Пән оқытушысы: Жұмаділлаева С. Орындаған: Шаймерден Ж. Мамандық шифрі: 5В – «Химия» Түркістан 2018 Алициклді қосылыстар. Циклоалкандар. Кернеу түрлері, циклдердің бөлінуі, химиялық қасиеттері.

Жоспар 1 2 Кернеу түрлері 3 Алициклді қосылыстар Циклоалкандар Циклдердің бөлінуі 5 Химиялық қасиеттері

Сабақтың мақсаты мен міндеті: Студенттерге алициклді қосылыстар, циклоалкан дар, кернеу түрлері, циклдердің бөлінуі, олардың химиялық қасиеттері туралы толық ақпарат беру.

Алициклді қосылыстар - молекула лары ароматы сипоты жоқ бір немесе бірнеше сақиналардан циклдерден тұратын көмірсутектер. Алициклді денег термин халифаты циклді көмірсутекткр денег мағына береді. Қасиеттері жағынан халифаты қосылыстарға ұқсас келеді. Алифатты және алициклді қосылыстардың ұқсастығы көп болғанымен, молекуладағы циклдік структураға байланысты алициклді қосылыстардың өзіндік ерекшеліктері бар.

Алициклді көмірсутектер түрлері Циклоалкандар Циклоалкендер Циклоалкадиендер Циклоалкиндер

Алициклді көмірсутектердің өз ішінде: Галоген туындылары Спирттер Карбонилді қосылыстар Қышқылдар Аминдер

Циклоалкандардың изомериясы және номенклатурасы Циклоалкандарды сақинада бір-бірімен байланысқан метилен топшаларынан тұратындықтан полиметиленді көмірсутектер деп немесе кейбір мұнайлардың құрамында кездесетіндіктен на тендер деп те атайды. Бұл қосылыстарды зерттеумен орыс және совет химиктері В.В Марковников, Н.Д Зелинский, Г.Г Густавсон, Н.М Кижнер және т.б шұғылданған. Циклоалкандар (циклопарафиндер) кең тараған және кейбір мұнай сорттарының негізгі құрам бөлігі болып келеді (кавказ мұнайы, АҚШ-та калифорния мұнайы).

Моноциклді циклоалкан дардың жалпы формуласы СnН2n МоноциклдіБициклдіҮшциклді Молекуладағы циклдің санина қарай :

Циклоалкандарға сәйкес алкандардың татары на цикло денег сөзді қосып атайды.

Циклоалкандардың физикалық қасиеттері: Циклоалкандардың физикалық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары алкандарға ұқсас. Циклдердің тұрақтылығы бойынша 3 мүшелі циклоалкан дар ең тұрақсызы, ал 5-6 мүшелі циклоалкан дар тұрақтысы болады.

Циклоалкандардың тұрақтылығы мен химиялық қасиеттері көбінесе циклдегі көмірсутек атом дарының санина байланысты болады. Циклоалкандардың көміртек атом дары sp3 гибридтенген күйде болады. Циклоалкандардың біраз қасиеттері алкандарға ұқсас: химиялық белсенділіктері төмен, жану және орынбасу реакцияларына түседі. Химиялық қасиеттері

1.Сутектендіру

2. Галогендендіру

3. Галогенсутектердің қосылуы

Қорытынды Органикалық қосылыстардың негізі етіп көмірсутекті аллоды да, қалған қосылыстарды, олардың туындылары ретінде қарайды. Көміртек тізбегінің құрылысына қарай органикалық қосылыстар ашық тізбекті (халифатық) және циклді (тұйық) қосылыстарға бөлінеді. Тұйық тізбекті қосылыстар екіге бөлінеді: карбоциклді және гетероциклді. Карбоциклді қосылыстардың тұйық тізбегі тек көміртегі атомынан тұрады және сонымен бірге алициклді және ароматы болып екіге бөлінеді. Гетероциклді қосылыстардың тұйық тізбегі көміртегі мен сутегі атом дарымен қоса басқа да атомдардан құраллоды. Гетероциклді қосылыстар түзуге көбінесе азот, күкірт, оттегі атом дары қатысады.

1.Ә.Ф Сейтжанов., Алматы Перекалин В.В., Зонис С.А,. Москва Есқайыров М.Е., Алматы Химия: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / Ә. Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С. Әлімжанова. – Алматы: «Мектеп» баспасы, Бруис, П.Ю. Органикалық химия негіздері. 1-бөлім: оқулық /П.Ю. Бруис; [қазақ тіліне ауд. Бажықова К.Б.] – Алматы: Полиграфкомбинат, б. 6.В.Л. Белобородов, С.Э. Зурабян, А.П. Лузин, Н.А. Тюкавкина. Органическая химия. – М.: Дрофа, –Кн.1, С В.Ф. Травень. Органическая химия. – М.: Академкнига, Т.1., С Пайдаланылған әдебиеттер: