріне I ж ә не II клас қ а жататын HLA-антигендері жатады.

HLA III класс антигендерге комплемент жүйесінің нәруыздары (С2, С4 – комплементтiң компоненттерi) мен Вf – пропердин жүйесiнiң Вфакторы жатады. С2 мен пропердиндік фактор – молекулалық деңгейі 100 және 90 кД тұратын протеиндердің бірлікті пептидтік тізбектері болып келеді. С4 – дисульфидтік көпірмен байланысқан үш тізбектен тұрады: 95 кД-қ α –тізбек, 75 кД-қ β-тізбек және 30 кД-қ γ-тізбек. Толық молекуланың деңгейі 200 кД- ға тең.

HLA-антигендердiң аурулармен байланысуы HLA және аурулар мәселесiн 2 аспектiге бөлiп қарауға болады: фундаменталды және қолданбалы. Фундаменталды зерттеулер - HLAантигендерi мен ауру арасындағы байланыстың механизмiн ашуға бағытталған. HLA және аурулар мәселесiнiң қолданбалы аспектiнде – клиникада диагностикалауда, дифференциалды диагностикалауда, ауруды алдын алуда (профилактика), ауру ағымының болжауында, емдеу тәсiлiнде, плазма донорларын белгiлi антигендермен жасанды иммунизациялау арқылы таңдауында маңызы үлкен

Гистосәйкестіктің басты кешенінің қызметі. МНС ұлпалық сәйкестіліктің антигендерін детерминирлейді, өзіндікін және бөтенді жасушалық танудың үрдістерін индкцирлейді, киллинг – эффект жасушалық байланысының эффекторлы звеносын анықтайды; HLA-АГ молекулалары жасушалық байланыстарының әртүрлі звенолары үшін нысана болып табылады (олар ИКК-ның беткей құрылымдары болып табылады); HLA антигендері ауруға деген бейімділікті анықтайды; МНС киллинг – жауаптың интенсивтілігін және бласттүзілу, антидене генезінің деңгейін анықтай отырып, ағзаның иммунды статусының сипатын және инфекционды және инфекционды емес антигендерге иммунды реакцияның интенсивтілігін анықтайтын иммунды жауаптың сақтаушы гендері (JR-ген) болып табылады; HLA гендерінің өнімдері екілік танудың механизмін қамтамасыз етеді; МНС гендері комплементтің кейбір компоненттерінің (С 2, С 4 ) синтезін бақылайды.

Бас гистосәйкестiк комплексiнiң антигендерi мен әртүрлi аурулар арасындағы ассоциациялық байланыстарын зерттеулер нәтижелерi практикада ауруды диагностикалау, дифференциалды диагностикалау, ағымын болжамдау және алдын алу кезінде қолдануға мүмкiндiк бередi.