ЕСТІҢ НЕГІЗГІ ПРОЦЕСТЕРІ МЕН МЕХАНИЗМДЕРІ ОРЫНДАҒАН : САПАТАЙ А ҚАБЫЛДАҒАН : ҚАЙСАРБЕКҚЫЗЫ М СОӨЖ 7

ЖОСПАР ЕС ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК ЕС ПРОЦЕСТЕРІ ЕС МЕХАНИЗМДЕРІ

. ЕС - АДАМНЫҢ БҰРЫН КӨРГЕН, ЕСТІГЕН, БІЛГЕН НӘРСЕЛЕРІ МЕН БЕЙНЕЛЕРІН ОЙЫНДА ҰЗАҚ УАҚЫТ САҚТАП, ҚАЖЕТ КЕЗІНДЕ ҚАЙТА ЖАҢҒЫРТУ ҚАБІЛЕТІ, ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ БІРІ. АДАМНЫҢ ЕСТЕ САҚТАУ ҚАБІЛЕТІ ҮНЕМІ ДАМЫП, ЖЕТІЛІП ОТЫРАДЫ

Естің физиологиялық сипатын орыс физиологы И. П. Павлов зерттеді. Ол ассоциацияларды шартты рефлекс теориясимен түсіндіріп, ми қабығындағы екі қозу процесінің қабаттасып келуінен ппанда болып, сан рет қссссайталау нәтижесінде бекіп отыратын уақытша байланныстар деп атады. Қазақ ғұламасы Абай ес туралы Отыз бірінші сөзінде: Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар : бірінші көкірегі байлаулы берік болмақ керек ; екінші сол нәрсені естігенде иә көргенде ғибратлану керек, көңілденіп, ынтамен ұғу керек ; үшінші сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт ойланнып, көңілге бекіту керек ; төртінші ой кеселді нәрселерден қашық болу керек, дейді физиологиялық И. П. Павлов ми Абай Отыз бірінші сөзінде

Ес процестьрі ЕЕс процестьрі Есте қалдыру Қссссайта заңғырту Ұмыту

Есте қалдыру денег i м i з - заңадан қабылданған бейнелер мен мәл i метерд i және олардың мән i н есть бұрыңғы сақталғпандармен байланныстырып отыруды ссссайтамыз. Жаңа б i л i мдерд i алуда және i с - әрекеттерд i ң заңа түрлер i не ие болуда ол ор-н аллоды. Б i рақ есть қалдыруда әр нәрсе сақтала бериейд i. Есте қалдыру

АРНАЙЫ ЕСТЕ САҚТАУ ҮШ I Н МЫНАДАЙ ШАРТТАР ҚАЖЕТ : АРНАЙЫ МАҚСАТ ҚОЮ, ОНЫ МЕҢГЕРУГЕ ҰМТЫЛУ ;. ЕСТЕ ҚАЛДЫРУДЫҢ ҚОҒАМДЫҚ, ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫҚ МӘН I Н I Ң АДАМ ҚАЖЕТ I НЕ БАЙЛАНЫСТЫ. БОЛУЫ ; ЕСТЕ ҚАЛДЫРУДЫ ЖОСПАРЛАП, I Ш I НДЕГ I ОЙ ТҮ I НД I ЛЕРД I Ң МӘН I Н АШУ, Б I Р I Н Б I Р I МЕН. БАЙЛАНЫСТЫРУ ; МӘН - МАҒЫНАЛАРДЫ ТҮС I НУ ҮШ I Н ОЙЛАУ ҚҰБЫЛЫСЫ МЕН ҰШТАСТЫРУ ;. ҚАБЫЛДАҒАН НӘРСЕЛЕРД I ӨЗ СӨЗ I МЕН ҚҰРАСТЫРУ ЖӘНЕ ӨЗ ҰҒЫМДАРЫМЕНЕН БАЙЛАНЫСТЫРУ ;. САПАЛЫ ТҮРДЕ ҚАЙТАЛАУ. МЫСАЛЫ, КЕРЕКТ I МӘЛ I МЕТТ I ЖАТТАҒАННАН КЕЙ I Н, САҚТАУ ҮШ I Н 40 МИНУТТАН КЕЙ I Н ТАҒЫ ҚАЙТАЛАУ КЕРЕК. ӨЙ I ТКЕН I Б I Р САҒАТТАН КЕЙ I Н ЕСТЕ ОҚЫЛҒАН МӘЛ I МЕТТ I Ң 50% ҒАНА ҚАЛАДЫ ЕКЕН. СОДАН, Б I Р I НШ I КҮН I 2-3 РЕТ, ЕК I НШ I КҮН I 1-2 РЕТ, 3-7 КҮННЕН КЕЙ I Н Б I Р РЕТ ҚАЙТАЛАСА, Б I Р I НШ I КҮН I 100 РЕТ ҚАЙТАЛАҒАННАН ДА АРТЫҚ БОЛАДЫ. ЕКЕН.

ЭКСПЕРИМЕНТ Б I Р ЭКСПЕРИМЕНТТЕ АДАМДАРҒА КАРТОЧКАЛАР БЕР I ЛД I. ОЛ ЖЕРДЕ СУРЕТТЕР МЕН САНДАР БОЛҒАН. Б I Р I НШ I ЗЕРТТЕЛ I НУШ I ЛЕРГЕ СОЛ СУРЕТТЕРДЕГІ ЗАТТАРДЫ ТАНЫСЫН ДЕП ТАПСЫРМА БЕРД I, АЛ ЕК I НШ I ЛЕРГЕ САНДАРҒА ҚАРАП КАРТОЧКАЛАРДЫ РЕТТЕР I МЕН ҚОЙСЫН ДЕГЕН. ТАПСЫРМА Б I ТКЕННЕН КЕЙ I Н, КАРТОЧКАДАҒЫН ЕС I Ң I ЗГЕ ТҮС I Р I Ң I ЗШ I ДЕГЕНДЕ, Б I Р I НШ I ЛЕР ТЕК СУРЕТТЕРД I, ЕК I НШ I ЛЕР САНДАРДЫ ҒАНА ТҮС I Р I ПТ I. ОСЫҒАН ОРАЙ, ЕСКЕ ҚАЛДЫРУ ӘРЕКЕТТЕРД I Ң МАҚСАТТАРЫМЕН, МОТИВТЕР I МЕН ЖӘНЕ ТӘС I ЛДЕРМЕН АЙҚЫНДАЛЫП ОТЫРАДЫ. Б ҰЛ ЕСТЕ ҚАЛДЫРУДЫҢ ТАҢДАМАЛЫҒЫН КӨРСЕТЕД I. ӨЙТКЕН I АДАМ БАСТАН КЕШ I РГЕН ЖӘНЕ БОЛМЫСТАН ӨМ I Р МЕН Т I РШ I Л I ККЕ ҚАЖЕТТ I ӘСЕРЛЕРД I, Б I Л I МДЕРД I ЖӘНЕ МӘЛ I МЕТТЕРД I ЖАДЫНА ҚАЛДЫРАДЫ.

Қссссайта заңғырту – бұр-н қабылдаған затратмен құбылыстарды өзімізге керек болған кезде есімізге түсіруді ссссайтамыз. Мұндағы негізгі процесс – елец. Елес – бұл бұр-нғы қабылдауларды қссссайта өңдеу Тану – бұр-н қабылдаған нәрсеге, құбылысқа қссссайта кездейскенде ғанна болатын процесс. в

Қссссайта заңғыртудың біртүрі – ейске түсіру. Еске түсіру – белгілі қиындықтарды жеңумен байланнысты ерік күшін ж ұмсауды талап ететін насосы қссссайта заңғыртуды ссссайтады. Қссссайта заңғырту 2-ге бөлінеді: Ырықты. Ырықсы з.

Ұмыту денег i м i з - қабылдағанды, ейске қалдырғпандарды қажет болғпанда ейске түс i ре алмау, таннымау немсе ейске түс i ру мен танудың қателец i п за ңылысуы. Сонда миға келген мәл i мет i ң барлығын есть сақтай берией, берег i н қалдырып, маңызы же ғын ұмытамыз

ҰМЫТУ КЕЗIНДЕ ЕСПЕН АЙНАЛЫСҚАН ПСИХОЛОГ А.Р.ЛУРИЯ ӨЗIНIҢ '' ҮЛКЕН ЕСТI Ң КIШКЕНТАЙ КIТАБЫ'' ДЕГЕН ЖҰМЫСЫНДА ФЕНОМЕНАЛЬДI ЕСТIҢ ИЕСI С.В.ШЕРЕШЕВСКИЙ ТУРАЛЫ ӘҢГIМЕЛЕЙДI. СОНДА ОЛ КIСI САННАН ТҰРАТЫН ҚАТАРЛАРДЫ ЖӘНЕ СӨЗДЕРДI ЕСКЕ САҚТАЙ АЛАТЫН ЕКЕН. ҚАЛАЛАРДА СОЛ ҚАБІЛЕТIН ЕЛГЕ КӨРСЕТIП САХНАҒА ШЫҒАТЫН. БIРАҚ ОНЫҢ КЕМШIЛIГI, ЕСКЕ СА ҚТА ҒАНДЫ ҰМЫТА АЛМАЙДЫ ЕКЕН. БҰЛ ӘРЕКЕТКЕ ОЛ ӘДЕЙI ҮЙРЕНҮГЕ МӘЖБҮР БОЛДЫ. СОНЫМЕН, ЕСКЕ СА ҚТАЛ ҒАНДАРДЫ Ң КЕЙ БIРЕУЛЕРI ЖАҚСЫ САҚТАЛАДЫ, КЕЙБIРЕУЛЕРI ОҢАЙ ҰМЫТЫЛАДЫ.

Ұмытудың себептері : Шектен тыс тежелу. Жағымсыз индукцияның әсері. Ременисцен ия – кешіктіріліп ейске түсіру. Проактивтік тежелу.

ЕС ФОРМАЛАРЫ МЕН Т Ү РЛЕРІН ЖІКТЕУ Ү ШІН БІРНЕШЕ НЕГІЗДЕМЕЛЕР БАРШЫЛЫ Қ. Б Ұ Л ЖА Ғ ДАЙДА ЕСТІ Ң ЖЕКЕЛЕГЕН Т Ү РЛЕРІ Ү Ш НЕГІЗ Ө ЛШЕМДЕРГЕ С Ә ЙКЕС ЖІКТЕЛЕДІ: ІС- Ә РЕКЕТТЕ Ү СТЕМДІК ЕТЕТІН ПСИХИКАЛЫ Қ БЕЛСЕНДІЛІКТІ Ң СИПАТЫ БОЙЫНША ЕСТІ Қ ОЗ Ғ АЛЫС, ЭМОЦИЯЛЫ Қ, БЕЙНЕЛІК Ж Ә НЕ С Ө ЗДІК- ЛОГИКАЛЫ Қ ЕС ДЕП Б Ө ЛЕДІ ІС - Ә РЕКЕТ МА Қ САТТАРЫНЫ Ң СИПАТЫ БОЙЫНША ЫРЫ Қ СЫЗ Ж Ә НЕ ЫРЫ Қ ТЫ ЕС ДЕП Б Ө ЛЕДІ МАТЕРИАЛДЫ ЕСТЕ Қ АЛДЫРУ Ж Ә НЕ ЕСТЕ СА Қ ТАУ Ұ ЗА Қ ТЫ Ғ Ы БОЙЫНША Қ ЫС Қ А МЕРЗІМДІ, Ұ ЗА Қ МЕРЗІМДІ Ж Ә НЕ ЖЕДЕЛ ЕС ДЕП Б Ө ЛЕДІ.

Қ оз ғ алис ес - б ұ л ә рт ү рлі қ оз ғ алистар мен оларды ң ж ү йелерін есть қ алдыру, есть са қ тау ж ә не қ ссссайта за ңғ ырту. Есті ң бас қ а т ү рлеріне қ ара ғ панда есті ң осы т ү рі адама анны қ кездеседі. Кейбір адамар ө зінде қ оз ғ алис есіні ң барлы ғ ын бай қ аманды. Бейнелі ес- б ұ л д ү ниедегі затрат мен құ былыстарды ң б ұ р-н қ абылданныл ғ ан бейнелерін есть са қ тау ж ә не қ ссссайта за ңғ ырту. Бейнелік ес к ө ру, месту, сипау слезу, иіс, д ә м слезу болып б ө лінеді. Эмоциялы қ ес - б ұ л бастан кешкен сезімдер есі. Жа ғ моды немсе за ғ ымсыз сезімдер ізсіз жейылып кетпейді, ол белгілі за ғ да-да есть қ аллоды ж ә не қ ссссайта за ңғ ыртылады.

Қ иска мерзімді ес - материалды белгілі аз кезе ң ге есть са қ тайны шектеулі ес. Қ ыс қ а мерзімді есті ң ұ за қ ты ғ ы ү клен емс (бірнеше секунд немсе минут), біра қ қ азір ғ анна қ абылдан ғ ан затрат мен қү былыстарды д ә л қ ссссайта за ңғ ырту ү шін жеткілікті ү рдіс. Ұ за қ мерзімді ес- салистырмалы т ү рде қ абылдан ғ ан материалды есть са қ труды ң ұ за қ ты ғ имен ж ә не беріктігімен сипатталлоды. Ұ за қ мерзімді ес а қ аппараты есть са қ труды ң ұ за қ мерзіміне қ рай есептеледі.